Яков Кротов. Путешественник по времени. Вспомогательные материалы.
К оглавлению
INCIPIUNT VERSICULI CUIUSDAM MINIMI SCOLASTICORUM
TITULANTES
OPUS LIBRI SEQUENTIS.
- In Patris Natique et sancti nomine Flatus!
- Cum certum propter secli indicium studuissent,
- Atque redemptoris hominum natalis Iesus
- Regum et pontificum multi scripsisse magistri,
- 5
- Quod quisquis tempus sedisset in imperiali
- Rector et egregius pastor quod pontificali
- Sede: augustorum scripserunt ferrea regna,
- Inperium quorum tandem ceu claruit altum
- Partibus occiduis, laticum qua copia surgunt,
- 10
- Et sanctae vitae ceu tempus apostolicorum,
- Quoque modo insignes radiarunt ore manuque.
- Scriptorumque Ravennatum per circiter annos
- Penna diu segnis neglexit centies octo,
- Almae summorum moderamina clara per orbem
- 15
- Pontificum vitae passim narrasse suorum.
- Vespere quamquam etenim, tamen orsa fidesque manusque,
- Scribere feliciter nostratum Pontificale,
- Agnelli lepidi, patriarcharum istud opusclum,
- Tempore, apostolicus Gregorius alta salubris
- 20
- Solvendi et contra almifici quo numina Petri
- Compte habet, et sceptra imperii augustus tenet almus,
- Armipotens, satus Magno Karolo, Lodovicus,
- Pacificus, natusque suus Lotharius acer,
- Belliger, Itala regna tenens Romaque potitus,
- 25
- Regibus et populis lectus solio imperiali;
- Archiepiscopus almus ovans Petronacis agitque
- Quoque Ravennatis clerum ecclesiae populumque.
- Alterum ab undecimo quem presbyterumque beavit
- Summus is antistis merito sede urbis opimae.
- 30
- Quis cunctis sancta sapientior iste sacerdos
- Claruit ingenio et natura. Nomine dictus
- A puero Agnellus fuit Andreasque iuventa.
- Euge satus cretusque nimis de stirpe superba,
- Euge Ravenna dedit quantum nullique secundum:
- 35
- Formosum facie, verbo rutilum, ore loquacem,
- Corporis exiguum membris, sed mente capacem,
- Quam magnum sensum, quamquam de corpore paulum.
- Qualis inest tantilla canens philomena suave
- Florigeris verno silvis, cum gutture flexo
- 40
- Vociferans caelum cumplet clamoribus altum,
- Stirpe sedens viridi subter folio modulatrix:
- -- Sub dio enim aut modulator ovans, audire, viator,
- Pastor, eques vigilans, cupientes dulcia cuius
- Carmina gratis ubique optant et sedula curant
- 45
- Quam nequeunt unquam longo ullo vincere cantu --
- Talis et iste sedens tectis nimiumque superbis,
- Quae genitor procerus cessit sibi iure paterno,
- Sede suburbanisque Ravennae, aut quae vocitatur
- Antiquo Blacherna, locis, de nomine, structa
- 50
- In genitricis honore Dei Dominique Mariae.
- Qua lepidus scriptor praefatus, Pontificali
- Neglectoque diu suspirans, aestuat angens
- Moliturque hiens, gratis tantae dare sese
- Moli operis; recolens monimenta patrumque senumque,
- 55
- Haud surdus vatum auditor, sed mente volente
- Dicentis solers Mosis praecepta secutus:
- 'Posce tuos patres, tibi nuncii erunt seniores.
- Te multum semperque petentem gesta priorum
- Atque Dei Dominique tui miracula prisca
- 60
- Et visu audituque monebunt, vera docentes'.
- Cum patriarcharum simul aggerat acta priorum,
- Edidit istud opus, tenpus quorum, quia muro
- Depictum, nomen seriemque excerpsit eorum,
- Et vitae partim lectu moderamina, partim
- 65
- Colligit aure sua, biblis glomerare suetus.
- Aderidi capite scripsit, calce et Petronacis,
- Utrius medio componens corpus opuscli,
- Quatuor undecies patriarcharum sapienter
- Exarans cuiusque manus, linguae moderamen
- 70
- Magnificum, regulans auditaque lectaque, certa
- Astutu vigilans, studioque incerta reliquit.
- Instar agens cupidi, quaerentis litore curvo
- Terrigeri Padi refluentis fulva metalla
- Acre sibi, qui de lecto conculcat harenam:
- 75
- Quorundam, nigrum fundens cartaeque liquorem,
- Sancta beatorum pandens miracula vulgo,
- Nobiliter sermone locavit harundo sonora.
- Multiplici cuius quoniam fuit aure relatu
- Veredico plenus, quin sed titubans, aliorum,
- 80
- Maluit is comptu breviter sermone monere.
- Sicut ovans, sidens transtris et pocula sumens,
- Lancibus adlatis fartis, et carmma ructans,
- Suspiciens placidum caelum, nauta ore sereno,
- Aequora tonsilis, certatim vela secundis
- 85
- Flaminibus tribuit, decurrens vitrea rura,
- Quando timore caret scopuli nec conspicit arva,
- Nec tangit demissa tenax alto anchora Sirtes.
- At moestus, densis caelum cum nubibus atrum,
- Per vacuum quoniam cursantes undique ventos
- 90
- Conspicit, aut scopulum sperat vel cominus esse,
- Tum remos cursim retrahens et vela deorsum,
- Et navim timidus nectitque rudentibus agens,
- Demissisque mari plunbo imo restibus unco,
- Exoptat multum cupiens statione potiri:
- 95
- Conscius haud secus is voluit sermone locasse
- Multiplici, uberius passim comensque loquelam,
- Magnifico auditu laetus fastuque priorum,
- Eloquitur laxis qui gloriosa oris habenis.
- Inscius auditus optavit paulula verba,
- 100
- Deposito fastu fandi, stricto ore loquaci,
- Veredico breviter sermoneque promere coram.
INCIPIT CARMEN DACTILICUM SENARIUM MICTICON, ID EST
MISTUM,
SED PRIMUM TETRASTICUM, DEHINC DISTICON MONASTICUMQUE
INTENTIONES
MAGNAS. . .
TETRASTICON
- POETA
- Fortuitu quondam venisse presbiterorum
- Turba Ravennatum simul, inter quos fuit unus
- Andreas dictus, fratres quem voce precari
- Demissa, scripsisse sui quo Pontificalem.
-
- AGNELLUS
- Tum respondit ei humilis, sed mente sagaci:
- 'Quis mihi sensus inest, aut est quae lectio, possim
- Tantillo sensu comprendere centies octo
- Annorum cursus vel gesta priorum'?
-
- PRESBITERI
- 'Talia dum fallens promiseris fronte duelli
- Assolitus iugiter, quia nobis intima quaeque
- Clausa videntur, in auditu nudare patendo,
- Tristamur nimium quantum, crudelis amice'.
-
- ANDREAS
- 'Sum quoniam victus, rogo vos, orate tonantem
- Sidera qui torquit latices frenatque marinos,
- Vita praecipite cursum convertat in ortum
- Et sensum tribuat scribendi Pontificalem'.
DISTICON
- SACERDOTES
- 'Sic nimium cupidi faciemus, cunque precantem
- Sic fiemus, opus verbis respondeat usque.
-
- AGNELLVS
- Hic quanquam durus, tantum laborat tamen ultro'.
- 'Actus pontificum referam et acta priorum'.
MONOSTICON
- PRESBITERI
- 'Agnellus quondam, nunc Andreas, iuge salve'!
-
- ANDREAS
- 'Salvete sacerdotes per secula cuncta'!
Clare fidelis! Carmina parva
Edita vobis, suggere tuque,
Musa regalis, erga fidelis
Dicere laudes, semper amicis.
Vobis rogantibus ordinatum libellum de ordine pontificalis
successionis pontificum, qui sedem sancti Apolenaris intraverant,
sicut veritas et argumentatio vestri Agnelli, qui et Andreas,
ipsum ortodoxae sedis Ravennae potuit reperire et cognoscere.
PROLOGUS INCIPIT
Gratias vobis necesse est agere Deo Patri et Filio eius
simulque Spiritui sancto, trinae maiestati, unicae potestati,
quod me pollutis labiis reclusit et linguam aridam, in quantum
illi placuit, disertam fecit.
Confido etenim orationibus vestris gratiam fandi meis
sermonibus Deum donare, ut sanctorum praecedentium sedis
antistitum patrum Ravennatis ecclesiae, qualiter unusquisque suis
temporibus facta peregit, pro eo quod vos me sermonibus
coegistis, in quantum potuero, ad memoriam revocem. Non solum
quod eorum facta perspexi, verum etiam ex auditu, quae mihi
seniores nostri retulerunt, vestris auribus patefaciam.
Moises etenim praecellentissimus vir, inspirante Deo, Genesis
librum descripsit. Ipse enim ait: 'Interroga patres tuos,
etannunciabunt tibi, seniores tuos, et dicent tibi', et Iob:
'Interroga generationes pristinas, et diligenter investiga patrum
memoria.' Ex stirpe enim Abrahae Moyses descendit, et antequam
Abraham nasceretur, totius huius mundi fabrica a Deo facta fuisse
memoratur. Marcus etiam, Petri apostoli discipulus et in
baptismate filius, non corporaliter Domini secutus fuit vestigia,
neque ulla miracula ab eo facta vidit, sed Petro enarrante
euangelium exaravit. Lucas vero, Pauli apostoli ministrator,
inbutus ab eo doctrina, euangelii aperuit fontem. Multi etenim
alii ex auditu rerum volumina condiderunt; sicut in Vitas patrum
legitur: 'Narravit mihi quidam senex' etc. Nonne Gregorius sedis
Romanae ecclesiae antistes in plurimis locis librum Dialogorum
retulit dicens: 'Narravit mihi ille et ille homo' et reliqua?
Sed minime me fari possum similem illis. Nam confiteor quippe,
sicut modica scintilla posita in aspectu solis meridie ferventis
obumbratur, et eius non apparet lumen: sic et mea ante conspectum
totius philosoforum extinguitur pagina.
Quantum est hoc possum alia et his similia protelare sermonem,
cartas et atramentum expendo. Similis enim sum illis, qui in
silvis vel in heremis positi sunt, et videntes densas erga se
arbores, opaca et obscura loca
atque intransmeabilia veprium multarum, et nescientes partem,
quam petant vel incidant, nisi tota via fuerit, et in cultum
exierint.
Sic et ego propter relationem sanctorum pontificum sedis
Ravennatis huius ingressus sum quasi in discrimina maris, et
velut procellosa tempestas adversum me cunluctaret, totius
gurgitis vel tumultus undarum ydata me sectaret caerulearum. Tunc
non trepido,
quia obsecrationibus vestris pene ligatus sum et Dominus mecum
est, qui est benedictus in secula.
Caritate vestra transeam ad superius studium, quod vobis
urgentibus semel incepi. Dudum enim auribus vestris intimavi,
quiade supradicta sede aliquid facere debeam, quod mihi narratum
fuit. Fortasse si fefelli, indulgite. Exactor non molestus debet
esse, quando debitum [debitor] est redditurus.
Sed in his omnibus benedicamus Deum Patrem et Filium et
Spiritum sanctum, qui vivit et regnat in secula seculorum. Amen.
EXPLICIT PROLOGUS
INCIPIT VERSUS METRICI. PER NOMEN BEATUS APOLLENARIS HOC
LEGATUR PARITER.
- Almus apostolus et solidus princeps aliorum,
- Quem sanctis monitis discipulum docuit,
- Pontificum summam sedem dans cuique, Ravennam
- Et populum misit recte vocare Dei.
- Orbatis lumen tribuit Teclanque levavit,
- Quaeque thoro menbris aegra diu iacuit.
- Laetus et advenit capitolia summa, catervas
- Nomine daemonicas subruit in Domini.
- Illidens cupidi leti retinacula, natam
- Ad vitam Rufi per Dominum retulit.
- Numen per Domini munus lingua reparavit
- Classensi, nomen cui Bonifacius est.
- A lanione coronatus cum martirio fit,
- Ante flagellorum vulnera plura tulit.
- Rege poli revocante, petit post spiritus eius
- Caeli cumsessus angelicosque choros.
- Ille nequit quicunque capax cunprendere metrum,
- Non id displiceat, suppliciter rogito.
- Sed sumens itiner prosae, per pervia gressus
- Dirigat, et mecum pace fruatur ovans.
Finit metrum pentametrum et exametrum. Quicumque non capit,
revertatur ad prosam.
DE SANCTO APOLENARIO.
1. Sanctus Apolenaris, natione Antiochenus, Grecis et Latinis
literis heruditus, apostoli Petri discipulus, et cum eo in urbem
Romam pervenit.
Qui post plurimum tempus eum pontificem ordinavit atque per
inpositionem mans Spiritum sanctum tribuit et osculum ille dedit;
et ab urbe Roma quasi terdenos miliarios communiter cum eo venit,
in quo situm est monasterium beati Petri quod vocatur ad
Ianuculum. Ibi Christi apostolus oravit, et ubi genus posuit,
lapis mollis apparuit, ut cera ab igne, et in modum eius lapis
genu concavus est.
Et ad aliud monasterium ipsius apostoli, quod vocatur ad
Ulmum, in ipsa nocte pariter sopiti sunt, et apparent fossae in
illo lapide, ubi caput vel terga atque nates et crura tenuerunt,
usque in hunc diem. Et post Ravennam eum direxit.
Et ipse beatissimus, antequam in urbem Ravennam ingrederetur,
Herenei filium caecum illuminavit -- Hereneus quippe 'pacificus'
intelligitur -- et intrinsecus huius civitatis plurimas peregit
virtutes: tenpla deorum subvertit et simulacra cumminuit,
presbiteros et diaconos ordinavit, infirmos sanavit, daemones
effugavit, leprosos mundavit, in Bedente fluvio et in mare multos
baptizavit.
In basilica beatae Eufemiae quae vocatur ad Arietem, primitus
baptismum fecit, et ubi pedibus stetit, liquefactus est ille
lapis et vestigia quasi signum inpressa sunt.
Filiam quoque Rufi patricii mortuam suscitavit. Et illius in
patricii domo episcopium Bononiensis ecclesiae usque in
praesentem cernimus diem. Sic autem domum illam integram et
incolumem scio, quomodo antiquitus. Et nune pene annos quinque
Theodorus Bononiensis antistes saxeam arcam, ubi Rufus patricius
sua cum filia positus fuit, abstulit et ad suam ecclesiam
Bononiensem deportavit,
ut, postquam defunctus, ibidem sepultus fuisset. Sed quid ei
profuit, quod alios exinde expulit? Et ille non in illa positus
est,nam segnius ipse fecit eam stabilire.
2. Igitur beatissimus Apollenaris cum ingenti pondere ferri in
carcerem missus est non longe ad capitolium istius Ravennae
civitatis. In quo custodibus circunspicientibus angeli victum
caelestem ministrabant ei.
Iterumque eum coegerunt et ab urbe proiecerunt non longe ab
hac miliario 6, ubi ecclesia beati Demetrii antiqua structa
est.Post haec ad partes Illiricae captivus ductus est, et deinde
per Salonam, Panoniam quoque, per Danubii ripam Traciamque et
ibidem atque in litore Corinthi multi per eum mirablila intulit
Dominus.
Rursus post tres annos Ravennam remeavit et a fidelibus suis
filiis sacerdotibusque cum magna laetitia susceptus est. Quem
saevientes paganis post diutius caesus nudis pedibus super prunas
stare fecerunt et alia multa tormenta in eum exercuerunt.
Templum Apolinis, quod ante portam quae vocatur Aurea, iuxta
amphiteatrum, suis orationibus demolivit. Cuius tanta beatitudo
fuit et mansuetudo, ut nunquam, dum pateretur, alicui iniuriam
fecisset, aut eum increpasset, nisi, dum fortiter torqueretur,
ait ad vicarium: 'Impiisime, quare non credis in Filium Dei, ut
evadas tormenta aeterna?'
Pro nimia dierum plenitudine curvus effectus est. Temporibus
Vespasiani caesaris martirio coronatus est. Vixit autem in
pontificale solio annos 28, menses 1, dies 4.
DE SANCTO ADERITO.
3. Aderitus I, vir sanctus et timoratus, a beatissimo
Apolenare presbiter ordinatus est, et ut sapiens architectus
supra fundamentum sui magistri et doctoris haedificavit. Pro suis
ovibus incessanter Deum deprecabatur, ut a cultura idolorum
discederent et Deum vivum Patrem et Filium et Spiritum sanctum
confiterentur. Et multi in eius temporibus post tempestatem
persecutionis baptismum susceperunt; deinde multos ad Dominum
sociavit.
Defunctus est in civitate Classis 5. Kal. Octobris. Sicut
asserunt quidam, in basilica beati Probi sepultus est, non longe
ab ecclesia beati Apolenaris quasi stadio uno. Sedit autem annis
. . ., menses. . . ., dies. . . .
DE SANCTO ELEUCADIO.
4. Eleuchadius II, cui nomen Latine 'candidus' intelligitur. Hic
mitis et prudens fuit, et eum sanctissimus Apolenaris diaconem
sacravit. Cuius tanta fuit philosofia, ita ut plurimos de novo et
veteri Testamento libros cunderet, et de incarnatione domini
nostri Iesu Christi atque illius passione volumina exaravit. Unde
et in Passione Apolinaris athletae Christi legitur: 'Eleucadium
philosophum diaconum fecit.' Iste vere recte gentibus
praedicavit, et in su ecclesia oleo pietatis perunctus, quasi
lucernae lumen effulsit.
Defunctus est autem 16. Kal. Mart., et sepultus est extra
muros Classis, ubi usque hodie ad laudem nominis eius ecclesia
aedificata et Deo est consecrata. Sedit autem annos. . ., menses.
. ., dies. . .
DE SANCTO MARCIANO III.
5. Marcianus III, antistes praeclarus, ex nobili ortus est
progenie. In sancta, fecundus Spiritu sancto, permansit ecclesia.
Hic cleros ampliavit sacro dogmate eruditos atque diaconos
presbiterosque consecravit plurimos. Et a beatissimo Apolenare
una cum prudentissimo Eleucadio diaconus ordinatus est, sicut in
Passione ipsius ordinatoris reperitur, ubi ait: 'Marcianum
nobilissimum
virum et Eleucadium diacones cunsecravit'.
Post plura miracula in pace Deo creatori animam reddidit. Unde
arbitratus sum, quod in ecclesia beati Eleuchadii sepultus sit.
Sedit autem annos. . ., menses. . ., dies. . .
DE SANCTO CALOCERO IIII.
6. Calocerus IIII, 'bonus tempus' interpretatur, et si forte C in
I vertatur, 'ieros' dicatur, 'senior' intelligitur, vel
'sacerdos', sive 'dominus'. Iste enim provecta aetate vir
grandaevus fuit. Sub illius tenporibus multas gratias et magna
mirabilia per eum Dominus in populo exercuit. Cuius tanta
praedication fuit, ac talis cura gessit pastoris, ut non solum
adquisitas oves erudiret, verum etiam ex gentilium sedem atque
roborem daemonis animabus evelleret et ad sacrum fontem
baptismatis caelesti dono recrearet.
Defunctus et sepultus est, sicut aiunt quidam, 3. Februarii
Idus in basilica beati Probi confessoris. Sedit autem annis. . .,
mensis. . ., dies. .
DE SANCTO PROCULO V.
7. Proculus V. Hic pius fuit, velut pater est filiis, et
plures ad ecclesiasticam crebro viscera complectabat et suae
praedicationis dulcedine velut mellis esu populis tribuebat et
[quasi ] lactis sitientibus pocula ministrabat.
In senectute positus, capitis canitiei gratia repletus,
sacerdotium cum vita finivit. Et ubi eius sit sepulcrum, ignoro;
anbiguitas est mihi, utrum in basilica beati Probi sit conditus,
an in sancti Eleuchadii confessoris. Sedit autem annos. . .,
menses. . ., dies. . .
DE SANCTO PROBO VI.
8. Probus VI, mitis et pius, clarus in specie, fulgidus in
opere, sapiens eloquiis, prudens corde, plenus gratia Spiritus
sancti. Quicunque languidus ad eum venire potuisset, suis
orationibus salvus revertebatur, quacunque fuisset infirmitate
detentus. Et spiritus inmundos expulit atque catervarum corpora
sauciata vel dissoluta solidabat.
Postquam suae ad occasum vita angelica conspexit agmina,
statim sancta elapsa est de corpore anima 4. Idus Novenbris.
Deinde cunctus lugendo populus cum nimia corpus eius reverentia
sepelivit, et sepulcrum ipsius apud nos veneratur usque in
praesentem diem; et illius ecclesia sita est in partibus
orientis.
Et in nullis ecclesiis infra civitatem Ravennae Classinve
missa super populum celebratur nisi in ista sola. Aedificata est
iam dicta basilica iuxta ardicam beatae Eufemiae quae vocatur ad
mare, qua nunc demolitam esse videmus.
Sedit autem annos. . ., menses. . ., dies. . .
DE SANCTO DATO VII.
9. Datus VII. Hic namque vir religiosus et nimis pius
vigilansque nocturnis fuit orationibus, atque praecipuus animarum
adquisitor hominum ac gentis crebro praedicator; et velut
speculum clarius vultus super cunctos emicuit.
Nam quando is ad gratiam supernam vocatus est, sancta ipsius
anima a corpore cessit. Et, ut asserunt quidam, in ecclesia beati
Probi sepultus est. Sedit autem annos. . ., menses. . ., dies. .
.
DE SANCTO LIBERIO VIII.
l0. Liberius VIII, magnus homo, caritate plenus, irriguus
fons, fide praecipuus, mente benignus. Suis temporibus
ecclesiamomni honore adauxit. Inmensa humilitate propriae suae
vitae animam custodivit omnisque philosofiae tenuit principatum.
Post haec autem obiit et sepultus est, sicut quidam
suspicantur, cum praedecessori suo. Sedit autem anno. . ., mens.
. ., dies. . .
DE SANCTO AGAPITO IX.
11. Agapitus IX, cuius nomen Latina lingua vertitur
'caritosus'. Hic agapes cum peregrinis cotidie faciebat. Iste
etenim assidue munuscula pauperibus tribuebat, et infra sui
corporis templum bonitatem, ad aram cordis suam animam coram
omnibpotenti Domino velut hostia cotidie triverat.
Ad quem postmodum divinum superveniens mandatum, sancta anima
a carne soluta est. Sepultus est, ut suspicantur, cum superius
nominatis aliis. Sedit autem annos. . ., menses. . ., dies. . .
DE SANCTO MARCELLINO X.
12. Marcellinus X, iustus et timoratus, suis orationibus
daemonum castra prostravit et oves, quae a Domino ei traditae
fuerant, inpiger custodivit, ne ille inmanissimus lupus, qui
cotidie saevit et furit in eas, tempore suo ecclesia laniare
potuisset et ex suis ovibus praedam evelleret, ut non
christianorum animas, quas sanctus vir omnipotenti Domino
adquisierat, beluino gutture devoratum, ne infernalibus connexis
gehennae vinculis ditione manciparet.
Transactaque plurima annorum curricula spatii, pontificatum
amisit et vitam; cuius tanta corpus odoramenta fragravit, ut
preciosissimae mirrae incensa sepelientium nares sentirent.
Sepultus est, ut fatentur alii, in basilica beati Probi. Sedit
autem annos. . ., menses. . ., dies. . .
DE SANCTO SEVERO XI.
13. Severus XI, cuius nomen intelligitur in compositione
'saevus verus'. Hoc non ad saevitiam pertinet, sed ad
fortitudinem: saevus id est fortis, verus pontifex maximus.
Cuius sacerdotium ab omnipotenti Domino tantum praedestinatum
fuit, ut in illius electione Spiritus sanctus missus fuisset in
specie colunbae quam omnis populus viderunt corporalibus oculis,
et super eius capud requievit. Unde de eo in proverbium usque
hodie dicitur a singulis gentibus: 'Beata terra illa, ubi in
electione pontificis Spiritus sanctus descendit in colunbae
similitudinem, et ordinatur, super caput cuius requiescit'.
Sed vae tibi, Ravenna misera, vicina destructae Classis, quia
nunc cum nimia altercatione et controversia pontifex in te
ordinatur.
In Sardicense concilio cum legatis Romanae ecclesiae vir
sanctus interfuit hic Severus.
14. Beatus iste superius nominatus Severus dum missa
celebraret, cum ipsius diaconus in pulpitum ascendisset et beati
apostoli Pauli epistolas legeret, ut populorum conventus
spiritualibus verbis reficeret: subito sanctus vir in extasim
factus est, velut sopore detineretur, nec pleniter dormiens aut
vigilans. Aestimautes eum sui, quod somno arreptus fuisset,
coeperunt latera eius pulsare.
Ille autem quasi de gravissimo somno erigit se sursum et
tristi animo dixit illis: 'O quit fecistis? Quare inquietastis
me? Quamvis a vobis hic viderer, in alio loco eram'.
At illi perseverabant interrogantes eum, dicentes: 'Dic nobis,
ubi fuisti, pater'? Quibus ille ait: 'Indulgeat vobis Dominus,
dilectissimi filii, pro eo, quod expergefactum fecistis me, quia
in Sancta Mutinense ecclesia eram et ibidem fratris et coepiscopi
mei Geminiani ipsius antistes ecclesiae omnipotenti Domino animam
commendavi, et ibidem steti, quousque praedictum sanctum corpus
sepulcro poneretur'.
Propter hanc igitur causam, ut veritas probaretur, cives
Ravennates et cives Classensis equites miserunt ad superius iam
dictam urbem Mutinensem, ut sancti viri eloquia cumprobarent.
Qui, dum requisitus fuisset dies vel hora qua sancta anima
beati Geminiani migrasset ad Dominum, dixeruntque: 'Nonne
domnusSeverus pontifex vester ei animam commendavit et tandiu hic
stetit, quousque corpus eius sepulcro clauderetur, quo clauso ab
oculisnostris repente evasit'?
Qui reversi nunciaverunt per ordinem civibus suis, ut eis
narratum fuerat. Ex illo iam die coeperunt sanctitatem eius
anplius venerari.
15. Cuius beati vita viri apud nos non reperitur descripta
historia; sed dicunt quidam, quod multa mirabilia prodigiaque per
eum Dominus exercuit in populo, quod non valuit patefacere stilus
noster. Tanta autem illius sanctitas fuisse asseritur, ut eius
defuncta coniunx post plurima tempora evoluta esset in latus.
Dum filia beatissimi confessoris Christi Severi, Innocentia
nomine, vitales auras amisisset, venerunt omnes, ut infra
sepulcrum suae genetricis Vicentiae corpusculum ponerent,
viderunt sepulcrum minimum dixeruntque: 'Non possunt hic duo
requiescere corpora, quia modicum est vas'.
Cum fletuque dominus ait Severus: 'O mulier, cur mihi molesta
es? Quare non praebes locum filiae tuae? Suscipe quod portasti,
ex tua sumpta est carne, ne dubites recipere. Ecce tibi trado,
quod mihi dedisti, ne torpeas; unde fuit, reversa est. Locum
tribue sepeliendi, noli me contristare'.
Ad cuius vocem sub tanta velocitate suae coniugis ossa ad
semetipsam in partem alia remota sunt, quanta vix ea animata
corpora hominum sic citius moveri potuissent, et filia sua
spatium loci tribuit ad sepeliendum.
Factum est autem post haec, ut sancta anima, quam homines
diligebant in terra, divino iussu a sanctis angelis esset
susceptura amoeno in loco. Sicut enim narrante audivi de transitu
beati viri, ita vestris auribus intimabo. Quod quadam die missam
celebrasset et sacrum dominici corporis et sanguinem percepisset,
stola pontificale indutus, suum iussit aperire sepulcrum, quod
vivus ingressus, inter coniugem et filiam iacens se iussit
claudi. Ibi denique orans preciosam Deo animam reddidit. In tali
pace et tranquillitate defunctus est sub die Kalendarum
Februarium. Et multa mirabilia ad sepulcrum Dominus ostendit in
ipsius ecclesia, quae sita est in civitate dudum Classis, non
longe a regione quae dicitur Salutaris, usque in praesentem diem.
16. Et iterum narrabo vobis, quod nostris temporibus facta
cunspeximus; ad memoriam revoco, ut recordemini. Vir autem unus,
qui hodie animatum vivit corpus, cum parvulus esset, ex
infirmitate corporis cum sua mater ad sepulcrum beati Christi
confessoris Severi prostravisset, somnoque omnis arrepti
fuissent, solus ille infirmus puer intenpestivum noctis expavit
et vocem emisit, cunctos excitavit. Viderunt, qui ante candelas
extinctas fuerant, cungruo lumine fulgorem micantes. Et cum
vidissent cuncti inmensum lumen, territi mente dederunt gloriam
Deo et Severo cunfessor eius.
Puer autem cum in medio eorum deductus fuisset, coepit mater
eius interrogare eum: 'Quid tibi contigit, fili'? At ille coram
omnibus dixit: 'Vidi ex hoc sepulcro egredientem virum episcopali
habitu, canitie capitis decoratus, angelico vultu, tetigit me, et
expavi'. Infirmitas vero pueri statim recessit ab eo, et non
ultra febricitavit.
Haec nostris temporibus facta sunt, non solum hoc, sed et alia
multa.17. De electione sancti istius viri, quod superius incepi,
quod mihi narratum fuit a multis senioribus, expleam. Quadam die
lanisterii opus praegravatus cum esset, ipse cum coniuge sua
lanificium, ut dixi, nearent officium, ait ad cuniugem: 'Vadam
et videbo visionem mirabilem, quomodo de alto caelo colunbam
veniet et super electi caput consideat'.
Coniunx vero eius coepit eum subsannare et increpare, dicens:
'Sede hic et labora, noli otiosus esse! Sive ieris, sive
nonieris, te pontificem populus non ordinabit; revertere ad
opus'!
Ille autem dixit illi: 'Sine me, ut vadam'! Et illa: 'Vade,
quia qua hora ieris pontifex cumfestim ordinaris'. Ille autem
surgens perrexit, ubi erat coetus populi cum sacerdotibus, et pro
vestium deformitate, quia squalida indumenta indutus erat,
abscondit se post ianuam ipsius loci, ubi erant omnes congregati
orantes.
Et post orationem expletam extinplo venit e caelis colunba
nive candidior et requievit super caput beati Severi confessoris
Christi post valvas latitantem. Ille autem dum a se eam
compulisset, volitansque per aerem, iterum requievit super eum
secundo et tertio.
Stupefactus omnis potemtatus, qui praesentes astabant, maximas
Deo gratias agentes, ordinatus est pontifex. Quo audito, coniunx,
eius, quae nuper deriserat, postea super eum gratulabatur.
Tunc inpletus est euangelicus sermo, quod scriptum est: 'Apud
homines hoc inpossibile est, apud Deum autem omnia
possibiliasunt', et iuxta Pauli vocem: 'Infirma mundi elegit
Deus, ut confundat fortia'.
Et, ut aiunt quidam, beatus Eraclianus, Pensaurense civitatis
episcopus, huius confessori Severi fuisse discipulus, et ab
eoeruditus sacra doctrina episcopalem tenuit sedem.
Sufficiat vobis nunc, obsecro, quae de beati Severi vita
audistis, ut de reliquorum gesta, Deo suffragante, fari valeamus,
et ut vos eum desiderio magis quam cum taedio legatis et inmensas
Deo gratias agatis, qui est benedictus in secula. Sedit autem
annis. . ., menses. . ., dies. . .
18. Sed quaeso, dilectissimi, ut curiosius intendatis, quantas
omnipotens Deus virtutes suis fidelibus tribuit, non solum vivi
de carne, sed etiam mortui de ossibus obedirent; quatenus ipsa
veritas ait: 'Si habueritis fidem sicut granum synapis, et
dicerretis huic arbori moro: Eradicare et transplantare in mare,
obediret vobis.'
Cur inter ceteras herbas granum solum synapis interposuit?
Granum igitur synapis nisi teratur, illius virtus non agnoscitur;
cum tritum fuerit, statim ex eo fortitudo et dulcedo procedit.
Sic et sancti, cum ad martirium pervenerunt, prudentia et
humilitas apparet fortia tormenta sustentando et verbera vel
praelia carnificum non timendo vel tacendo in mansuetudine.
Omnes filios vocaret, quos ex ydolorum cultu protraxerit
Domino, quia genus martirii non tantundem esse videtur. Aliud
palam omnibus, aliud in occulto. In publico martirium est, cum
ante praesidem deducitur, trahitur, caeditur, vulneratur,
irridetur subsanatur, vinculis astringitur, vestibulo carceris
truditur, et post haec omnia capite truncatur, et martir ille non
Christi nomen negat. Occultum martirium hominis est, semetipsum
abstinere, ieiunare, vigilare, a malis vitiis cavere, carnalia
desideria renunciare, quot sibi non vult fieri, alter non facere,
nullam concupiscentiam seculi detinere, ex suis iustis operibus
pauperum turbis elimosinas erogare, ad incredulos et infideles
instanter praedicare et a caeco errore eripere et illis viam
veritatis et luminis demonstrare; iuxta quod scriptum est:
'Estote prudentes in bono et sinplices in malo'.
Rursus scriptum est: 'Estote prudentes sicut serpentes, et
sinplices sicut colunbae'. Et si serpens prudens est, cur ipsa
veritas per Salamonem dicit: 'Non est caput nequius super capud
colubri '. Et si prudens est, cur ergo scriptum est: 'Serpens
erat callidior cunctis animantibus terrae'? Et si prudens, cur
maledictus a Deo est inter omnia animantia mundi? sicut scriptum
est:
'Dixit Dominus ad serpentem: Maledictus eris inter omnia
animantia terrae, supra pectus et ventrem tuum gradieris, et
terram comedis cuntis diebus vitae tuae'.
Quare hoc? Quia subduxit hominem, de prohibito pomo eum
mandere fecit, ingressus est diabolus in venenoso serpentis
guttureet prothoplastum paradixo expulit. Quare non super caudam
aut cum alio loco graderetur, nisi supra pectus et ventrem? Quia
quisquis terrena cogitatione vel vitiis delectatur, supra pectus
et ventrem graditur. 'Et terram comedes cunctis diebus vitae
tuae', hoc est: non ad caelestia eleves, sed terrena coenosa
coinquinamenta volutabis.
Sed ideo sanctos prudentes et sapientes ut serpentes Dominus
docet esse, quia serpens, quando ab aliquo percutitur, corpus
tradit ad flagellandum, solummodo capud abscondit, sic et sancti
flagellantur corpora, et capud omnium nostrum, quod est Christus,
abscundunt sub velamen cordis et orationis. 'Et sinplices sicut
colunbae': Cum ceterae aves fel habeant, haec ab illo aliena est,
carens amaritudine, sed dulce animal, mansueta avis.
Et ideo colunba nomen accepit a plausu alarum, unde percussio
alarum aput Grecos 'peristera donca' dicitur, Latinum 'colunba'
interpretatur.
DE SANCTO LIBERIO XII.
19. Liberius XII, praecipuus vir, orfanorum pater, largus
elimosinis, pontificatum in pace rexit. Euangelicam
praedicationem verissime custodivit, iuxta quod scriptum est: 'In
patientia vestra possidebitis animas vestras.' Nil alterius
quicpiam subripuit vel concupivit; ex suis iustis laboribus Deum
honoravit.
Post obitum suae vitae officiosissime sepultus est et aeternam
requiem possidet. Nam de supradicti vita Liberii quantum retinui,
vobis disserui. Sedit autem hic beatissimus annos. . ., menses .
. ., dies. . .
DE SANCTO PROBO XIII.
20. Probus XIII, pinguis divina gratia et speciosus forma,
decrepitus aetate, gravis corpore, ylaris vultu, caeleste
perfusus gratia, roboratus Deum senper quaesivit. Iste non
cessavit suas ammonere oves, sed ingens praedicator extitit.
Tanta autem excellentia Divinitatis fuit in eo, ut heruditus
sapientia spiritali superaret et inheruditus gratia Spiritus
sancti reficeret.
Qui circa vicina mortem positus, angelorum contenplatus
agmina, laetus et exultans, tendens ad sidera palmas, flammantia
lumina clausus, et reddidit spiritum. Sepultusque est iste
beatissimus, ut suspicatus sum, cum praedecessore suo. Sedit
autem annos. . ., menses. . ., dies. . .
DE SANCTO FLORENTIO XIIII.
21. Florentius XIV, iustus homo, pater pauperum et tutor
viduarum, magnus praedicator, humilis et mansuetus et pius,
exortans cotidie oves suas, ut ad portum salutis et poenitentia
fructus citius confugerent.
Sepultus est hic sanctus vir in monasterio sanctae
Petronillae, haerens muris ecclesiae apostolorum. Rexit ecclesiam
suam annis. . ., mensibus. . ., diebus. . .
DE SANCTO LIBERIO XV.
22. Liberius XV, vir sanctus, pulcher fuit in forma, clarior in
sensu; lactiflua habuit heloquentia. Fuit enim verus Dei cultor,
paganorum in bonis seductor, idolorum destructor; sub cuius
temporibus coepit pars paganorum minuere et sancta ecclesai ex
christiano populo pupulare. Cuius tanta mansuetudo fuit, ut non
dominus a suis sacerdotibus vocaretur, sed quasi unus ex ipsis
consacerdotibus eognominaretur; solummodo inter eos pontificalis
tituli solio praecedebat. Exortabatur iste cotidie erubescentes
poenitentiam, ut cum fiducia deberent accedere.
Istius denique tenporibus occisus est Valentinianus augustus
maior extra portam Artemetoris non longe ad stadium tabulae prope
canpo Corianthri, et seditio maxima in populo fuit, et multi
vulnerati in loco qui dicitur Puteus benedictus; missusque ex
Ravennam moenia augustus, invectorum manibus finivit vitam.
Sepultusque est in monasterio sancti Pulionis, quem suis
temporibus aedificatum est, non longe a porta quae vocatur Nova,
cuius sepulcrum nobis cognitum est. Sedit autem praedictus
antistes annos . . ., menses. . ., dies. . .
DE SANCTO URSO XVI.
23. Ursus XVI, castissimus corpore, sanctissimus in opere, tensam
et pulcram habuit faciem, modice calvus fuit. Iste primus hic
initiavit tenplum construere Dei, ut plebes christianorum, quae
in singulis teguriis vagabat, in unum ovile
piissimus collegeret pastor.
Nunquam suam ecclesiam polluit, nec Spiritum sanctum vendidit,
nec de inpositionis manu aliqua afferendo munera suam dexteram
porrexit.
Igitur haedificavit iste beatissimus praesul infra hanc
civitatem Ravenna sanctam catholicam ecclesiam, quo omnis assidue
cuncurremus, quam de suo nomine Ursiana nominavit. Ipse eam suis
temporibus fundavit et, Deo iuvante, usque ad effectum perduxit.
Lapidibus preciosissimis parietibus circumdedit, super totius
templi testudinem tessellis variis diversas figuras composuit.
Omnis autem populus, quasi vir unus, spontaneus animus laborabat
laetans et gaudens, et de caelis Deum cunlaudabat, quia
prosperabatur salus in manibus eorum per intercessionem sui
sacerdotis et confessoris.
Qua Euserius et Paulus unam parietem exornaverunt, parte
mulierum, iuxta altarium sanctae Anastasiae, quod fecit Agatho.
Ipsa est paries, ubi columnae sunt positae in ordinem usque ad
murum de postis maiore. Aliam vero parietem parte virorum
comptitaverunt Satius et Stephanus usque ad praedictam ianuam, et
hinc atque illinc gipseis metallis diversa hominum animaliumque
et quadrupedum enigmata inciserunt et valde optime composuerunt.
Sita est iam dictam ecclesiam in regione Herculana. Ideo
Herculana dicitur, quia ab Hercule cunsecrata fuit, non longe a
posterula Vincileonis, eo quod Vincilius ipsam haedificavit.
Habitabat autem sanctissimus vir infra episcopium, qui est
positus iuxta fossam amnis, qua egreditur de loco qui vocatur
Organaria, emanans sub pontem Pistorum, mira magnitudine et tota
aedificiali machina constructa, ubi nunc destructum stabulum esse
videtur.
Post haec vero omnia consummata et aedificia pleniter
constructa infirmitatem modicam sensit corporis, quasi eructuans
reddidit spiritum Idus Aprilis; in tali pace et tranquillitate
vitam finivit in die sanctae resurrectionis. Et in tali vero die
ab eo dedicata est ipsa ecclesia et vocata Anastasis.
Sepultusque est, ut asserunt quidam, in iam dicta ecclesia
Ursiana, quae et Anastasis, quam ipse construxit, ante altare
subtus pirfireticum lapidem, ubi pontifex stat, quando missam
canit. Quam ob rem non post multum tempus eius sanctitas claruit,
et in musivo camera tribunae beati Apolenaris nomen illius unam
cum sua imagine 'Sanctus Ursus' descriptus est. Sedit annos 26,
menses. .., dies. . .
DE SANCTO PETRO XVII.
24. Petrus antistes XVII, sanctissimus vir, tenui corpore,
procera statura, macilentus effigie, prolixam habens barbam. A
tempore beati Apolenaris una cum isto viro omnes praedecessores
sui Syrie fuerunt.
Fundator ecclesiae Petrianae, muros per circuitum haedificans,
sed nondum omnia conplens. Nulla ecclesia in aedificio maior fuit
similis illa neque in longitudine, nec in altitudine; et valde
exornata fuit de preciosis lapidibus et tessellis variis decorata
et valde locupletata in auro et argento et vasculis sacris,
quibus ipse fieri iussit. Ibi asserunt affuisse ymaginem
Salvatoris depictam, quam nunquam similem in picturis homo videre
potuisset, super regiam; tam speciosissima et assimilata fuit,
qualem ipse Filius Dei in carne non fastidivit, quando gentibus
praedicavit.
25. Sed tamen volo, ut vobis notum sit, quod de superscripta
Domini nostri sancta effigie a singulis audivi senioribus,
tampopularibus, quanque sacerdotibus, sicut ipsi traditum
habuerunt ab antecessoribus suis. Non solum mihi intimatum est,
qui volo hunc adscribere Pontificalem, verum etiam et ceteris
meis cundiscipulis et fratribus, qui nutriti in gremio sancta
Ursiana ecclesia fuimus.
Quod fuisset quidam spiritualis pater in heremo, postulabatque
cotidie a Dominum, ut ostendisset ei formam incarnationis suae.
Qui dum post multa tempora in tali oratione suae animae taedio
lassaretur, astitit ei nocte vir in candidis vestimentis,
angelico habitu indutus, dixit illi: 'Ecce exaudita est oratio
tua et laborem tuum aspexi. Surge, vade in civitatem quae vocatur
Classis, et quaere ibi ecclesiam Petrianam; et cum ingressus
ibidem fueris, aspice super valvas eiusdem ecclesiae infra
ardicam, ibi me videbis depictum in parietis calce, qualis ego
fui in mundo in carnem'.
Deinde ipse gaudio magno repletus, verbo auditu laetus et
ovans, heremum reliquit, comitabanturque cum eo duo leones. Et
surgens, per longinqua terrena itinera ad civitatem Classim
pervenit, et cum ingressus fuisset in praefatam ecclesiam una cum
ipsis leonibus, diutissime plorans et orans per parietes sanctam
effigiem quaerere coepit. Qui cum non invenisset, venit ad locum,
quo dormienti revelatum fuerat ipsa esse depicta effigies. Et
videns eam, cecidit pronus in terram, lacrimans, adoravit et
agens gratias, quia sicut viderat, veluti ei fuerat in sompnis
revelatum.
Et intuens in illam diutissime, dixit: 'Gratia tibi ago,
exauditor omnium Deus, qui non spernis quaerentes te nec
desideraspeccatorum mortem, sed invocantium te praesto es, aput
quem mediator, nec nuncius, nec intramissor necesse est, apud
quem non est mora deprecantium fidelium, iuxta quod nobis per
prophetas pollicitus es: "Adhuc loquente te, ecce adsum". Ecce
non secundum mea merita, sed secundum tuam misericordiam
desiderium meum adinpletum est. Iam satiatus sum de sanctis
divitiis tuis, iam de thesauro caelesti locupletatus sum. Suscipe
animam meam in aula sancta tua, et invitatus ad coenam agni,
merear ingredi in regno tuo et sedere ad mensam tuam'.
Et his dictis diutissime horans et gaudens, inter duosque
leones circa eum rugientes reddidit spiritum. Qui dehinc
capientes populum, cuncurrerunt, adprehendentes, terram fossoriam
cum nimio timore et veneratione -- lanbentes leones eius menbra
atque vestigia -- et lacrimas fundentes, cum ingenti luctu
sepelierunt eum. Tunc leones, unus ad caput eius prostratus est
et alius ad pedes, rugitus magnos inter se dantes, cuncurrentes
hinc et inde iuxta sancti viri corpus, magnis vocibus
perstrepentes atque suorum collasub eius tumulo cupientes
submittere -- amarissime populus cum ipsis leonibus flebat --
ambo interierunt.
Ipse vero populus foveam ex utraque parte in terra iuxta
sancti viri corpus sepelivit illos hinc et inde. Cum nimio autem
metu territus est populus, in viam suam reversus est, narrabit
mirabilia, quae Dominus in hominibus et in bestiis exercuerat.
26. Fuit enim in Valentiniani temporibus. Cum coepisset
Valentinianus imperare, in ipso introitu imperii eius beatus iste
Petrus vita expoliatus astra petivit. Ut aiunt quidam, sepultus
fuit in sua fundata ecclesai Petriana. Certissime enim sciatis,
veritatem vobis dicam, non ullum mendacium.
Dum in monasterio meo beatae et semper virginis Mariae quae
vocatur ad Blachernas residerem, quod est fundatum non longe a
Guandelaria, dum vellem perscrutare omnium vita pontificum
Ravennatum, haesitator eram animae meae de huius sancti viri
tumulo. Qui dum ita cogitarem, unus ex pueris, qui cotidie
aspectibus meis consistebat, nunciavit mihi, Georgium presbiterum
Classensis ecclesiae advenisse. Ille vero illo tempore regebat
curam ecclesiae sancti Severi confessoris Christi, vir valde
venerabilis, constans in omnibus, firmus absque imbecillitate.
Qui cum fuisset ad me ingressus, postquam sedisset, statim
sciscitare eum coepi, forsitan aut per antiquos homines in
audituaut visu aliquid de beati huius pontificis glosochomo
scisset.
Ille autem ilari vultu dixit mihi: 'Veni, ostendam tibi, quod
maxime cupis, ubi preciosissimus requiescit thesaurus'. Qui cum
ascendissemus equis, properavimus Classem, et iussi meis
hominibus, qui nobiscum comitabantur, longius secedere, qua si
stadio medio; et ingressi sumus infra monasterium sancti Iacobi,
quod est fundatum infra superscriptae ecclesiae fontem. Vidimus
sepulcrum ex lapide proconiso precioso, et elavavimus duriter
atque modice cooperculum. Invenimus infra ipsam arcam capsam
cipressinam; cumque sublevassimus eius tegumen, vidimus nos ambo
sanctum corpus iacens, quasi ipsa hora sepultus fuisset, longam
habens staturam cutemque pallore proditam et omnia integra
menbra, pectus et ventrem integrum, nulla deerant, nisi pulvillus
capitis minuerat.
Tantum autem odorem manavit, ut hac si incensum fragrantes
mixturatum mirra balsamoque sentivimus. Irruit super not terror
orribilis ac vehementissimus et tanta tristitia, ut, quod antea
alacriter aperuimus, vix etiam cum suspiriis et gemitibus
claudere potuimus. Odor denique nos superabat in omnibus et sic
fuit, ut amplius quam unam ebdomadam odor ex nostris naribus
nunquam recessit. Et desuper ipsam arcam illius imaginem mire
depictam continebatur literis: 'Domnus Petrus archiepiscopus'.
27. Et infra ecclesia beati Iohannis euangelistae iussit Galla
Placidia pro illius sanctitate eius effigie tessellis exornari in
pariete tribunali post tergum pontificis, supra sedem ubi
pontifex sedet. Quae effigies ita facta: prolixam habens barbam,
extensis manibus, quasi missas canit, et hostia veluti super
altare posita est, et ecce angelus Domini in aspectu altaris
illius orationes suscipiens est depictus.
Istius temporibus Galla Placidia augusta multa dona in
ecclesia Ravennati optulit et lucernam cum cereostato ex auro
purissimo fecit, pensantes, ut dicunt quidam, pondere publico
libras septem, una cum sua effigie scenofactoriae artis factam
infra orbita et per in giro legentem: 'Parabo lucernam Christo
meo'.
Et hic beatissimus alapas Euangeliorum ex auro optimo et
gemmis lucidissimis fecit, et effigies illius ibidem facta est,
quae permanent usque in praesentem diem, et literae hoc
ostendentes desuper capitis illius scripta sunt: 'Domnus petrus
antistes ob diem ordinationis suae sanctae ecclesiae optulit.'
Defunctus est pridie Kalendas Augusti. Sedit annos. . .,
mensis. . ., dies. . .
DE SANCTO NEONE XVIII.
28. Neon XVIII . Iste pulcrum aspectum, sanctissimam et
spiritualem habuit vitam. Aedificator autem fuit superscripta
ecclesia Petriana, cuius funditus aliquam partem antecessor
construxerat, unde necesse e rat, successores antecessori opus
implere. Dehinc fuerant omnia postquam constructa aedificia et
sartatecta tenpli innovata sunt, variis coloribus depingere
fecit.
Fontes Ursiana ecclesia pulcerrime decoravit: musiva et
auratis tessellis apostolorum imagines et nomina camera
circumfinxit, parietes promiscuis lapidibus cinxit. Nomen ipsius
lapideis descriptum est helementis:
'Cede vetus nomen, novitati cede vetustas,
Pulcrius ecce nitet renovati gloria Fontis.
Magnanimus hunc nanque Neon summusque sacerdos
Excoluit, pulcro conponens omnia cultu.'
29. Domum infra episcopium
Ursianae ecclesiae, quae vocatur Quinque agubitas, a fundamentis
construxit et usque ad effectum perduxit. Ex utraque parte
triclinii fenestras mirificas struxit, ibique pavimenta triclinii
diversis lapidibus ornare praecepit. Istoriam psalmi, quam
cotidie cantamus, id est 'Laudate Dominum de caelis', una cum
cathaclismo in pariete, parte ecclesia, pingere iussit; et in
alio pariete, qui super amnem posito, exornari coloribus fecit
istoriam domini nostri Iesu Christi, quando de quinque panibus et
duobus piscibus tot milia, ut legimus, homines satiavit. Ex una
autem parte frontis inferius triclinei mundi fabricam
comptitavit, in qua versus descriptos exametros cotidie legimus
ita:
'Principium nitidi prima sub origine mundi,
Cum mare, tellurem, caeli cum lucida regna
Virtus celsa Patris Natique potentia fecit;
Cumque novus sol, luna, dies, aurora micabit,
Ex illo astrigerum radiavit lumina caelum.
Unus in orbe novo vir terra virgine factus
Exiluit humo, insons hic corpore senso.
Iste Dei meruit vocitari solus imago,
Namque sui similem hominem produxit in orbem
Supremi genitoris amor, dominumque locavit.
Hunc Sator omnipotens, rerum ditissimus, ipse
Multifluis opibus lungum ditavit in aevum.
Isti cuncta simul silvarum praemia cessit,
Iussit in aeternum fetus producere terram.
Huius oves niveae, nitida per gramina vaccae,
Huius et alticomis sonipes; fulvique leones,
Huius erant passim ramosi in cornua cervi,
Pinnatique greges avium piscisque per undas.
Omnia nanque Deus homini, quaecunque paravit,
Tradidit et verbo pariter servire coegit.
Hunc tamen in primis monitis caelestibus olim
Observare suam legem et vitalia iussit,
Praecepit vetita [auderet ] ne mandere poma.
Praeceptum spernens, sic perdidit omnia secum.'
Et in alia fronte depicta istoria Petri apostoli, subscriptique sunt
versus metricos:
'Accipe, sancte, libens, parvum ne despice carmen,
Pauca tuae laudi nostris dicenda loquelis.
Euge, Simon Petre, et missum tibi suscipe munus,
In quod sumere te voluit Rex magnus ab alto.
Suscipe de caelo pendentia lintea plena,
Missa Petro tibi, haec diversa animalia portant,
Quae mactare Deus te mox et mandere iussit.
In nullis dubitare licet, quae munda creavit
Omnipotens genitor; rerum cui summa potestas.
Euge, Simon Petre, quem gaudet mens
aurea Christi
Lumen apostolicum cunctos ornare per annos:
In te
sancta Dei pollens ecclesia fulgit,
In te firmum suae domus
fundamenta locavit
Principis aetherei clarus per secula
natus.
Cunctis clara tibi est virtus, censura fidisque.
Bis senos
inter fratres in principe sistis
Ipse loco, legisque novae tibi
dantur ab alto,
-Quis fera corda domas hominum, [quis ] pectora
mulcis
Christicolasque doces tu omnes esse per orbem.
Iamque tuis
meritis Christi parat gloria regnum.'
Post haec autem omnibus
consummatis, tertio Idus Februarii obiit. Sepultus olim in
basilica apostolorum ante altare beati apostoli Petri subtus
pirfireticum lapidem, quem nunc, eum nos inde trahentes, iuxta
illius basilicae sedem sepelivimus, traductusque est per locum
qui dicitur Ad Brachium Fortis.
30. Sed ubi Brachium Fortis dicitur aut pro qua dictum sit
[causa ], ignoratis. Sed quia pauci sunt veterani qui sciunt,
ideo volo vos scire, ubi dictum sit et pro qua dictum sit causa.
Cum ieritis ad regionem apostolorum non longe a macerie
Ovilionis, introeuntes vos intra ardicam beati Petri apostoli,
ubi imago domini nostri Iesu Christi depicta est extenso brachio,
et hinc ex una parte effigies beati clavigeri Petri et ex alia
parte effigies vasis electionis Pauli et ipsae depictae sunt.
Dixi, ubi dictum sit; dicam, pro qua causa dictum sit.
Duo viri cupientes foedus inter se iungi, dixit unus ad
alterum habentem sobolem: 'Petitionem parvam deprecor tibi, rogo,
ut non in vacuum revertatur, obsecratio mea.'
Cui ille alter: 'Non gravabo te; quod tibi placet, fiat.'
Dixitque: 'Da mihi filium tuum, ut sim ei pater de sancto
baptismo et suscipiam ego eum de fonte sanctificato. Simus
cummuniter patres, tu carnalis, ego autem spiritualis.'
At ille ait: 'In nomine domini nostri Iesu Christi fiat sic.'
Factumque est ita. Et ex illa die, postquam baptizatus est
infans, fuerunt communiter patres, et dilectionem habuerunt in
invicem in Spiritu sancto et obsculo pacis, quia et sic cundecet
fieri, qui inter se talia faciunt, eo quod non homines, sed
Spiritum sanctum inter se mediatorem ponunt.
Et ut sciatis, maior est spiritalis pater, quam sit carnalis,
quia et ille ex peccato procreavit filium, et in peccato natusest
ei filius, et ipse in peccato moratur filius; hic autem
spiritualis pater, postquam ex unda baptismi eum recepit, ablato
diabolo et ponpis eius, generatur filius spiritualis ex sancto
fonte. Sanctificatum recipit filium denuo natum per aquam et
Spiritum sanctum, quomodo antea natum peccatum de peccato, multo
magis postea sanctificatum per Spiritum sanctum.
Contigit autem eo tempore, unus ex his superscriptis
compatribus alteri compatri suo mutuasset solidos trecentos. Et
cum deventi essent in loco, ubi superius audistis, Ad Brachium
Fortis, dixit unus ad alterum: 'Mutua mihi, obsecro, occulte
solidos aureos trecentos.'
Cui ille respondens dixit: 'Cras mane hic cunveniamus, et
deferam inter me et te.' Cunque inluxisset dies crastina,
venerunt in locum, ubi cundixerant sibi, et numerata pecunia,
dixit ille fenerator ad compatrem suum: 'Ecce compater, accipe
quod petisti; tamen provide inter me et te, quomodo mihi debeas
reddere. Non vis mihi fideiussorem dare? Non vis mediatores
advocare? Non vis pignus dare? Neque vis, ut quis sciat propter
vituperium? Et haec omnia tibi consentio.'
Cui debitor respondit et dixit: 'Talis terminus inter me et te
firmatus est, quem transgredi non possimus. Da mihi tantum hanc
mutuo nomine pecuniam, nihil perdes. In consepctu Dei tibi dico:
ubi sto, tibi reddam.'
Et respondens fenerator ait compatri suo: 'Compater, sit inter
nos mediator Deus omnipotens, cuius effigies hic depicta est, et
istut brachium Salvatoris fortis et terribilis ipse sit
fideiussor, et isti duo magni principes apostolique, Petrus
scilicet et
Paulus, testes sint inter me et te. Ista dextera, qua eduxit
filios Israel de terra Aegipti et hoc brachium forte, qui mihi
hodie fideiussor extitit, quia reddam tibi hanc pecuniam tuam.'
Igitur numeratos 300 solidos, respiciens ad vultum Salvatoris
ait: 'Domine Deus omnipotens, in ipsis verbis, quae locuti sumus,
do huic compatri meo solidos istos. Tu sis fideiussor, per tuum
sanctum brachium eos trado, ut, si in constitutum mihi eos not
redderit, tu mihi redde.' Placuit illi hos sermones.
Posito constituto, firmaverunt inter se fideiussorem fortem
brachium Salvatoris, et recepta pecunia profectus est statim ad
negotiandum. Et cum coepisset huc illucque negotiare, invenit
quadruplum, ingressusque est Constantinopolitanam urbem, et
videns, quia multiplicabatur pecunia in manibus eius, nolebat
Ravenna reverti; et ecce tempus constitutum advenerat ad
reddendum pretium, et ipse minime venit.
Venit autem compater ille, qui feneravit, ad effigiem
Salvatoris dicens: 'Domine Deus aeternus, iam praeteriit dies
constituti, unde tu mihi fideiussor fuisti de compatre meo;
vigila causam meam, ne damnum habeam, redde mihi solidos meos,
quos per tuum forte brachium dedi.'
In ipsa nocte apparuit illi debitori in somnis ipsum brachium
Salvatoris, dicens ad illam: 'Vade, redde pecuniam compatri tuo,
quam accepisti, unde tibi ego fideiussor sum, quia cotidie
molestus est mihi'.
Quod cum non venisset, ivit ille iterum ad ipsam Salvatoris
effigiem et calumpniavit ut supra. Et apparuit in ipsa nocte
sanctum brachium illi, protestavit, ut nuper audistis. Contigit
quadam die, venit ille, qui pretium dederat, voces increpationis
coepit dicere ad sanctam Domim nostri effigiem: 'O Domine, quare
non reddes iustitiam meam? Fideiussor meus es, per tuum forte
brachium dedi. Caelestia regis, terrena moderas, maria inperas :
et unum non cohartas hominem? Tu mihi dedisti pretium illud, et
si tollerevis, quis te prohibet? Nullus, quia omnia tuae
subiacent potestati. Si terrenus homo mihi fideiussor fuisset,
coegisse eum per iudicem, aut ei vim fecissem, aut sic, aut sic
recepisse pretium meum. Tu, qui caeli et terra Dominus es, nisi
iusseris reddere, quid
faciam? Quando caeli ante te mundi non sunt, et sol et luna
non splendent, et angeli et arcangeli trement, et terra
liquescit, montes defluent, elementa omnia deficient: ego qui
sum, ut tibi audeam loqui? Tantum misericordia tua super me sit,
et causa mea defende, et redde, quia ecce duo testes, ambo ad te
apostoli electi. In eorum praesentia mihi fideiussor tuum forte
brachium extitit, et si aliter dico, ipsi testimonium reddant,
quia verissimi sunt et linguas eorum claves caeli fecisti'. Et
his dictis ingemuit et recessit.
In ipsa deniqe nocte apparuit ad ipsum compatrem suum
debitorem Salvatoris nostri effigiem in somnis,dicens: 'Revertere
citius Ravennam et redde solidos compatri tuo, unde hoc
meumbrachium fideiussor extitit, quia increpavit me et calumpniam
ipsius sustinere non possum. Et scias te, si citius non ieris et
ille mihi plus molestaverit, perdes hic omnia quae adquisisti, et
corpus tuum flagellis tradam, et eris in tribulatione maxima
omnibus diebus vitae tuae, et ibi deficies; ego vero de meis
thesauris reddo solidos duplum compatri tuo.'
Tunc surgens diluculo negotiavit, ut potuit, ipsa die navem
ascendit et Ravennam reversus est. Quo audito compater eius, qui
pretium dederat, gaudio plenus ivit ad domum eius, quasi ad
visitandum eum. Inter cetera verba coepit sciscitari ab eo de
pecunia mutuata. Cui ille respondit, omne suum negotium esset
perfectum et solidos quadruplicatos.
At creditor dixit compatri suo: 'Si ita est, benedictus Deus!
Redde mihi solidos meos'. At ille respondens dixit ei: 'Gratanter
faciam, non hodie, quia sera est. Cras mane eamus ante
fideiussorem meum, id est brachium forte, quod me valde istis
diebus impulit. Ibi tibi reddam et in conspectu duobus
principibus testibus nostris.'
Altera vero die detulit ille debitor quadringentos aureos.
Ierunt ad locum ubi ipse mutuavit, et ille dedit, et numeratos
denuo quadringentos solidos, dixit debitor ad compatrem creditori
suo: 'Bene mihi fecisti, quia de paupertate me sublevasti; et
benedixit omnipotens Deus negotium meum, quadruplicavit pecuniam.
Tolle modo trecentos solidos, quos mihi mutuasti in conspectu
fideiussori meo et duobus testibus nostris, et insuper centum
alios solvo tibi, ut sim innocens, eo quod in constituto die
paratus non fui, vel ut etiam pro exenio'.
Et respondens ille compatri suo, dicens: 'Absit hoc, ut plus
recipiam nisi quantum tribui. Non permittat hoc forte brachium,
quod eum inter me et te mediatorem est, ut usuris accipiam usque
ad corrigiam calciamenti.'
Et respondens ille debitor dixit: 'Iuro tibi per hunc brachium
forte et veritatem manifesto, quia, quomodo multiplicabanturin
manibus meis pecunia, nisi hoc brachium coegisset me tribus
vicibus, non hoc anno Ravenna remeassem. Sed illis noctibus et
illis, quae succedunt diebus, veniebat ad me in somnis et
protestabat dicens: "Vade, redde creditori tuo pecuniam, quam
tulisti, quia molestus est mihi compater tuus, me fideiussor tuus
hodie inquietavit." Sic ammonuit me per duas vices. Mensis vero
istius diei quadam venit ad me nocte ista sancta Domini nostri
effigies, coepitque increpare dicens: "Quare non revertis reddere
pecuniam creditori tuoque compatri, quam per huc brachium meum
spondidisti reddere. Satis mihi hodie homo ille molestus fuit et
ploravit coram me, insuper dixit mihi: quia si terrenum hominem
fideiussorem habuissem, iam restituisset mihi. Surge celeriter,
vade, redde, quia illius lamentationis non sustineo, durae mihi
sunt. Ne forte per duritiam blasphemet, et non solum pro pecunia,
sed pro eo rationem reddas. Non moreris, sed surge, vade. Scias
te, si tardaveris, ego dabo solidos de gazophilatio meo, et tu
hic ista fortuna omnino perdes, insuper corpori tuo noxam
tradam." Alia vero die cimbam ingressus, prosperis ventis
properavi ad istam servatam a Deo civitatem Ravenna, reddere tibi
omnia, sicut et feci. Et nunc posco, ut tollas istos centum
aureos, quia fefelli tibi, ut non aliqua nociva mihi causa tenear
astrictus.'
Cui alter respondens dixit: 'Iuravi tibi per Dominum et hoc
brachium forte, qui reduxit te huc, quia non accipiam usque ad
pugillum pulveris, nisi sola tua dilectio, quam cotidie teneo. Et
ut scias ad ista tua eloquia, sicut tu dicis, quando in nocte te
compellebat hoc brachium de mea iustitia, ego interpellabam super
te, et benedictus Deus, qui te salvum et incolumem reduxit ad
propria tua! Et nunc innocens sis de hac causa in conspectu Dei
aeterni et a me, et nostram caritatem permittat ipse omnipotens
Deus, quomodo hic firmata est, sic permaneat usque in aeternum.
Videamus et caute agamus, ut non nos unus alterutrum fraudemus,
quia hoc brachium forte mediatorem inter nos constituimus.'
Et hoc dicens, prae gaudio flebant et obsculabant se invicem.
Ierunt in pace, et ex illo iam die pro hac causa vocatus est
locus ille Brachium Forte usque in odiernum diem; sed pauci sunt,
qui sciunt.
Inde transductum est corpus beati Neonis archiepiscopi et
sepultus est, ut superius notavimus. Domumque quam haedificavit
vidistis, et in ipsa domo, ubi ymagines apostolorum Petri et
Pauli tessellis factae sunt, hinc et inde iuxta crucem
conspexistis, et una linea versiculi, in qua continet: 'Domnus
Neon episcopus senescat nobis,' legistis. Sedit annos. . .,
menses. . ., dies. . .
DE SANCTO EXUPERANTIO XVIIII.
31. Exuperantius XIX, vir grandaevus, humilis et mitis, prudens
in operibus bonis. Quod suos antecessores haedificaverunt,iste
incolumis tenuit.
Illius tenporibus ecclesia beatae Agnetis a Gemello subdiacono
istius sanctae Ravennatis ecclesiae et rectore Siciliae
constructa est. Et multum ea ditavit in auro argentoque et
palleis sacris, et civitatem argenteam in processu cunstruxit
natalis ipsius martiris, et usque nostris temporibus perduravit.
In diebus eius occisus est Felix patricius ad gradus ecclesiae
Ursianae mense Mai, et facta est domna Eudoxia augusta Ravennae
8. Idus Augusti.
Nihil amplius seniores nostri et longaevi mihi de eius vita
retulerunt; non memorabilem habet istoriam. Aedificator Tricolli,
sed non cunsummavit.
32. Et si aliqua aesitatio vobis hune Pontificalem legentibus
fuerit, et volueritis inquirere dicentes: `Cur non istius facta
pontificis narravit, sicut de ceteris praedecessoribus?' audite,
ob hanc causam:
Hunc praedictum Pontificalem, a tempore beati Apolenaris post
eius decessum pene annos 800 et amplius, ego Agnellus qui et
Andreas, exiguus sanctae meae huius Ravennatis ecclesiae
presbiter, rogatus et coactus a fratribus ipsius sedis, composui.
Et ubi inveni, quid illi certius fecerunt, vestris aspectibus
allata sunt, et quod per seniores et longaevos audivi, vestris
oculis non defraudavi; et ubi istoriam non inveni, aut qualiter
eorum vita fuisset, nec per annosos et vetustos homines, neque
per haedificationem, neque per quamlibet auctoritatem, ne
intervallum sanctorum pontificum fieret, secundum ordinem,
quomodo unus post alium hanc sedem optinuerunt, vestris
orationibus me Deo adiuvante, illorum vitam composui, et credo
non mentitum esse, quia et horatores fuerunt castique et
elemosinarii et Deo animas hominum adquisitores.
De vero illorum effigie si forte cogitatio fuerit inter vos,
quomodo scire potui: sciatis, me pictura docuit, quia semper
fiebant imagines suis temporibus ad illorum similitudinem. Et si
altercatio ex picturis fuerit, quod adfirmare eorum effigies
debuissem: Ambrosius Mediolanensis sanctus antistes in Passione
beatorum martirum Gervasii et Protasii de beati Pauli apostoli
effigie cecinit dicens: 'Cuius vultum me pictura docuerat.'
33. Qui iussu divino pontificatum finivit et vitam 4. Kal.
Iunii, sepultus est in iam dicta basilica sanctae Agnetis
martiris, ante altare sub pirfiretico lapide; alii aiunt, post
altare subtus pirfiretico lapide. Sedit annos. . ., menses. . .,
dies. . .
DE SANCTO IOHANNE XX.
34. Iohannes XX, virtute valde venerabilis, pauperum nutritor,
pudicitia ornatus, amator castimoniae, ad cuius orationem
angelica agmina descendebat. Mediocris corpore, tenuis facie,
maceratus ieiuniis, egenorum alimonia tributor.
Ipsius temporibus ecclesia beati Laurentii martiris,quae sita
est in Caesarea, constructa ab Lauricio maior cubiculi
Honoriiimperatoris, cum summa diligentia compta esse cernimus
mirae magnitudinis haedificiorum.
35. Sed tamen de iam dicta ecclesia non sileam, quomodo audivi
a narrantibus. Idem Honorius caesar iussit huic Lauricio, ut in
Caesarea ei palatium haedificaret.
Qui sumpta pecunia in Caesarea pervenit ibique iam dictam
basilicam beati martiris haedificavit. Qua cum omnibus
consummatafuisset, reversus ad suum dominum, ut ei expletam aulam
commissam narraret.
Moxque eum turbatum invenit, et sedens imperiali habitu, ita
architectum Lauricium in ira interrogare coepit, si tota regalis
aula, quam ei fabricare iusserat, perfecta in suis operibus
fuisset. Invidiosa et prisca fraus, malivolos homines aures
imperatoris temptaverant, quod beatus Lauricius non aedes
imperialis, sed ecclesia haedificasset.
Qui respondens ait: magnam aulam honorifice struxisset, atria,
excelsas arces et cubilia promiscua ad ipsius domus latera
sufulsisset. Imperatoris ira quievit.
Qui dum ex longinquo itinere Honorius augustus a Caesaream
pervenisset, vidensque sublimia aedificia, placuit valde sibi;
qui cum intus fuisset ingressus, veloci cursu Lauricius fugiens
post sanctam aram, ut evadere potuisset. Quem cum iussisset
Honorius cunprehendere, cecidit in faciem suam pronus in terram,
et factus in extasim, preciosissima gemma, quam in corona capitis
habebat, infixa est in una ex lapidibus. Solumque caput sursum
erigens, post nebulatis oculis visumque receptum, vidit post
ipsum altare beati Laurentii, quod beatissimus papa consecraverat
Iohannes, stantem praedictum Lauricium et athleta Christi
Laurentius manum super Lauricii colla tenentem.
Tunc imperator Lauricium iustiorem se iudicavit, et relicta
iracundia, acsi patrem eum venerare coepit et secundum se
interomnes in palatio habuit.
36. Vixit autem in mundi istius luce annos 96, ipsius
imperator temporibus defunctus est in senectute bona. Sequebatur
rexcum militibus lugentibus feretrum, sepultusque est in
monasterio sanctorum Gervasii et Protasii, iuxta praedictam
ecclesiam, mirabiliter decoratam musiva aurea et diversarum
lapidum genera singulaque metella, parietibus iuncta.
Arca vero illa, ubi praestantissimum corpus requiescit, tanta
praelucida, ut quidam asserunt, fuit, ut a praetereuntibus infra
pium corpus videretur. Et cur non hodie apparet, ut prisco
apparebat tempore, ut nuper, dicam, didici.
Nescio nomen, quis ille imperator voluit ad suam abstrahere
utilitatem. Nocte quadam astitit beatus Lauricius custodi
ecclesiae et dixit: 'Affer cinerem et aquam, et line sepulcrum
meum et postmodum diligenter lava.' Quo facto candor evanuit.
Alia vero die, cum venissent caementarii ad tollendum, viderunt
deteriorem, et nunciaverunt praeposito, qui super vectigalia
erat, deinde nunciantes in atria principis, dimiserunt usque huc;
et ipsam arcam non terra sustentant neque lapis.
Et antequam in cubiculum arcae ingrediaris, manu dextera
aspexeris, iuxta quod effigies trium puerorum musive depicta
sunt, ibi literis aureis invenies continente ita: 'Stefano
Protasio Gervasio b. martirio et sibi memoria aeterna Lauricius
huius dedicavit sub die III Kal. Octubris, Theodosio XV et
Placido Valentiniano'
Et in arco maioris tribunae, in quantum valuimus legere, ex
parte invenimus continentem ita, quod in 4 annis et 6 mensibus
aedificatio cunsummassent, finita sunt omnia. Et in ingressu
ecclesiae repreimus scriptum, quod Opilius ipsam exornasset
frontem, qui ipse Opilius multum eam ornavit in argento et auro.
Et si diligentius inquiras, multus ornatus foralitius maiorum
vasculorum, tam corona, quanque et calices appensorii, quos
inornamentis cernimus habere Ursiana, ex ipsa martiris basilica
sublati fuerunt.
Et ipse sepultus est Opilius parte mulierum circa mediam
subditam. Gemma vero illa, unde superius memoravimus, tam
praestantior gemmis fuit, ut ad illius lumen noctu potuisset homo
per ipsam ecclesiam gradere. Etiam, aiunt quidam, extrinsecus
fulgebat, et apparet signum lapidis, ubi infixa fuit, usque in
praesentem diem.
37. Eo namque tempore, cum episcopalem cathedram Ravennatis
ecclesiae beatus iam dictus optineret Iohannes, contigit, ut
Attila rex Hunnorum fines Italorum vastaret atque suis mucronibus
populorum corpora iugularet. Cum ab ora Ravennatum properasset,
ut eam eversam et eius habitatores telis interemisset, atque
illius hostes ut multitudo locustarum per sablonosa loca fusa
iacerent, die uno et altero Ravennam properaverunt cum thoracibus
et clipeis. Ipse vero rex lorica iudutus et circumfultus arma
bellica, pectusque suum umbone tegebat, cristatus capite, cum
exercitu gradiebat.
Quem sanctissimus praesul sensit Iohannes, totus se cum magnis
lamentis et largissimis fletibus in orationem omnipotenti Domino
pronus in faciem stravit, petivitque mortem animae suae, ut non
suos filios vel filias Ravennatesque cives in exterminium aut in
consummationem videret evelli vel dissipari, et nec sua ecclesia
contaminata esset ab iniquis et crudelissimis hominibus, et non
videret excidium civitatis in direptionem praedantium; ut animas
illas, quas ipse e superstitiosa gentilitate soli Deo
adquisierat, paganorum non subiugatis manibus videret, et ne
iterum ad errorem gentilitatis redirent, et ne animas
fallacissimus diabolus suis ditionibus manciparet.
Igitur dum sanctus vir tota nocte pervigilans sisteret et pro
suis ovibus incessabiliter Dominum deprecaretur, fixis in terra
genibus tunsoque pectore colaphis, expansis manibus, Deum talibus
vocibus deprecabatur:
'Omnipotens Deus, cuius mirabilia inenarrabilia sunt, exaudi
me servum tuum humilem et peccatorem! Suscipe orationem meam,
piissime pater! Perveniat lacrimae meae ante conspectum
misericordiae tuae! Adesto mihi, Deus meus, qui ex nihilo fecisti
caelum verboque solidasti terram, qui super molem statuisti
cacumina montium, qui formasti hominem ex liquido elemento, in
cuius factura delectatus es, et praecepisti ei te solum timere.
Sub tuo, Domine, imperio omnia cuntremescunt, ante tuum
conspectum fugiunt caeli, trement terra, montes commovebuntur,
fluenta quassantur, trement angeli, metuunt arcangeli, trepidant
dominationes, principatus et potestates corruunt, nubes et aera
disparguntur, sol obscurant radios, luna obtenebrescit caliginem,
claritatem astrorum minuitur. Miserere nobis, formator humani
generis, libera nos in manu forti et brachio excelso, salva nos
per tuam sanctam victricem dexteram! Tu es Deus in caelo sursum
et in terra deorsum, qui Faraonem cum curribus et exercitibus
suis in profundum pelagi dimersisti et Israelitica castra
protexisti, qui Amalech evertisti et Amorreos contrivisti, qui
castra Assiriorum per angelum tuum sanctum 145 millia
prostravisti. Supplico, omnipotens Deus, ut tribuas nobis
adiutorium de sanctis caelis tuis, quia tu conteres bella --
Dominus nomen est tibi -- per dominum nostrum Iesum Christum,
filium tuum, qui tecum vivit et regnat Deus in unitate Spiritus
sancti per omnia secula seculorum. Amen.'
Post vero consummata oratione surrexit de loco, lacrimis rore
plenus. Alia vero die valde diluculo processit beatissimus quasi
ad solempnia missarum, indutusque scema angelica, cum
sacerdotibus et clericis et cum turibulis ante illos incensa
offerentes, cum ingenti lumine, canendo et Deo psallendo simul ad
praedictum regem Attilam properaverunt. Tanta etenim divina
pietas institit, ut cor regis non solum ferocis lenocinia
[lenitum] videretur, sive coruscantia vestimenta videretur esse
deposita, verum etiam pro sanctissimo viro rex cum suis
exercitibus adversus alium, si necesse fuisset, dimicaret regem,
et quos nuper venerat perdere, postmodum defensaret.
Igitur sedente rege in regali solio, vestimenta auro textilis
purpura indutus, videns eum a longe venientem a se cum suis
psallentem sacerdotibus, ad suos ait: 'Unde sunt viri isti
candidissimi psallentes, vel unde venerunt, aut quid volunt? Ego
enim tales homines nunquam meis visibus vidi, nive candidiores,
prae omnibus pulcriores et valde electi. Et iste, qui praevius
eorum est, quasi angelus Dei.'
Hi qui aderant respondentes dixerunt regi: 'Domine
invictissime rex triomphator, virum istum, quem in medio
candidorum stantem et plorantem cernis, supplicare tuum potente
brachium, ut parcas, venit, misericordiam petit, pietatem tuam
postulat.'
Rex autem ad illos: 'Ob quam causam?' Dixeruntque: 'Ne
floridam Ravenna in exterminio tradas, ut ad laetitiam cives
civitatis restituas.' Iterum rex interrogans ait: 'Ex unde est
ille?' Et dixerunt: 'Etiam ipsius episcopati sedem ipse regit.'
Et ait rex: 'Interrogate eum, quid sibi vult, aut quale solatium
illi inpendet, vel pro qua causa se ille nostris aspectibus
stravit?'
Et respondentes regi dixerunt: 'Audientes omnes virtutem tuam
magnam et manum tuam validam et tuum esse potentissimum brachium
phalangasque tuas robustas, ideo hic vir venit ad te et pro suis
filiis cupit animam suam morti tradere, ne sua subversionem
videat civitatis; quia fama tua victoriosa in omnem terram crevit
et maxime divulgata est.'
Dixitque ad illos rex: 'Quid dicitis inauditam rem? Vestris
sermonibus asperis aures meas temptastis. Nonne mondana lex
censuit, ut quicunque regis aures inutilia nuntiaverit, gladium
iubet demoliri? Dicite mihi, o vos omnes, qui hanc causam nostis,
et diligentius curiose audiam: Quomodo potuit hic unus homo
tantos filios procreare?'
Et respondentes de astantibus regi cum nimio metu et
veneratione, timore territi, dixerunt: 'Non est ita, ut noster
arbitratur dominus; tame si vultis audire, quomodo sui filii
sunt, veris assertionibus et certissimis eloquiis manifestemus.
Non ex conceptu carnis aut ex pollutione libidinis, sed
spirituales filii sunt, quos ipse omnipotenti Deo adquisivit et
ex paganorum cultu protraxit. Pro ipsis desiderat mori, pro ipsis
se sacrificium offert, et antequam vel unus ex suis ovibus
extinctus sit, antea se cupit, tuo vibranti brachio, gladio
iugulare.'
Audiens itaque rex huiuscemodi verba, per unam scilicet horam
in semetipsum cuntremuit, et facies eius immutatae sunt, vultus
ipsius erat pallore proditus, corque eius maxima tempestas
quatiebatur et cogitationes invicem varia succedebant, mens
illius vagabat, consilia eius in diversa rapta sunt, toto
obstupuit corpore, in extasim factus est, eo quod coram illo
astaret talis sanctissimus vir, qui angelicam faciem contemplare
meruit, qui cotidie ad caelestia extollebat mentem, cuius
sanctissimi ad sidera resonabant laudes, qui sanctis prophetis
assimilatus est et sanctorum apostolorum imitatus est praeconia,
etiam dominum imitavit Christum, qui se pro suis tradidit ovibus.
Sed Christus Deus, Dei filius, pro nobis miseris in fixura crucis
ex corpore animam prodiit et de fauce draconis hominem, quem ex
limo dudum condiderat, iterum reparavit et postmodum rediit ad
sedem supernam.
His itaque gestis, sensus regis ad eum reversus est, et quod
nuper mente captus esse ab hominibus videbatur, sancti viri
intercessionibus ad propriam suam reditus est intelligentiam.
Exclamavit autem dicens: 'O bonus pater, qui pro suis filiis se
optulit morti! O inenarrabilis mansuetudo! O beata tolerantia
amplissimaque sapientia! Iste se pro omnibus tradidit et talem
Domini sui fidelitatem incorruptam baiulat, ut moriatur ille,
antequam de commissis ovibus suis quispiam vinctus educatur.
Bonus pastor, sanctissimus vir, dignus, Deo suo fide probatus!'
Et ait rex beato papae Iohanni: 'Tibi, pater, omnia concessa
sunt. Ecce non levabo lanceam meam super plebem tuam, nec
vibrantem frameam mittam, nec lituus militiae meae sonabit ultra
auribus vestris. Unum est tantum, quod facere vobis oportet.
Cives enim tui valde ingeniosi et sollertissimi sunt, ne dicant
illi de me, quia "expulimus eum fraude deceptus," posteaque tam
mihi quanque meis exercitibus vituperium adcrescat. Tuam denique
sanctitatem mollivit cor meum. Ite celeriter et portas vestras in
terram strate et quadrato muri foramine reserate, ut transeam per
mediam civitatem. Equorum meorum ungulae conculcent portas
vestras, nihil nocemus cuipiam, nec ullas molimur insidias, neque
aliquam iniuriam patietis. Ideo hoc facite, ne callide alia
oppida dicant: "Ravenna demolire neque subiugare potuit. Ibi
cuntritus est ipse cum exercitu suo, terga dedit, in fugam versus
est," et fiant viribus meis verecundia peiora, quam in ceteris
regibus praedecessoribus meis, qui longinquo tempore praefuerunt.
Nunc in extremis est dies, et nox sidus perducente hic pernoctabo
vespere, vero prima lux diei insurgente, ex vestris finibus
proficiscar.'
Tunc sanctissimus Iohannes ad suam urbem cum nimia celeritate
se recepit. Et excussae de cardinibus portae civitatis terra
proiecta sunt, et patefacta hostia superliminaria nuda
permanserunt, hostesque illius per totam noctem Ravennensis
plateas circumeuntes, una ex altera parte civitas transmearunt.
Alia vero die valde diluculo, sol cum rutilo procedente, Attila
rex Ravennam iugressus est, et sedens in velocissimum animal
cornipedem, praedicta civitatis hostia calcans, vectes cum
clavibus et serris ante eum allatae sunt, et nihil exinde aliquid
subripere voluit.
Cives vero formidabant magno timore perculsi, et extinplo
illorum omnia ferocitate corporum revoluta sunt, inbecilles
facti,trementes gementesque, cum magnis suspiriis caelestem
Dominum invocantes. Igitur rex egressus extra civitatem, magnis
laudibus ante eum praeibant, ornatasque conctis plateis
diversisque floribus civitas decorata. Fit postmodum ingens
alacritas, et maiores nec non pusilli et mediocres immensa
laetitia, quia quod rex suis oculis magnae civitati cumspexit, de
caelo illius furia mitigata, illaesam Ravennam post tergum
reliquit.
Ex illo denique die non in tanta crudelitates perseveravit et
sine bella commissa ad proprium reversus est regnum. Et non
tantum viribus fortior fuit, sed ingeniose praeliabat, unde de eo
in proverbiis dicitur: 'Attila rex, priusquam arma sumeret, arte
pugnabat.' Et post haec omnia a vilissima muliere cultro
defossus, mortuus est.
38. Sufficiat nunc vobis hodie de viri sancti istius vita
audire. Tempus enim prope est, iamque sol duplicat unbras et
obtenebrescit dies, deficit hora. Tamen qui curiosius me vult
cogere, unde scripsi supra, quomodo sanctus vir iste mortali
corpore positus angelicam spiritualem contenplasset effigiem, si
post triduum inbecillis non fuero, divino petente auxilio,
antiqua verba, quae olim meis auribus insonuerunt, velut diversa
holera calathis posita, maximis caracteribus litterarum stilo
exaratis, vestris feram cunspectibus.
39. Esterna denique die modica molestia corporis coartatus,
non vobis omnia valui praedicti sancti viri miracula narrare; sed
tamen divina miserante clementia orationibus vestris, quae ex
grandaevis viris narrantibus audivi, si verba meminero, hodie
explicabo.
Cum istius temporibus, postquam pont Apolenaris Ravenna
cuncrematus est nocte in pasca 4. Nonas Aprilis, iuxta Strovilia
Peucodis non longe ab urbe Ravenna applicitus Theodoricus fuisset
cum hostibus suis in canpo qui vocatur Candiani, postquam duabus
vicibus Odovacer superavit, qui illo tempore regnum Ravennae
optinebat: tunc exiit Odovacer ad praedictum canpum cum exercitu
suo, et superatus est tertio, et ante faciem Theodorici terga
dedit, et infra civitatem se clausit. Et abiit ad Ariminum, et
venit exinde cum dromonibus in Porte Lione, ubi postea palatium
modicum haedificare iussit in insula, non longe a litore maris,
ubi nunc monasterio sanctae Mariae esse videtur, infra balneum,
non longe ab Ravenna miliario 6.
Et nunc in nostris temporibus praedictum palatium servos meos
demolire iussi et Ravenna perduxi in haedificia domus meae, quam
a fondamentis haedificavi iure materno, quae vocatur domus
presbiteralis in regione qui dicitur ad Nimpheos, iuxta ecclesiam
sanctae Agnetis martiris, et ab alia parte numero bando primo,
non longe a miliario aureo.
Tandiuque exercitus Theodorici famis perdomuit, quamdiu coria
vel alia immunda et orrida urguebantur comedere; et multa
corpora, quae servata sunt gladio, famis peremit. Et factus est
terraemotus magnus valde gallorum cantu 7. Kal. Ianuarii. Et
dedit Odovacer Theodorico filium obsidem 5. Kal., et post 4.
[Kal.] Martii est civitate Classe ingressus.
Post haec autem vir beatissimus Iohannes archiepiscopus
aperuit portas civitatis, quas Odovacer clauserat, et exiit foras
cum crucibus et turibulis et sanctis euangeliis, pacem petens cum
sacerdotibus et clericis psallendo, terram prostratus, obtinuit
quae petebat. Invitat novum regem de oriente venientem, et pax
illa ab eo cuncessa est, non solum Ravennenses cives, sed etiam
omnibus Romanis, quibus beatus postulavit Iohannes.
Et subiit Ravennam 3. Nonas Martias. Post paucos dies occidit
Odovacrem rex in palatio in Lauro cum comitibus suis. Postquam
iubente Theodorico interfectus est Odovacer, solus et securus
regnavit Romanorum more.
[Post] omnes adversarios devictos trigesimo regni sui anno
Ravennianum exercitum Siciliam misit, depopulavit et suis
ditionibus mancipavit.
Et ipsius temporibus a parte aquilonis ab omnibus visum est
caelum ardere. Simmachus et Boetius patricii, Theodorico iubente,
carne propinqui civesque Romani, cum securibus capitibus amputati
sunt.
Et Iohannes papa Romanus post legationem de oriente cum
Ecclesio episcopo Ravennae iussu regis Ravennam ductus, ab
Theodorico coactus est et tamdiu detentus est, quamdiu mortuus,
et infra carcere publico in arca marmorea sepultus est. Et
supradicti patricii in alia arca sepulti sunt, quae permanent
usque in praesentem diem.
Theodoricus autem post 34. anno regni sui coepit claudere
ecclesias Dei et coartare christianos, et subito ventri fluxus
incurrens mortuus est sepultusque est in mausoleum, quod ipse
haedificare iussit extra portas Artemetoris, quod usque hodie
vocamus Ad Farum, ubi est monasterium sanctae Mariae quod dicitur
ad memoria regis Theodorici. Sed, ut mihi videtur, ex sepulcro
proiectus est, et ipsa urna, ubi iacuit, ex lapide pirfiretico
valde mirabilis, ante ipsius monasterii aditum posita est. Satis
vagatus sum, ivi per diversa, ad nostra revertamur.
40. Multa sanctitas in praedicto viro fuit Iohannes. Et cum ad
aures Valentiniani imperatoris eius fama decrevisset, per multa
tempora cupierat eum videre. Sed nihil nociva sunt. Quod superius
explicare debui, ut non obmittamus, inferius notemus. Quamobrem
Valentinianus, serenissimus ex patre Constantio Gallae Placidiae
filius, ad sanctum pontificem properavit Iohannem, et excussa
diademata capitis, vocum metu et reverentia salutavit, atque ab
eo benedictione percepta, ilari vultu recessit.
Non post multos dies idem augustus sub consecratione beati
antistitis Iohannis 14 civitates cum suis ecclesiis largitus est
archigeratica potestate, et usque in praesentem diem 14 civitates
cum episcopis sub Ravennense ecclesia redactae sunt. Una vero
episcopali cathedra, civitate destructa, deest, cuius vocabulum
Brintum dicitur, non longe a Bononiense urbe. Iste primus ab ipso
augusto pallio ex candida lana accepit, ut mos est Romanorum
pontifici super diploidem induere, quo usus est ipse et
successores sui usque in praesentem diem.
Celsam etenim Valentinianus illo in tempore Ravennae tenebat
arcem, regalique aula struere iussit in loco qui dicitur ad
Laureta. Ideo Laureta dicitur, quia aliquando triomphalis
victoria facta ibidem fuit. Antiquorum talis erat ritus, ut,
quicumque de inimicis vel hostibus triumphabat, corona laurea
eius capiti cingebatur, unde apud veteres 'laudis' nominabantur.
Post vero sublata d litera, addita r, ipsa arbor 'laurus' dicta
est.
Et ipsa domus regia multo tempore Valentinianus commoratus
est, et hinc atque inde ex utraque parte plateae civitatis
magnismoenibus decoravit, et vectes ferreos infra viscera muri
claudere iussit. Ideo tanta illius solertia fuit, ut non solum
pro ornatuferreos vectes apparerent, verum etiam, si aliquo
quoque tempore gens aliqua contra hanc civitatem dimicare
voluisset, ut, si non tanta arma, ut opus fuissent, inventa
essent, ex ipsis vectibus sagittas lanceasque vel alios fierent
gladios, aut pro aliqua utilitate, ut diximus, istius moeniae
ferrum expenderent. Qui etiam istius muri civitatis multum
adauxit; cingebatur autem antea quasi una ex oppidis. Et quod
priscis temporibus angustiosa erat, idem augustus ingens fecit,
et iussit atque decrevit, ut absque Roma Ravenna esset caput
Italiae.
41. Interea cum illo in tempore mater Valentiniani, augusta
Galla Placidia ecclesiam sanctae Crucis redentricis nostrae
aedificaret, nepta ipsius nomine Singledia nocte quadam per visum
ammonita, cui astitit vir in candidis vestimentis, canitie
capitis decoratus pulcerrimaque barba, dixit: 'In illo et illo
loco non longe ab hac sanctae Crucis ecclesia, quam amita tua
haedificare iubet, quantum iactum sagitta est, construe mihi
monasterium, sicut designatum inveneris. Et ibi cum inveneris in
terra crucis similitudinem, sit ibi altarium consecratum. Et
inpone in eum Zachariae vocabulum, praecursoris pater.'
Qua mox evigilans, cucurrit citius ad locum, ubi designatio
illi ostensa fuerat; invenit, quasi ad manus hominis cavatum
fundamentum fuisset. Quae mox procurrens, retulit augustae cum
gaudio magno et petiit ab ea operarios; largivitque illi 13
haedificatores. Et statim coepit haedificare, ut designatum in
bissenosque dies et unum insuper omnia cunstruxit et ad effectum
perduxit. Et cunsecravit ditavitque eum in auro et argento et
coronis aureis et gemmis preciosissimis et calices aureos, quos
in nativitate Domini procedunt, per quos sanguinem Domini
potamus; in sancta Ursiana ecclesia inde fuerunt. Et iuxta
labellum calicis sic invenimus scriptum:
'Offero sancto Zacharia Galla Placidia augusta.' Ipsaque
Singledia ibidem requiescit; sepulcrum eius nobis agnitum est.
Galla vero augusta haedificavit ecclesiam sanctae Crucis
preciosissimis lapidibus structa et gipsea metalla sculpta; et in
rotunditate arcus versus metricos continentes ita:
'Christum
fonte lavat paradisi in sede Iohannes,
Quo vitam tribuit felicem,
martirem mostrat.'
Et in fronte ipsius tenpli, introeuntes pili
ianuas, desuper depictis quatuor paradisi flumina versus
exametros et pentametros, si legeritis, invenietis: 'Christe,
Patris verbum, cuncti concordia mundi, Qui ut finem nescis, sic
quoque principium. Te circumstant dicentes ter 'sanctus' et
'amen', Aligeri testes, quos tua dextra reget. Te coram fluvii
currunt per secula fusi Tigris et Eufrates, Fison et ipse Geon.Te
vincente, tuis pedibus calcata per aevum Germanae morti crimina
saeva tacent.' Et dicunt quidam, quod ipsa Galla Placidia
augusta super quatuor rotas rubeas marmoreas, quae sunt ante
nominatas regias, iubebat ponere cereostatos cum manualia ad
mensuram, et iactabat se noctu in medio pavimento, Deo fundere
preces, et tamdiu pernoctabat in lacrimis orans, quamdiu ipsa
lumina perdurabant.
42. Et si vultis eius inquirere annalogiam, Maximiani
archiepiscopi cronicam legite; ibi plura de ea et de multis
imperatoribus et regibus invenietis. Ipsa quoque augusta,
postquam a quodam Athulpo relicta est, ab Honorio imperatore
Constantio comiti in matrimonium data est, et post se quasi
successorem imperator reliquit. Unoque anno Constantius post
mortem Honorii gentibus imperavit, morbo correptus vitales auras
amisit; et reliquit filium modicum Gallae, Valentinianum nomine.
Cum bis ternos annos et quatuor tempora anni Valentinianus
esset, divo Honorio, patruo suo, in imperium successit, qui
triginta et unum annis in inperio durans, Romae occisus est in
loco qui vocatur ad Laurum. Gallo vero non vidit necem filii,
quia antea Roma obiit 5. Kal. Decembris.
Apparuit post haec stella in caelo ardens per dies 30, et
capta et fracta est Aquileia ab Hunis. Arsit Ravenna Idus
Martii,et multas opes ab igne cremata sunt.
Sepulta est Galla Placidia in monasterio sancti Nazarii, ut
aiunt multi, ante altarium infra cancellos, quos fuerunt aerei,
qui nunc lapidei esse videtur.
Aedificavitque ecclesiam sancti Iohannis euangelistae. Cum
esset angustiosa per discrimina maris gradiens, orta procella,
carina quassante a fluctibus, putans mergere in profundum, Deo
votum vovit de apostoli ecclesia: liberata est a furia maris. Et
infra tribunam ipsius ecclesiae super capita imperatorum et
augustarum legitur ita: 'Confirma hoc Deus, quod operatus es in
nobis, a tenplo tuo Ierusalem tibi offerent reges munera.' Et
desuper alium versum invenies sic legentem: 'Sancto ac
beatissimo apostolo Iohanni euangelistae Galla Placidia augusta
cum filio suo Placido Valentiniano augusto et filia sua Iusta
Grata Honoria augusta liberationis periculum maris votum
solverent.' Iterumque aedificavit ecclesiam sancti Stephani in
Arimino.
43. Quid adhuc? Melius est mihi tacendo praeterire, quam per
avia et antiqua discurrere. Redeamus ad praedictum stadium et de
nostris pontificibus sine mora loquamur. Dignus est enim iam suus
successor introduci. Sed tua facta, o beate Petre Chrisologe,
quis sufficiat narrare? Etiamsi vox mea excreverit adamantina et
aereum pectus, et cincinni mei versus in ligariis fuerint, sic
nec omnium facta vestrorum narrare possum.
44. Igitur dum beatissimus papa, qui Ravennas praesul [hic
nominatur], superius nominatus Iohannes in basilica beatae
Agathae missarum solempnia caneret, cum omnia expleret iuxta
ritum sanctorum pontificum, post lectionem euangelii, post
protestationem, cathecumini viderunt mirabilia, quibus datum fuit
videre.
Cum autem beatissimus inciperet canonica verba cum
supplicationibus Deo dare et super hostiam signum crucis
imprimere, subito angelus de caelo venit et stetit ex altera
parte altaris in conspectu ipsius pontificis. Et post expletam
sanctificationem, corpus Domini percepisset, voluit diaconus
adimplere levita ministerium, non viderat, quod erat calicem
porrigere. Subito amotus ab angelo est, et sanctum calicem
angelus pontifici porrexit. Tunc universi sacerdotes cum populo
coeperunt timere et orrere, videntes sanctum calicem a semetipso
inclinato ab ore pontificis et iterum in aere se super sanctum
altare recipi. Intentio magna valde in populo adcrevit; alii
dicebant: 'Non levita dignus,' alii adfirmabant: 'Non, sed
visitatio caelestis.' Et tam diutissime angelus iuxta sanctum
virum stetit, quousque expleta fuisset solempnia missarum.
Non post multum temporis, benedictis filiis suis, Ravennenses
cives, cum alacritate, quasi ad dapes invitatus, alacri vultu
dies cum vita finivit Non. Iunii. Sepultus est in praedicta
sancta martiris Agathae basilica post altare, in eo loco, ubi
angelum stante vidit; effigiemque eius super sedilia depictam
cotidie conspicimus. Apparet, quod fuisset tenui forma et nigri
capilli, paucos canos. Sed sanctitate aetatem superavit, quia
caelestis Dominus plus mentes quam aetates comprobat. In sensibus
fides geritur, non in annis. Et ad eius effigiem infra orbita
intus in ecclesia Ursiana per omnem noctem, usque quo suffixa
ecclesia renovata est, clari luminis candela fulgebat. Ego enim,
fratres, sicut promisi, in quantum valui, favente Deo, istius
vitam finivi. Modo sanctum Petrum Crisologum ipsius successorem
intromittam.
45. Tamen cui assimilare possumus beatissimi vita Iohannis? Si
requirimus, cum multis patribus. Si vestris placet obtutibus, non
respuite, et si forte fefellero, indulgite; haec enim dico ad
vestri haedificationem animi.
Homines sumus et humanis casibus subiacemus. Propheta ergo
videns nos carne indutos fragili, in noxa istius gurgitis
volutati, exclamans ait: 'Omnis homo mendax.' Sed palam omnibus
vobis veniam peto, non protervitate tumida, sed humilitate plena.
Hunc enim virum forsitan cum Iacob patriarcha similare potero.
Quando Iacob angelum tenuit et non ire sinivit, dixit illi
angelus: 'Dimitte me, aurora est.' Qui respondit: 'Non dimittam,
nisi benedixeris me.' Et in eodem loco angelus benedixit eum.
Huic enim non benedixit angelus, sed corpus Domini cum sanguine
dedit. Oh mihi in parte ultima vitae quis tale sanctificatum
corpus et sanguinem Christi dedisset, ut quod meritus non sum
accipere in vita, utinam in egressione animae fuissem!
Imitavit vir iste David, sicut audituri estis. Cum vidisset
autem David, angelum caedentem populum, extendisset manus
superIerusalem, ait: 'Obsecro, Domine, vertatur manus tua super
me.' Et iste a rege cum requisitus fuisset, quid vellet,
manifestatum ' est, et pro suis ovibus desiderat mortem. Tunc
rex pacem, quam pontifex petierat, largivit. David propter sua
peccata, quia praesumpsit numerum optinere, quem Deus ut arena
multiplicaverat maris: hic autem rex expugnaturus erat civitatem
propter peccata populi, quia aliquanti tepidi erant fidei; sed
sancti viri orationibus istius et regem mitigavit, et Dei
misericordiam a se inclinavit.
Alio assimilabitur viro Tobiam nomine, ad cuius nuptias
Raphael angelus missus est, et ut visitaret patrem et visum
redderet: ita istum vero et visitavit et sui ministri vicem
peregit.
Zacharias denique ille magnus sacerdos, cuius filius in
adventu domini nostri Iesu Christi non solum aequiparavit
prophetas,sed omnibus praecessit, quem ante Deum sanctum
euangelium iustum commemorat, angelum intuens mutus effectus est:
iste angelicam co' ntemplatus effigiem hilaris et laetus
permansit. Quare hoc? Quia Zacharias dubium se credidit habere
filium, eo quod frigescerat sanguis et processerat in diebus
multis. Et si dubium fuit de caeleste nuncio, quomodo eum
euangelista iustum commemorat? Ait ergo:
'Zacharias et Helisabet erant ambo iusti ante Deum.' Quid est
hoc? Quomodo potest fieri?
Dicat David: 'Non iustificabitur in conspectu tuo omnis
vivens.' Audi et Iob: 'Ecce enim caeli non splendent et stellae
non sunt mundae in conspectu eius. Quanto magis homo putredo et
fil' ium hominis vermis?'
Petrus autem, cui in caelo et in terra potestas solvendi et
ligandi data est et claves regni caelorum traditae sunt,
dicens:'Exi a me, quia homo peccator sum.' Et si apostolorum
principem se peccatorem conspicit, quomodo euangelista sacerdotem
connubium vinctum iustum commemorat ante Deum esse?
Veniat Manasses, dicat cum euangelista: 'Abraham, Isaac et
Iacob et semini eorum iustum. Abraham, Isaac et Iacob, qui non
peccaverunt tibi.' In hoc loco ideo 'semini' dixit, id est
Christus, non 'seminibus', iuxta quod dictum est Abrahae: 'In
semini tuo benedicentur omnes tribus terrae.' Semini in unum,
seminibus in multis.
Ante Dei namque oculos nullus liber invenitur, sicut ait
Salomon: 'Non enim est homo super terram, qui faciat bonum et non
peccet.'
Ante conspectum divina maiestatis terribiles visiones sunt:
ibi enim angeli trement, archangelis metuunt, pavent throni,
terrentur dominationes, ruunt potestates, formidant principatus,
commovebuntur virtutes caelorum, pertimescunt iusti, terra fugit,
elementa quassantur.
Et homo, ex quo inquinamentis natus, insuper peccati servus,
quomodo iustificatur? Audi Iob: 'Quis potest ante eum apparere
mundus natus de muliere?' Caritati vestra peto, mihi indulgentiam
vel etiam veniam modicam concedite, quia hodie fatigatus et
humanis negotiis praegravatus somnum non corpore refocillavi; non
vobis gravis appareat de istis quaestionibus, quia, largiente
Domino, si vita comes fuerit, crastina explicabo. Et si aliqua
intercesserit dilatio et citius nodum quaestionis non solvero,
sanctum imitamini auangelium, sicut ait: 'Patientia have in me,
et omni reddam tibi.' Non me iudicate ut inscius, nisi dilatator.
Sed Zacharias quomodo iustus? Aut quomodo David eructuans:
'Nullus vivens ante Deum iustificatur' ? Aut quomodo Manasses
dicens: 'Abraham et ceteri, qui non peccaverunt tibi, Domine'?
Aut quomodo Moises intonans ait: 'Dominator domine Deus
misericors et clemens, nullusque aput te per se innocens est.' In
posteris verbis explicabo, quid multifaria necesse est, quam
istius, qui ex Aegipto plebem duxit, qui mare tumidum et molem
stare fecit, qui manna in populo in heremo cibavit, qui de caute
aquam produxit, cuius manus gravi Amalech interiit, qui
Cananeorum regem contrivit, qui Ethan fluvio siccavit, qui
laticem potus amaram et inditam per lignum potablilem fecit, qui
in Syna decem verba legis in binis lapideis tabulis accepit,
cuius facies solis rutilum superavit, qui haereum serpentem pro
plaga Israelitica in heremo exaltavit, cuius inimici terra
absorbuit, qui vitulum aureum confregit, qui cum Deo quasi cum
amico facie ad faciem locutus est, qui per columnam nubis diei et
noctis igneam Israheliticus protegebat exercitus, supra cuius
haec omnia angelus in ministerium datus est, dicente Domino:
'Ecce mitto angelum meum, qui praecedat te et custodiat semper.'
Ita et huic viro sacro Iohanni sui custodem corporis ex caelis
angelum misit.
46. Sed ista omnia, quae superius nodis alligata enixius
reliqui, quomodo iustificet homo, aut quomodo in peccatis
moreretur vel condemnetur, in sequenti sermone, ut fastidium non
creetur, in vita alterius sancti viri, donante Domino, gratanter
nunciabo.
Rexit autem beatissimus iste Iohannes ecclesiam suam annos 16,
menses 10, dies 18.
DE SANCTO PETRO XXI.
47. Petrus XXI, pulcer aspectu, delectabilis forma. Ante eum
nullus pontifex sapientia fuit similis sibi et post eum non
surrexit. Multorum librorum volumina conditor, et velut irriguus
fons ita in eum divina sapientia cotidie emanabat; unde pro suis
eum eloquiis Chrisologum ecclesia vocavit, id est aureus
sermocinator.
Natione ex Corneliense territorio, nutritus et doctus a
Cornelio illius sedis antistite; et pro sui nutritoris amore
Petrus iste beatus, quod dudum Imolas praedictum vocabatur
territorium, ab illo iam tempore Corneliense nominavit. Sed aiunt
alii, ideo Corneliense, eo quod Cornelii Forum fuisset.
48. Iste temporibus primi Leonis sanctissimi papae Ravennatis
ecclesia cathedram regebat. In ipsis diebus saevissimus Euthichem
presbiter maligno spiritu instigat, et contra sanctam et
individuam fidem catholicam s' uis pessimis cogitationibus
malignam coepit heresem excitare. Quem sanctissimus Leo per suam
epistolam in conspectu sanctorum multorum Dei episcoporum
ammonuit, nunquam potuit eius superstitiosa credulitas ad bonum
revocare propositum. Sanctus igitur Leo ad beatum Petrum huius
Ravennatis [civitatis] pontificem res notas celeriter fecit, quem
scribens epistolam ad ipsum hereticum direxit, per quam in
Calcedonense sinodo, quia non consensit, demersus est.
Sed ipse sanctissimus Leo multas vices per sua epigrammata
Constantinopolitanam urbem misit, non solum ad Gallam Placidiam,
verum etiam ad Valentinianum et Honorium et ad ceteros alios
fidei robustos, simulque ad divum Gracianum et Eudoxiam
sequestratim contra praedictum Euthichem presbiterum diversas, ut
diximus, epistolas; et tanto in tempore protelata fuit usque ad
tempora Marciani imperatoris.
Igitur, ut diximus, cum multa altercatio de sancta intemerata
fide catholica facta fuisset multis diebus, contigit, ut cum
episcoporum cuncilio fuisset allatus praedictus hereticus, coram
omnibus sacerdotibus Theodorus episcopus cum eo certare coepit,
ostendentes singula volumina de sanctis scripturis et diversa
testimonia, quod sancta indivisa sit Trinitas et Pater et Filius
et Spiritus Sanctus unus esset Deus coaequalis, ex duabus manens
naturis Dei et hominis.
Non consensit. Tune auctoritate apostolica demonstrata non
resipuit. Ostensaque est beati Petri Crisologi episola, in qua ex
parte continebat ita: 'Humanas leges intra 30 annos in nos omnes
li' tigiosas interimunt quaestiones, et tu circa quingentos
annos cur tanto praesumis in Christo conviciare sermone? Vere
oportet te humiliare ad sanctum Romanum pontificem et diligenter
eius praecepta custodire. Et non aliter aestimes, nisi quod ipse
beatus Petrus apostolus vivus sit et apostolatu cathedrae Romanae
sedis in carne teneat principatum.'
Post haec autem ipse Euthichem saevissimus in ipso cecidit
concilio, sacerdotum vero ceteri post solutum concilium una cum
plebe omnium christianorum Deo immensas gratias agentes et
maximas laudes imperatoris catholicam et rectam fidem
observantibus, valedicentes, abierunt laetantes.
49. Igitur, carissimi, illud, quod residuum est de Crisologi
vita in medium proferamus et inquiramus, quomodo aut qualiter in
tali ortodoxa sede non ex propriis ovibus, sed a subiecta
Corneliense ecclesia Ravennenses cives pontificem ordinaverunt.
Tempore namque illo, postquam defunctus est beatissimus ante
nominatus praesul Iohannes, convenerunt universus coetus populi,
una cum sacerdotibus, sicut mos est ecclesiae ritu, et elegerunt
sibi pastorem. Cumque omnes cum eo properantes Romam venerunt ad
sanctum papam apostolicae sedis, ut eorum ordinaret electum, ne
tali ecclesia viduata esset a pontifice tantis diebus: die vero
crastino erant omnes parati, ut cum viro, quem elegerant, sanctis
apostolicis praesentaret aspectibus.
Igitur nocte eadem apparuit ad sanctum Sixtum urbis Romae
episcopum per visionem beato apostolo Christi clavigero Petro una
cum Apolenare discipulo suo et inter ambo stans beatus Petrus
Crisologus, et parum beatus apostolus Petrus gradum figens, dixit
ad sanctum papam Sixtum: 'Vide hunc virum, quem elegimus nos, qui
stat in medium nostrorum, ipsum consecra non alium.'
Idcirco expergefactus papa iussit valde introduci diluculo
plebem universa et virum, qui ordinandus erat. Intuitus est eum
diutissime sanctus papa et ait: 'Ite, tollite eum de medio! Hunc
non cognosco. Nisi adduxeritis mihi, quem ostensus est, alium non
ordinabo.'
At illi coeperunt inquirere inter se mutuo, quae esset
huiuscemodi res; eiectisque omnibus foras, contristati sunt. Alia
vero die iussit, ut populus cum omnibus clericis maximis et
mediocribus et pusillis ante se introducti fuissent; et cum non
vidisset formam viri, quae illi ostensa fuerat, ait: 'Requirite
ex vobis, forsitan non omnes venistis, utrum plures estis?'
At illi dixerunt: 'Non ex nobis quempiam, invenies, domine
papa.' 'Ite et egrediemini foras! Nondum electum video.' Tertia
die denique iterum apparuit ad eundem papam nec vigilans
pleniter, nec pleniter dormiens apostolorum principem cum
discipulo suo, sicut et prius, et sanctissimus Petrus Crisologus
inter se tenentes, dicentem illi: 'Diximus iam tibi, ne super
alium manus imponas nisi super hunc virum, quia in illius
temporibus Ravennatis ecclesia, ut pinguedo olei Iucernae
illuminans, cum ab igne fuerit applicata, ita illius pinguescet
et illuminabitur doctrina.'
Altera die introducuntur omnes, et non invenitur. Tunc sanctus
papa sedis Romanae dixit ad Corneliensem episcopum, qui in illo
tempore cum Ravennensis civibus Romam ierat: 'Introduc omnes
sacerdotes et clericos tuos, forte ibi inveniam vir, qui mihi
ostensus est.'
Cui ille cum supplicatione respondit, dicens: 'Non habeo talem
virum, nisi unum diaconum, qui praeest omnibus rebus meis, super
cuius manus ego servus tuus incumbo. Si iubes, ut in medium
veniat, deferatur.'
Cui beatissimus papa: 'Veniat non solum ille, sed et ceteri
omnes; et si videro quem cupio, gratanter suscipio.' At ubi
ingressi sunt omnes, statim ut vidit sanctus papa virum, quem
sibi per visionem ostensum fuerat, conspexit eum ut gemmam
fulgentem, et hinc atque illinc per spiritum cognoscens vultum
beati apostoli Petri et Apolenaris pontificis, Crisologi Petri
dextram sinistramque tenentes. Et ut haec omnia sanctus papa
conspexit, statim de sede surgens, et obviam illi quasi medium
atrium ivit, libenti animo alterutrum se salutaverunt usque ad
genua. At ubi subtrahere se sanctus Petrus Crisologus papae
voluit, beatissimus papa non sinivit.
Statim coepit fremitum dare populus inter se et maximum
clamorem ad caelum. Alii dicebant, quia 'neophitum non recipimus.
Non ex nostro fuit ovile, sed subito invadit cathedram
episcopalem quasi latro. Tollite, tollite eum de medio! Non
recipimus, quia de subiecta ecclesia non licet in maiorem
transferre.' Alii contra aiebant: 'Iustus est hic homo, non recte
dicitis. Suscipiamuseum, ut bene nostra sit civitati, quia
prudentissimus est et castissimus et doctor bonus omniaque gloria
dignus. Ex nostra cognatione est, nihil in eum mali sentimus,
timore Domini plenus; sine causa eum perdere vultis.'
Sanctus vero Sixtus III. sedis Romanae in tali altercatione
populus huc illuc divisus conspiciens, palam omnibus retulit
visum, ut superius diximus, quomodo per ammonitionem apostolicam
eum consecrari debuisset. 'Et si istum non vultis patrem, a me
recedite et a sancta catholica Romana ecclesia alienate vos
omnes.'
Tunc illi quasi ex una voce coeperunt clamare et dicere:
'Ordinetur, ordinetur!' Conscripserunt celeriter decretum, et
perinpositionem manus recepit Spiritum sanctum ordinatusque est
in pontificem, cum gloria ad Ravennam sedem reversus est. Ex illo
iamdie coeperunt eum omnes venerare quasi angelum Dei.
50. Aedificavit hic beatissimus fontem in civitate Classis
iuxta ecclesiam quae vocatur Petriana, quam Petrus antistes
fundavit. Qui fons mira magnitudinis, duplicibus muris et altis
moenibus structis aritmeticae artis.
Iterumque fundavit domum infra episcopium Ravennae sedis, quae
dicitur Tricoli, eo quod tria cola contineat; quae
haedificianimis ingemosa inferius structa est.
Fecitque non longe ab eadem domo monasterium sancti Andreae
apostoli; suaque effigies super valvas eiusdem monasterii est
inferius tessellis depicta. Foris vero parietibus proconnisis
marmoribus decoravit; et in ingressu ianuae extrinsceus super
liminare versus metricos continentes ita videlicet:
'Aut lux hic nata est, aut capta hic libera regnat.
Lux est
ante, venit caeli decus unde modernum,
Aut privata diem pepererunt
tceta nitentem,
Inclusumque iubar secluso fulget Olimpo.
Marmora
cum radiis vernantur, cerne, serenis
Cunctaque sidereo percussa in
murice saxa.
Auctoris pretio splendescunt munera Petri.
Huic honor,
huic meritum tribuit, sic comere parva,
Ut valeant spatiis anplum
superare coactis.
Nil modicum Christo est. Artas bene possidet
aedes,
Cuius in humano consistunt pectore tenpla.
Fundamen Petrus,
Petrus fundator et aula.
Quod domus, hoc dominus, quod factum,
factor et idem,
Muribus atque opere. Christus possessor
habetur,
Qui duo cunsocians mediator reddit et unum.
Huc veniens
fundat pariturus gaudia fletus,
Contritam solidans percusso in
pectore mentem.
Ne iaceat, se sternat humo morbosque latentes
Ante
pedes medici, cura properante, recludat.
Saepe metus mortis vitae
fit causa beatae.'
51. Multa condidit volumina et valde
sapientissimus fuit. Iste una cum Proiecto a beato Cornelio
Imolensis ecclesiae una hori in diacones ambo consecrati sunt.
Post vero divina providentia ambo solium episcopalem tenuerunt:
Petrus Ravenna ecclesiam, Proiectus sortitus est Imolensem.
Postquam hic pontifex ordinatus est, postmodum ab ipso iste alter
episcopus ecclesia Corneliense consecratus est temporibus Gallae
Placidiae augustae, sicut scriptum reperimus.
Corpus beati Barbatiani idem Petrus Crisologus cum praedicta
augusta aromatibus condiderunt et cum magno honore sepelierunt
non longe ad posterulam Ovilionis. Consecravitque ecclesiam
sancti Iohannis et Barbatiani, quam Baduarius haedificavit.
52. Cognovit autem post haec hic beatissimus Petrus per
spiritum finem vitae suae. Ivit ad Corneliensem ecclesiam, et
ingressus infra basilicam beati Cassiani, obtulit munera, id est
cratere aureo uno et patera argentea altera et diademata aurea
magna preciosissimis gemmis ornata. Haec omnia a sancti Cassiani
corpore imbuit positaque super aram illius ecclesiae. Et stans
super cripidinem iuxta altare, expansis manibus benedixit cunctam
plebem, sacerdotes et populos; oravit dicens:
'Tu dedisti, domine Deus, animam in corpore isto; tu iterum
misericors suscipe eam, quia tua sum criatura. Non occurrat mihi
iniquissimus diabolus, sed angelus tuus sanctus suscipiat eam et
collocare iubeas in sinibus patriarcharum, ubi lux permanet et
gaudium immensum est. Et nunc, Domine, te confiteor labiis et
corde; tu, qui cuncta patrasti ex nihilo, qui solus nosti prisca,
praesentia et futura, da populo huic cor docibile, ut timeant te
et agnoscant, qui tu es Deus in caelo sursum et in terra deorsum,
qui per sanctum Filium tuum totius generis humani salutem
recuperasti, in quem credimus Deum et dominum angelorum, qui es
benedictus in secula seculorum. Mitte illis, domine Deus, verum
pastorem, qui tuas congreget oves, non disperdendum, sed ad
caulas ecclesiae congregandum. Non sopiat ut mercenarius, non sit
ut alienis ovis custos, sed verus pastor, qui oves cum agnis
commissis inmaculatas tuo aspectu repraesentet; ne ille ferox
immanissimus lupus, qui praedam rapere quaerit, a te pastoris
corda excitata rapida voluptas depellat, vellera fidelium ovium
non diripiat, nec sancta ecclesia vocis balatibus gemat. Tu,
bonus pastor, pastorem tribue huic populo: mitem pastorem, non
percussorem, sed nutritorem, non ut allidat, sed defendat, non
spernentem, sed revocantem, non raptorem, sed largitorem, non ut
laceret, sed conpescat, non cupidum, sed tributorem, non elatum,
sed humilem, non saevum, sed blandum. Custodi eos - populus tuus
est - et oves manuum tuarum, qui es benedictus in secula.'
Ad lugendum populum ait: 'Filii carissimi, audite me. Ego vado
et ingredior viam universae terrae, ubi constituta est domus
omnis viventis. Nunc, filii, confortamini et estote viri
prudentes. Dabit vobis dominus Deus pastorem et rectorem, sicut
scriptum est: "Non repellit Dominus plebem suam in finem et
hereditatem suam non derelinquit." Ipsum audite: ille docebit
vos, ille vos per amoena pascua ducet, ille sui verbi pabulo vos
reficiet; ipsum audite, non cunturbemini! Et vos viscera mea non
contra eum in tumore cordis elevetis: non cum tumultu et iurgio
pastorem eligatis, non patrem huius patriae pro pecunia hanc
optineant sedem, sed hoc diligite, quem Dominus elegerit. Estote
perfecti filii. Ab omni herese servate vos, cavete ab Arriana
dogmata, sanctam et incontaminatam catholicam fidem tenete!
Corpora vestra servate absque pollutione, quia templa Dei
aestimata sunt. Haec custodite et agite, ut mereatis vos cum
vestro pastore in universorum placitorum caelesti Domino viam
parare. Praeceptas eius satis custodite! Obedite ei, ut ille pro
vobis oret, quia omnipotens Deus non vult hilarem, sed cor
contritum suscipit et humiliatum spiritum. Sit benedictio domini
Dei omnipotentis super vos et super filios vestros, in
generatione et progenie, nunc et semper et in secula seculorum.'
Cumque omnes respondissent 'Amen,' conversus ad aram beati
Cassiani ait: 'Deprecor te, beate Cassiane, intercede pro me!
Tuae domui quasi vernaculus fui, a Cornelio istius sedis in hanc
ecclesiam gremio nutritus. Iterum a te reversus, animam nunc Deo
omnipotenti trado, corpus autem meum tibi commendo.'
Hac et huius similia, dum diceret, quasi qui eructuans, ovans
et exultans, flentibus cunctis qui aderant, reddidit spiritum 3.
Non. Decembris. Caementarii vero post sedem ipsius ecclesiae
paraverunt celeriter sepulcrum in loco ubi ipse praecepit, et
ibidem sanctum corpus receptum est; permanet usque in hunc diem.
Sedit autem annos. . ., menses. . ., dies. . .
DE SANCTO AURELIANO XXII.
53. Aurelianus XXII, insignem virum, aetate iuvenis, senior sensu
et omni elegantior gratia, ab omni opere malo suspensus, mitis in
populo, in ovibus mansuetus.
Auxit iste supra fundamentum domui, quam beatissimus Petrus
fundavit, iam dicta Tricolli, sed nec ipse eam cunplens. Et ut
sciatis, o dilectissimi, maxima gravamina meam super inposuistis
cervicem. De hoc denique viro nihil potui aliqua facta reperire,
nisi tantum res, quam detinet Ursiana ecclesia territorio
Comacliense in loco qui dicitur Ignis et Baias, - id est ydolorum
nomina - non longe ubi ecclesia beatae Mariae in Pado vetere sita
est, ipse adquisivit. Et ipsius temporibus praedictum
haedificatum est monasterium.
54. Sed propter vestram orationem, ne istius historiam brevem
appareat, quid valet humanus sensus ex caeli auxilio, scientia
nostra, vos horantes, inspirante Domino, sine qualibet
trepidatione narremus.
Ut ille plasmator et amator hominum, qui spiraculum vitae
tribuit et spiritum in visceribus nostris confirmavit, sensus et
argumenta et corda docilia dedit et suam dilexit facturam, augeat
nobis talem intellectum, ut nos vestra possimus postulationem
implere, et vos suscipiatis, ut magis cum desiderio legatis et
amore, quam cum fastidio vel negligentia hunc replicetis volumen.
Sed ego protinus infirmus ex corporis parte vix hodie explere
queo; tamen in quantum valeo, Creatore omnium adiuvante,
incipiamus.
Nolite facere, sicut esterno fecistis die. Satis me inpulit
vestrum eloquium. Videte, ne multum gravetis me, quia iuxta
Salamonis verba: 'Qui vehementer premit ubera, excutit
sanguinem,' sic de me vestram consideret prudentiam. Hoc
cogitate: non meum, sed omnipotentis donum est. Oh miser ego, qui
sic duris quaestionibus cotidie a vobis flagellor! Non ita
facite! Tamen si vultis me plus sermonibus cumfringere, ut
coactus hunc Pontificalem citius expleam et vestris manibus
tradam, considerate prius vestram fragilitatem et postmodum meam
cognoscite. Hodie denique sex gero lustra, duobus insuper annis
et bis quinos menses, ex quo lumen recepi, de vulva matris meae
egressus: nunquam tanta flagella passus sum, nunquam sic
cohartatus, quomodo esterno a vobis fui die. Et si tanta etiam
delectatio est vobis, me caedere et ac auriculis huc illuc
attractare et manibus post terga religatis vinctum ducere,
insuper dorsum pectusque flagellare et meis scapulis plagis
superinponere, consentiam, facite quod vultis! Et post haec omnia
sinite me et a me cessate, patientiam tribuite et alienate vos a
me; et quantum de pontificibus vita scriptum est, retintete.
Nihil a me amplius audietis.
Sed istius vitam Aureliani expleam et postea sileam. Aliud
quid mihi plus, nisi sola patientia? Quid prodest? Quid me
arguitis? Nisi Dominus mihi dederit linguam heruditionis, quomodo
illi placet, de me fiat.
Per Ezechielem intonans ait: 'Linguam tuam adhaerescere faciam
palato tuo, et eris mutus.' Et ad Moisem: 'Quis fecit hos
hominis? Nonne ego?' Et David filius: 'Omnis sapientia a domino
Deo est.' Et Daniel: 'Ipsius regnum et sapientia et fortitudo.'
Ecce vos quare saevistis? Quantum permittet mihi ille opifex, qui
me ex luto suis finxit manibus, tantum loquor; non aliter possum.
Haec omnia vobis iusinuavi: vos condita mente tenete.Scire igitur
vos volo, quia veniet tempus, si hunc Pontificalem propter
vestram lacerationem relinquero, cum legeritis et dimidium usque
huc inveneritis, recordabitis postea cum gemitu ea, quae a me
vobis dicta sunt: sed rem nihil proderit. Et si volueritis me
postmodum postulare, ut expleam, non exaudiam. Ego desidero, ut
per Dei omnipotentis dispensationem labor meus ad effectum
perveniat: vos pro nimia celeritate vultis, ut relinquam. Non
facio.
Quia memini verba, dilectissimi, eo quod in vita beati
Iohannis vestrorum debitor me esse professus sum, et callide
fugiens vestris coram flammantiis luminibus occultavi, et quia
statim invenistis me, occultare me non possum; et si mea
ignoratis debita, postquam me coegistis, antequam examinetis,
verissime manifestem. Debitor sum vobis hanc quaestionem de
fluvio Etham.
55. Scriptum est enim: 'Tu irrupisti fontes et torrentes, tu
siccasti fluvium Etham.' Ecce debitum meum. Sed quare siccavit
fluvium Etham, videamus.
Audite per prophetam dicentem: 'Ecce ego feci novam,' dicit
Dominus, 'in deserto viam et in aquoso flumina.' Et si
Dominusomnia flumina, etiam et maria fecit, cur ergo solus Etham
fluvius siccavit, dicente propheta: 'Tu irrupisti fontes et
torrentes, tu siccasti fluvium Etham'?
Denique allegorice intelligi volunt alii fluvius Etham,
stirpem Esau, eo quod non propagavit sobolem ut filii Iacob,
dicentem Ysaac patrem eorum ad Iacob: 'Crescas in mille milia et
multipliceris ut arena maris et astra caeli et velut pulverem
terrae, germines ut erbas virentes, dilataberis ad orientem et
occidentem et ad septentrionem et meridiem;' ad Esau autem: 'Quid
tibi faciam, fili mi? quia dominum tuum illum constitui. Vives
gladio et fratri tuo servies.'
Sed tamen quaerendum nobis est valde istorialiter, qualis iste
Etham fluvius fuit. Legimus in Exodo, quando transducti suntfilii
Israhel per mare rubrum, non post multos dies 'venerunt in locum
qui dicitur Mara.' Ibi enim aquae amari satis erant; Mara vero
'amara' interpretatur. Pro nimia autem amaritudine non ex ea
populus potabat, sed arefacti a siti invenerunt flumen Etham et
hausta aqua biberunt, corporaque eorum in tumore versa sunt.
Aquae Etham fluvii, aiunt quidam, non solum amarae erant, sed
etiam bibentes in tumorem vertebantur, et disrumpebantur viscera
eorum. Tunc vociferati sunt contra Moisem, et Moises cum ipsis ad
Dominum: et siccavit Dominus fluvium Etham. Potest et aliud
intelligi.
Etham fluvius intelligitur diabolus, qui verum venenum, et in
superbia tumida colla extollit. Ipse sagitta plena tossica succis
contra servos Dei semper sagittat, stimulis b incontinentiae. Sed
veniens per virginem Christus verbum, siccavit fluvium Etham, hoc
est religavit diabolum, principem mortis, restauravit mundum et
misertus est humano generi.
Et si Deus hominem fecit, secundum quod legimus, et mundus
totus fabricatus est solus, cur ergo necesse fuit homini
subvenire et mundum iterum restaurare? Primus ex limo terrae
fecit hominem in carnem et dedit illi spiraculum, post multa
tempora regeneravit per gratiam. Numquit non potuit Deus homini
educere de laqueo mortis, nisi sumpsisset virgineam carnem?
Potuit, et sine dubio, credo, potuit. Et cur non fecit? Superius
iam audistis: 'Quis cognovit sensus Domini, aut quis consiliarius
eius fuit?'
Sed in quantum valeo, dicam veraciter cum magno timore: Erat
homo ex terra terrenus, carnalem positus in paradiso, subiectasub
eo omnia, et princeps omni creaturae. Videns spiritalis diabolus
tantas divitias ei traditas, tumidus superbia accensus furore,
acsi diceret: 'Ex caelo proiectus sum, dignitatem perdidi
angelicam et, quamvis spiritalis sum, amissus caelestia externa
delectamenta, nihil habeo. Iste modo statim ut creatus est, omnia
bona tradita illi sunt, insuper gaudia paradisi. Ego quid
faciam?' Hac invidia, carissimi, cotidie diabolus contra
prothoplastum inardescebat. Igitur, excogitata malitia, ingressus
est in serpentis beluino gutture et per gulam suasit hominem, et
postquam spernit praeceptum Adam, omnia secum perdidit; et
diabolus non solum exultavit, sed etiam delusit. Ecce
transgressione mortis in Adam, si cunsideretis prudentiam magnam,
coram vobis quae apposita est, quaestionem; sed iuvante Domino
solviturus ero.
Vicerat diabolus filium terrae virginis, necesse erat, ut a
filio vinceretur Mariae virginis. Ex limo et substantia terrae
factus est homo carnalis terrenus: ex verbo Dei et virgineo utero
factus est homo carnalis et spiritualis. Temptaverat diabolus
terrenus et seduxit: temptavit caelestem, et confusus abscessit.
Ideo necesse erat, ut, qui filium virginis vicerat, a filio
virginis vinceretur, ut virgo iterum repararet, quem ante per
Deum generaverat virgo.
Quare non per angelos aut per aliquam caeli militiam, sed per
semetipsum principem daemonum prostravit? Diabolus non
spiritualis formam inspexit in Adam, sed carnalis; ideo Christus
carnalis se permisit temptare, ut non callidus diceret seductor:
'alia forma habuit Adam, alia Christus.' Videns forma Christi,
cogitavit Adae: aequalis forma, sed non aequalis virtute. Hominis
Christus forma, sed deifica virtus.
In multis possimus reperire locis in Sancta Scriptura, ubi
Adam peccavit, Christus recuperavit: Adam per gulam peccavit,
Christus per abstinentiam diabolum superavit. Adam de virgine
terra, Christus de virgine Maria. Terra dicta est a pedibus
terendo, Maria interpretatur 'domina', sive `stella maris', sive
`illuminatrix'; et si forte alio modo Maria produxeris, i
breviaveris, Maria dixeris, plenitudo intelligitur. Adam suasus
per mulierem, Christus restaurans ecclesia natus de muliere. Adam
deceptus per lignum,
Christus restauravit mundum per lignum. Adam proiectus de
paradiso, Christus in cruce latronem introducit in paradisum.
Adam proiectus in inferno, Christus retrahens eum de inferno.
Ecce inter utrumque qualis similitudo! Homo semetipsum perdidit,
et Filius Dei omnes liberavit, qui est benedictus in secula.
56. Vir autem iste Aurelianus post pauca annorum curricula
defunctus est in pace 7. Kal. Iunii. Observans beati Petri
Crisologi praecepta, non declinavit ex ea. Aedificia vero domui
incunsummata reliquid. Sepultus est in ecclesia apostolorum iuxta
anbonem, non longe a tumulo ubi beatus requiescit Neon, antequem
a nobis Neonis corpus ad sedem translatum fuisset. Sedit autem
annos. . ., menses. . ., dies. . .
DE SANCTO ECCLESIO XXIII.
57. Ecclesius XXIII, sanctus vas, aequalis statura, nec longam
attulit, nec brevem avertit. Planum capillis habens caput
irsutumque supercilium, modica canities decorusque forma.
Ipsius temporibus ecclesia beati Vitalis martiris a Iuliano
argentario una cum ipso praesule fundata est. Et hic pontifex in
sua proprietatis iura haedificavit ecclesia sanctae et semper
virginis intemeratae Mariae, quam cernitis, mira magnitudine,
cameram tribunalis et frontem ex auro ornatam, et in ipsa
tribunali camera effigies sanctae Dei genitricis, cui simile
nunquam potuit humanus oculus cunspicere. Quis vir ille ausus est
diutissime intuere imaginem illam, continentem ita versus
metricos sub suis pedibus [inveniet], videlicet:
'Virginis aula
micat, Christum quae cepit ab astris,
Nuncius e caelis angelus
ante fuit.
Misterium! Verbi genitrix et virgo perennis
Auctorisque
sui facta parens Domini.
Vera magi, claudi, caeci, mors, vita
fatentur.
Culmina sacra Deo dedicat Ecclesius.'
Incoatio vero
haedificationis ecclesiae parata est ab Iuliano, postquam
reversus est praedictus Eeclesius pontifex cum Iohanne papa Romam
de Constantinopoli cum ceteris episcopis, missi a rege Theoderico
in legationem, sicut superius audistis. Aedificavit Tricollem,
sed incunsummatam reliquit.
58. Heu vobis gregibus, quales erant pastores! quantum mutati
isti ab illis! Vera lucerna in ecclesia fuerunt, quorum lumen
lucernae cotidie fulgebat his qui in domo Dei erant, sicut dicit
Dominus: 'Lucerna corporis tui est oculus tuus, si oculus tuus
simplex fuerit, totum corpus tuum lucidum erit; et aliter, si
oculus tuus; nequam fuerit, totum corpus tuum tenebrosum erit.'
Sufficiant ista hodie, ut, isto amoto, alium pontificem
introducamus.
59. Sed, sicut superius dixi, in tenpore istius ecclesia beati
Vitalis martiris a Iuliano argentario cunstructa est. Nulla in
Italia ecclesia similis est in aedificiis et in mechanicis
operibus. Expensas vero in praedicti martiris Vitalis ecclesia,
sicut in elogie sancta recordationis memoriae Iuliani fundatoris
invenimus, 26 milia aureorum expensi sunt solidorum. Igitur iste
beatissimus obiit, sepultus est in ecclesia beati Vitalis
martiris, infra monasterium sancti Nazarii ante altarium, in
medio loco iuxta corpus hinc beati Ursicini antistitis et inde
beati Victoris, in medio autem iste.
60. Contigit eo tempore, cum inter beatum Ecclesium pontificem
et sacerdotes de singulis rebus ecclesiae contentio adcrevisset,
ierunt ad sanctum papam Felicem urbis Romae, ut inter eos iusta
moderamina sanciret. Quem accersitum Ravennatem, pontificem cum
clero universo, mox inter eos decrevit, statuit atque firmavit
continentem ita:
Litera Felicis papae. 'Felix IIII. episcopus urbis Romae.
Laudanda est decessorum nostrorum solicitudo de pace et quiete
ecclesiastica. Constitutum, quia pastor advigilantia continere
debet intemptiones, aut dampnat, aut corrigit: oportet in hunc
ipsum tramitem nobis ambulantibus similia cum eis conspici; quia
quorum per Dei misericordiam loca gerimus, ipsorum sequi nos
decet exenpla. Ex invidia sacerdotes ecclesiae Ravennatis talia
contigerunt, quae omnium catholicorum animas cuntristasse
noscuntur, altercationes, seditiones, pravitates, quae omnem
disciplinam ecclesiasticam disrumpere niterentur. Ista nos
iterum, verum Dei timorem ante oculos habentes, ut nec illicitis
audaciam demus excessibus et non abiniciamus, . . . per
cunstitutum nostrum ordinare, quod iustum est, secundum Salomonem
dicentem: "Non dares transitum aquae." Ergo recensentes capitulis
a fratre [nostro ] Ecclesio et a presbiteris et diaconibus et
clero et notariis ecclesiae Ravennatis nobis oblatis,
praesentibus fratre et sacerdote nostro Ecclesio et eius clericis
inferius designatis, quae rationi vidimus convenire, censemus:
Eos clericatus officium debere suscipere, quorum vitam et
cunversationem sacrorum canonum non possit inpugnare
auctoritatis.Clericos vero, secundum sanctorum patrum regulas,
volentes duntaxat et denunciantes, quantum ad presbiteros et
diaconos pertinet, ' statutis iubemus tenporibus solempniter
promoveri. De vero Ravennatum et Classicanum ecclesia antiqua
consuetudo servetur. Clerici vero vel monaci ad indebitum
optinendum ordinem vel locum potentium patrocinia non requirant,
per quae aut non faciendo ingratus, aut faciendo iniustus
videatur episcopus. Quartam patrimonii Ravennensis ecclesia, hoc
est tria milia solidorum, solitis erogationibus clericis omnibus
vel quibus erogari est solitum conpleatur. Si quid tamen ex
pensionibus vel hereditatibus crescere, Domino nostro volente,
contigerit, eodem Domino mediante, etiam quartae portionis
proficiat; sic tamen, ut, brevibus ordinatis, quod singulis
distribuitur latere non possit, secundum merita, secundum loca,
quia omnia Deus secundum iustitiam et mensuram cunstituit. Ita ut
unusquisque extra necessitatem infirmitatis aut causam idoneam
altari omnia in suo officio vigilanter observet. Excepta vero
praediorum, sive accessiones propter rei familiaris expensas, vel
exenia, quae diversis offerantur, et cunvivia, quae ei exibere,
vel pro loci sui [honore], vel merito, vel pro advenientium
susceptione, necesse est, episcopo cunstituimus debere proficere.
Nullam cuniurationem, nullum cunventiculum, quod vel apud
laicos esse nun potest inpunitum, in ecclesia Dei ullus facere
temptet ex clero. Nam sicut non optamus nec superna misericordia
patiatur ammitti, si quis temptaverit, sentiat auctoritatem
canonum et ecclesiasticam disciplinam, secundum apostulum
dicenteni: "Excedentes in cunspectu omnium corrige, ut residui
timorem habeant."
Mereantur boni studii laudem, qui in operibus Dei vigilant;
sentiant affectum proprii sacerdotis, qui per obedientiam suam
videntur ornare propositum; glorientur de sui amore pontificis,
qui in suis officiis ab operibus Deo placitis cum eius obsequiis
non desistunt, sicut divina loquuntur eloquia: 'Dignus est
operarius mercedem suam."
Ad patrimonium vero ecclesiae ex eorum episcopi iudicio. . . .
. . . . ex clero personae electae cum solatiis, quae pro notitia
deputaverit episcopus, sub idonea fideiussione mittantur, quorum
fides fuerit et industria cunprobata, ut et alimonia pauperorum
fraudem non patiatur et quantitas patrimonii ecelesiae latere non
possit, et unusquisque clericus sub timore Dei et proprii
sacerdotis de his, quae sibi commissa fuerint, exponat fideliter
rationes.
Illud vero, quod omnino ac religioso debet execrari proposito,
nos nec oportebat loqui nec verbis exponere. Pervenit ad nos,
aliquos de clero spectaculum interesse, quae res ita crudelis
est, ut animas catholicorum pro sua execratione cunturbet, uti
quos in domo Dei divina eloquia recitantes audiunt, eosdem cuntra
mandata in spectaculis aspiciant cunvenire. In his disciplina
cunfunditur, divina praecepta calcantur. Unde obortet episcopum
et de hoc parate sollicitudinem gerere, ut, si non faciunt,
faciant in futuro, et si faciunt, iuxta disciplinam,
ecclesiastica corrigantur.
Si quis vero de clero praedia urbana vel rustica ad ecclesiam
pertinentia detinet, eisdem libellis sub iusta pensionis
aestimatione factis statuimus collocandam, hac ratione, ut exinde
quod in commodis suis solent accipere, ipsi retineant, quod
superest ecclesiasticis inferant compendiis profuturum. Circa
praedia urbana vel rustica ceteraque mobilia pro anima sua
mercede a fidelibus nominatim diversi basilicis derelicta, vetus
consuetudo servetur.
Notarii vero iuxta ordinem matriculae, primicerii, secunderii,
tertius, quartus, quintus, sextus et septimus, suo periculo in
cunspectu presbiterum et diaconorum documenta ecclesiastica sub
fidelium brevium discriptione suscipiant, ut, quotiens exigerit
causa, fideliter proferantur, cuntradant atque recipiant.
Omnia tamen cum iussione et cum ordinatione episcopi sui
eosdem iubemus efficere. Ideo enim universa describenda sunt
ecclesiastica documenta, ne ullo modo aut suscepta pereant, aut
tempore, quo sunt necessaria utilitatibus ecclesiasticis, exiberi
non possint. Qui tamen notarii in officio suo observantes
strenue, cunsequantur sine inminutione commoda sibi vel prioribus
suis antiquitiis deputata. Ipsi etiam, sicut exigit ratio et
antiquitas ordinavit, libellos et securitate totius patrimonii
ecclesiasti, quorum interest, subscriptas episcopi manu
cuntradant. Quibiiscunque vero secularis cunversationis hominibus
nullam necessitatem rei familiaris tolerantibus, ecclesiastici
iuris praedia vel urbana vel rustica data sint, episcopi
sollicitudine, per eos quibus iusserit clericos ad dominium
revocet ecclesiae, nec deinceps, praeter causam superius
cumprehensam, dare praesumat. Mastalo vero archidiaconus ecclesia
Ravennatis commoda eidem loco iuxta antiquam cunsuetudinem
deputata sine imminutione percipiat, sicut eos, qui ante eum
fuerunt, claruerit cunsecutos.
Monasteria vero virorum sive ancillarum Dei ab episcopo
ordinentur, ut omnibus ratio, iustitia, pax et disciplina
servetur. A nobis haec loci nostri exigit ratio non taceri:
fratri nostro Ecclesio ea imminet custodire, quia pacem generat
cum canonibus servata iustitia. De iustitia caritas procedit, per
quam Deum videmus et per cuius gratiam haec possimus praecepta
servare. In nullo ergo esse cunvenit negligentes, sed vigilantes
ad omnia, ut talentum, quod nobis est creditum, cum boni operis
augmento ipsi omnium bonorum datori reddamus.
Recognovimus Celius. Felix episcopus ecclesiae catolicae urbis
Romae huic cunstituto inter partes subscripsi.Nomina
presbiterorum, diaconorum vel clericorum Ravennatis ecclesiae,
qui Roma venerunt cum episcopo: Patricius presbiter.
Stephanus presbiter. Constantinus presbiter. Servandus
presbiter. Honorius presbiter. Exuperantius presbiter. Clemens
diaconus.
Ursus diaconus. Felicissimus diaconus. Vigilius diaconus. Neom
diaconus. Iohannes diaconus. Stephanus diaconus. Geroneius
subdiaconus. Honorius subdiaconus Petrus subdiaconus. Vitalis
subdiaconus. Iulianus acolitus. Faustinus acolitus. Romanus
acolitus. Severinus acolitus. Andreas acolitus. Petrus lector.
Marcus lector. Asterius lector. Petrus alter lector. Andreas
lector.
Marinus defensor. Maiorianus notarius defensor. Hermolaus
primocerius defensor. Honorius cantor. Tranquillus cantor.
Antonius cantor. Melitus cantor.
Nomina presbiterorum, diaconorum, qui Romam venerunt cum
Victore presbitero et Mastalone diacono: Laurentius presbiter.
Rusticus prcsbiter. Victor presbiter. Tomas presbiter. Mastalus
diaconus. Magnus diaconus. Paulus diaconus. Agnellus diaconus.
Maurus subdiaconus. Stephanus acolitus. Vincemalus acolitus.
Vindemius acolitus. Colos acolitus. Cassianus acolitus.
Laurentius acolitus. Stephanus acolitus. Tomas lector. Laurentius
lector. Florus lector. Reparatus lector. Luminosus lector.
Calunnios lector. Ysaac lector. Laurentius orrearius. Petrus
decanus. Stephanus decanus.'
61. Resipuit autem beatus post haec Ecclesius et sic fuit cum
ovibus velut pater cum filiis; et largivit omnia clericis suis,
ut correptus fuit a Romano pontifice, immo et anplius largus
factus est, et post haec rexit ecclesiam suam in pace et nullum
verbum murmurationis nisi laudes a suis audivit clericis. Et haec
statuta permansit suis posteris multis temporibus.
Sepultus est, ut diximus, in ecclesia sancti Vitalis. Et in
atrio ipsius frontis aulae versos metricos iussit tessellis
argenteis scribere continentis ita:
'Ardua consurgunt venerando culmine templa
Nomine Vitalis sanctificata Deo.
Gervasiusque tenet simul hanc Prothasius arcem,
Quos genus atque fides templaque cunsotiant.
His genitor natis fugiens cuntagia mundi
Exemplum fidei martiriique fuit.
Tradidit hanc primus Iuliano Ecclesius arcem,
Qui sibi commissum mire perfecit opus.
Hoc quoque perpetua mandavit lege tenendum,
His nulli liceat condere menbra locis.
Sed quae pontificum constant monumenta priorum,
Fas ibi sit tantum ponere, seu similes.'
Sedit autem annis 10, menses 5, dies 7.
DE SANCTO URSICINO XXIIII.
62. Ursicinus XXIIII,
humilis vir, rubicundam habens faciem oculosque grandes, procer
statura, tenui corpore, sanctus de opere sancto. Haedificator
Tricolii, sed non explevit.
Denique istius pontificis temporibus defunctus est Athalaricus
rex Ravennae 6. Nonas Octubris, et alia die elevatus est
Deodatus, et deposuit Malasintha regina de regno, et misit eam
Deodatus in exilium in Vulsenis pridie Kalendas Maias. Et, ut
aiunt quidam, domum, ubi haedificatum est monasterium sancti
Petri qui vocatur Orfanumtrofium, ipsa aedificare iussit propria
iura. Non post multos dies ivit rex Deodatus Romam, et revertente
occisus est a Gothis 15. miliario de Ravenna mense Decenbris. Et
in mense Madio ipso anno ingressus est Belisarius patricius in
civitate Classis, et ingressus est Ravennam. Dehinc reversus ad
Siciliam, depopulavit eam. Defuncta est Theodora augusta
Constantinopolim die 27. mense Iulio. Et ingressus est Narsis
chartularius Ravennam cum exercitu magno in praedicto mense, 5.
feria; et pugnavit cum Tutilano rege, et mortuus est, et
multitudo exercitus eius ceciderunt gladio, et reliqui vulnerati
abierunt. Et levaverunt super se Gothi regem nomine Teia in
Ticino, et fuit modica quies.
Sufficiat nunc ista hodie, tempus est iam, ut in aede
revertamur et vitam pontificis expleamus, et quod residuum
fuerit, cumotia fuerit, constanter enarremus.
63. Iussitque et ammonuit hic sanctus vir, ut ecclesiam beati
Apolonaris ab Iuliano argentario fundata et consummata fuisset.
Qui iussa mox adinplens, Deo volente, structa ab eo sancto est
viro. In Italiae partibus lapidibus preciosis nullam ecclesiam
similis ista, eo quod in nocte ut in die pene candescunt.
Igitur iste sanctus vir cotidie sacrum agni corpus super aram
dominicam manibus discerpebat et peccata populi lacrimas
expiabat.
64. Sed quia hodie in domum meam vestra nobilitate voluistis
declinare, quid faciam, cum sim custos pauperie domus et indigens
sum victus? Non mea mensa talis est neque cordis cellarium, ut
possit corpora vestra reficere. Sed tamen pinguissimum habeo
agnum, cuius comestum corpus nunquam minuit, sed senper integer
permanet. Turpe est enim, ut, postquam aditum monasterii mei,
domus beati Bartolomei, intrastis, quod non ex ipso apostolo
benedictionem percipiatis et ieiuni redeatis.
Deferantur quatuor pedes, et ponite mensam desuper. Quatuor
stabiles pedes quatuor euangelistae sunt, qui totum quadratum
suis praedicationibus cuntinent mundum; mensa vero desuper est
sancta ara, id est crux, ubi occubuit Christus et oblatus est
hostia Patri pro salute mundi. Sicut quatuor pedes, ita quatuor
cornua mensae. Discubuistis? Comedite panem. Ipse panis hic
appositus est, qui dixit: 'Ego sum panis, panis vivus, qui de
caelo descendi.' Vescimini non carnales cibos, sed caelestes, non
terrenum panem, sed angelicum.
Ille panis, de quo David cantabat: 'Panem caeli dedit eis,
panem angelorum manducavit homo.' Quomodo angeli comedent, qui
incorporei sunt? nunquid carne induti sunt? Non comedent
morsibus, sed de plenitudine Divinitatis satiantur, quae est
panis vivus in secula seculorum.
Veniat hic agnus super discum positus, involutus, sicut
positus fuit in sancto sepulcro, ad ignem applicatus, sed non
conbustus. Idem ad inferos descendit, extinxit gehennae flammas,
destruxit mortem, occisit leonem, cunfregit tartara, abstulit
iustos, contrivit aereas portas et vectes adamantinos deiecit,
iuxta illud propheta: 'Ero mors tua, o mors, ero morsus tuus, o
inferne.' Resurrexit de sepulcro, nobis reliquid carnem suam;
ambulans super pennas ventorum, calcabit capita nubium, receptus
est in caelis, sedit ad dexteram Patris. Ipsa ex carne comedite
inmaculato agno. Si comederitis eius carnem et biberitis eius
sanguinem, in eo manebitis, et ipse in vobis, sicut ait: 'Qui
manducat carnem meam et bibit sanguinem meum, in me manet, et ego
in eum.'
Nonquid non lex, quae per Moisem data est, praecepit, ut
nullus animalis sanguis comestus sit, quia ipsius anima est?
Praecepit, et vere praecepit. Sed hic agnus nihil communis, nihil
terrenus, sed ipse solus, solus inmaculatus, solus de solo, verus
de vero, qui sua non habet [peccata], nostra tollit. Sic et
Hebreorum populus, quando egressus est de Aegipto, postes
sanguinem agni linierunt, ut percutienti angelo non esset
interemptus, et ubi non erat cruor sanguinis agni, percussa est
domus, quia Dominus transiens per mediam Aegiptum divisit electos
a reprobis. Ecce carnem quam cotidie comedimus agni, et nihil
minuit, immo magis crescit et se comedentibus vitam largitur
aeternam.
Nunc post cibum subsequatur potus. Bibite lucidissimum vinum
ex ea vite, qui dixit: 'Ego sum vitis vera, et pater meus
agricola est.' Hoc vinum veniat cum canticis et organis, cum
citharis et choris, cantibus et psalteriis, cornis et cinbalis et
sinphoniis, cum honore magno et honestate multa, quia dignum est.
Cantica ista laudatio spiritualis, organa vero fauces nostra
sunt, cithara autem pectus humanum, quod cotidie coram Deo
percutimus, quia, sicut cordis cithara, ita pectora nostra cordis
pulso percutimus; chorus vero sacerdotum acies demonstrantur,
tuba autem vox nostra est, quia in ipsa laudes reddimus Patri;
psalterium a psalmorum cantu, qui totam Trinitatem et unitatem
inseparabilem tenet figuram; cinbala vero et sinphonia, vox
psallentium in choro in magno sonitu per quam tota ecclesia
lectiones cuncrepant, die noctuque Deo invocare non cessant.
65. Hac in suis temporibus beatus iste Ursicinus peragens,
iussu divino separatus est ipsius a corpore anima, ivit corpus in
propria. Sepultusque est in basilica beati Vitalis martiris ante
altarium sancti Nazarii. Sedit autem annos 3, menses 6, dies 9.
DE SANCTO VICTORE XXV.
66. Victor XXV. Victor quid est? Ex optatione parentum sibi
divinitus fuerat cognomen, ex suo proprio vero actu agnomen, eo
quod castra diaboli orando ieiunandoque per multas virtutes
saepissime vicit. Iste pulcra fuit facie et alacri vultu.
Haedificator Tricoli, sed non explevit. Fecit autem et
civorium de argento super altarium sanctae ecclesiae Ursianae,
quae a nomine haedificatoris vocatur, miro opere. Alii aiunt, una
cum plebe, et alii dicunt, quod temporibus Iustiniani orthodoxi
senioris imperator per suggestionem sibi postulasset, quod tale
opus facere voluisset, ut auxilium praeberet. Qui misericordia
motus omnem censum istius Italiae in ipso anno beato Victori
largivit. Quem cum accepisset, cunstruxit, ut cernitis, opus,
quod dehinc, sublato ligneo vetusto, centies viginti librarum
argenti iusto pondere structum est. Et super arcos civorii versus
conscripti hii sunt:
'Hoc votum Christo solvit cum plebe sacerdos
Victor, qui populis auxit amore fidem.
Pontifici Christo solventi vota ministrat
Aligerum cingens haec loca sancta manus.
Egregium miratur opus sublata vetustas,
Quae melior cultu nobiliore redit.
Catholicae legis venit . . si quis amator,
Mox reparatus abit corpore, Christe, tuo.'
Reliquo vero, quod
remansit, diversa vascula ad mensam pontificis extruxit, de
quibus ex parte aliqua permanent usque in praesentem diem.
Fecitque endothim super sancta ecclesia altarium Ursianae ex auro
puro cum staminibus siricis, ponderosa nimis, mediam habens
coccam; et inter quinque imagines suam ibi decernimus, et subtus
figuratos pedes Salvatoris graphia contexta est purpurata:
'Victor episcopus, Dei famulus, hunc ornatum ob diem
resurrectionis domini nostri Iesu Christi anno v. ordinationis
suae obtulit.' Refecitque balneum iuxta domui ecclesiae, haerens
parietibus muri episcopii, ubi residebat, quod usque hodie
mirifice lavat,et preciosissimis marmoribus pariete iunxit, et
diversas figuras tessellis aureis variasque composuit, et tabulam
descriptam literis aureis tessellatis, in qua laboriose legere
curavimus, et ita hos exametros catalecticos versos in eadem
conscriptos invenimus:
'Victor, apostolica tutus virtute sacerdos,
Balnea parva prius prisco vetusta labore
Deponens, miraque tamen novitate refecit,
Pulcrior ut cultus maiorque resurgat ab imo.
Hoc quoque perpetuo decrevit more tenendum,
Ut biduo gratis clerus lavet ipsius urbis,
Tertia cui cessa est et feria sexta lavandi.'
67. Modicum tempus regit ecclesiam suam,
sed in quanto sedem tenuit, ex eius laboribus magnis labor
apparet. Fontem vero tetragonum, quem beatissimus Petrus
Grisologus haedificavit in civitate Classis iuxta ecclesiam
Petrianam, iste ornavit, et in medio cameris, parte virorum,
subtus arcum orbita modica, in qua usque hodie continetur ita:
'Salvo domno;' ex alia vero parte mulierum aliam orbitella, ut
supra, ex auratis literis invicem ex parte se respicientes a
legentibus invenitur sic: 'Papa Victore.'
68. Haec, ut dixi, valde cumptitavit; sed nunc a malignis
hominibus destruitur, quia in tantum coartat diabolus corda
eorum, ut templum Dei, quod a sanctis sacerdotibus et
fidelissimis cristianis cunstructum est, a falsis cristianis
destruatur.
Quare hoc? Quia prope est finis, prope est terminus et
destructio mundi. Sed iuxta apostolum sunt 'tempora periculosa et
sunt homines se ipsos amantes.' Mundus in malis finitur. Quanta
alacritas in initio fuit mundi, multo magis ploratus fit in
cunsummatione mundi. Antequam cunsummetur mundus iuxta
euangelium, pestilentia et fames terroresque de caelo, irae,
rixae, dissensiones et gladia erunt. Elevabitur gens in gentem,
et regnum fremescit cuntra regnum, et antecedet iuvenis senem, et
subsequentes nullum honorem prioribus reddent, sed et filii
despicient patres, et non solum derident sed etiam subiugabunt.
Haec iuxta sanctum euangelium.
Vae vobis miseris! Omnia conspeximus. Sed tu, immortalis Deus
excelse et terribilis, manu potentia tua salva nos! Omnia haec
prospeximus et terraemota per loca et signa in sole et luna. Sed
quia dicit: ipsam cunsummationum horam, quae a sanctis angelis
non revelata est, nescimus: sed scimus, quia prope est, atque
intelligimus, quia vetus homo propinque moriturus est, et signum
mortis in eum cernimus. Nescimus, qua die vel hora iturus est;
sic et omnia signa, quae praedixit veritas, eveniunt, dies vel
hora abscondita est nobis. Sed tibi, cognitor pectorum et
scrutator cordium, omnia cognita et possibilia sunt.
Hic postquam beatissimus vitam finivit 15. Kal. Martii,
honorifice in feretrum deductus est et deinde, scissa sindone,
sepultus est in ecclesia sancti Vitalis infra monasterium sancti
Nazarii iuxta praedecessorem suum. Sedit annis 6, menses 11, dies
11.
DE SANCTO MAXIMIANO XXVI.
69. Maximianus XXVI, longaeva staturail, teuui corporo,
macilentus in facie, calvus capite, modicos habuit capillos,
oculosglaucos, et omni gratia decoratus. Hic non ex hoc fuit
ovile, sed aliena ovis ex Polense ecclesia, diaconus a suo
antistite ordinatus est.
70. Sed cur alienigena pontificatum istius urbis tenuit?
Indicabo, non abscondam, sed publice patefaciam, sicut a
narrantibus per curricula temporum longa audivi, et veritas est
absque ulla dubitatione. Quadam vero die dum terra foderet, ut
semina eiceret primus tonsa cesalis, statim invenit vas magnum
auro plenum et alias multas divitiarum species. Qui, excogitato a
semet ipso consilio, quod iam non poterat latere, iussit bovem
magnum deferri et occidi, et ventrem eius praevacuatum stercore
iussit ex nomismata auri inpleri. Similiter accersivit sutores
calciamentorum, praecepit illis, ut magnas zancas ex ircorum
pellibus operarent, qui etipsas ex solidis aureis replere.
Reliquum vero, quod remansit, cum in Constantinopolitanam urbem
profectus fuisset, secum detulit
Iustinianoque imperatori obtulit. Quod ut vidit augustus,
post gratiarum actionem diligenter eum interrogavit, si plus
fuisset. At ille iusiurandum respondit imperatori: 'Per salutem
tuam, domine, et pro salute anima vestra, quia non amplius inde
habeo, nisi quantum in ventrem et in zancas expendi.' Ille
cogitavit, quod [de] victu dixisset corporis et calciamentas
pedum; ille autem dicebat de eo, quod occultum habebat.
Iustinianus autem cogitabat, qualem retributionem ei dedisset pro
tali fide, quam ipse sibi detulerat.
Contigit eo tempore, ut moriretur Victor episcopus huius
civitatis Ravennae, et euntes cives Ravennatis sacerdotes cum
universa plebe ad imperatorem, palleum postulantes ad electio.
Post praecepit augustus petitoribus moras habere. Qui, excogitato
consilio, iussit cunsecrari beatum Maximianum Polensem diaconum
episcopum a Vigilio papa in civitate Patras aput Achaiam pridie
Idus Octubris, ind. 10, quinquies p. c. Basilii iunioris, anno
nativitatis suae 45, et dato pallio Ravennam misit.
Qui cum noluissent eum sic citius Ravennates cives recipere,
morabatur extra portas Sancti Victoris, non longe a fluvio qui
vocatur fossa Sconii, in basilica beati Eusebii, in episcopio,
quod Unimundus episcopus temporibus Theodorici regis
haedificavit; similiter et in episcopio ecclesiae beati Georgii,
quod Arianorum temporibus haedificatum est. Et praedicta
episcopia usque ad nostra tempora permanserunt, peneque annos 26
demolita sunt, iubente Valerio praesule, ex quibus domum quae
nunc Nova atque potius Valeriana nuncupatur construi iussit.
71. Plebs igitur, ut diximus, cum noluisset eum recipere,
voluerunt viri ex parte pontificis, ut mitterent legatos ad
imperatorem i nunciantes, quod profana illius fuisset iussa, et
in atrocem superbiam Ravennates perdurantes noluissent ordinatum
recipere pontificem, et viduata ecclesia, huc illuc gregem
vacaret. Quibus vero beatissimus Maximianus non consensit, sed
cunfregit eos sermonibus, dicens: 'Cessate, fratres, nolite alios
accusare, nolite laetare in alterius ruinam. Qualis ergo pastor
sum, si ovibus meis non perpercero? Vultis, ut laniem eas? Non
hoc bonum consilium. Sinite illas; non per me ulla molesta erit.
Voluntas Domini fiat. Obsecro vos, modicis diebus illis inducias
date.'
Non post multos dies misit fidelem nuncium ex suis hominibus,
vocavit unum de sacerdotibus et primatibus urbis; rogavit eos
secum prandere. Cum vero venissent, laetificavit se cum illis, et
post cibum et potum obtulit dona ex auro, quod dudum invenerat.
Pacificatus cum illis, cum benedictione remisit infra hanc
civitatem Ravennae et postulavit ab eis, ut frequenter visitaret
eum. Dies vero crastina misit et rogavit alios primates, et fecit
sicut prius, similiter et tertia die.
Tunc retulerunt inter se invicem huiusmodi res et dixerunt:
'Quid est, quod facere volumus? Vir iste bonus est, prudens est.
Nos cogitavimus contra eum nociva, ille noluit nobis malum pro
malo reddere. Non possimus sine pontifice et patre esse. Ecce
sacerdotes vagant, populus claudicat, ecclesia decrescit.
Surgamus diluculo, intromittamus eum in civitatem et adoremus
vestigia eius.'
Tunc surgente aurora ierunt unanimes omnes quasi vir unus, et
aperientes portas civitatis, cum crucibus et signis et bandis et
laudibus introduxerunt eum honorifice infra hanc civitatem
Ravennae; et obsculaverunt pedes eius et ornaverunt plateas
civitatis decoratas diversis ornatibus. Omnesque coronantur
aedes, fiebat militantibus laetitiam, privatis alacritas, et
pusilli et magni ovantes, et mediocres laetificantes. Et sedere
rogaverunt eum in sede ecclesiae et missas audierunt ab eo et
agebant illum diem sollempnitatis cum gaudio magno et laetitia
sempiterna.
72. Post haec autem fuit cum ovibus quasi pater filiis.
Aedificavitque ecclesiam beati Stephani hic Ravennae, levita et
martiris, non longe a posterula Ovilio, a fundamentis, mira
magnitudine decoravit pulcerrimeque ornavit; et in cameris
tribunae sua effigies tessellis variis infixa est, et per in giro
mirifice opere vitreo cunstructa est, multasque reliquias ibidem
condidit sanctorum de corporibus, quorum nomina ita exarata
invenietis: 'In honore sancti ac beatissimi primi martiris
Stephani servus Christi Maximianus episcopus hanc basilicam, ipso
adiuvante, a fundamentis construxit, et dedicavit die tertio Idus
Decenbris, ind. XIV. novies p. c. Basilii iunioris.
Et gavisus est in Domino, qui ei tanta praestitit bona, quanta
nullus hominum digne enarrare valeat.
Collocavit autem hic merita apostolorum et martirum, id est
sancti Petri, sancti Pauli, sancti Andreae, sancti Zachariae,
sancti Iohannis baptistae, sancti Iohannis euangelistae, sancti
Iacobi, sancti Thomae, sancti Mathei, sancti Stephani, sancti
Vincentii, sancti Laurentii, sancti Quirini, sancti Floriani,
sancti Emiliani, sancti Apolenaris, sanctae Agathae, sanctae
Eufimiae, sanctae Agnetis, sanctae Eugeniae, qui orent pro nobis.
[Et in] supercilium arcus tribunae invenietis versus metricos,
continentes ita:
'Templa micant Stephani meritis et nomine sacra,
Qui prius eximium martiris egit opus.
Omnibus una datur sacro pro sanguine palma,
Plus tamen hic fruitur, tempore quo prior est.
Ipse fidem votumque tuum nunc, magne sacerdos
Maximiane, iuvans, hoc opus explicuit.
Nam talem subito fundatis molibus aulam
Sola manus hominum non poterat facere.
Undecimum fulgens renovat dum luna recursum,
Et coepta et pulcro condita fine nitet.'
Ad latera vero ipsius basilicae monasteria parva subiunxit, quae
omnia novis tessellis auratis simulque promiscuis aliis calce infixis
mirabiliter apparent; super capitaque omnium colunpnarum ipsius
Maximiani nomen sculptum est. Monasterio vero parte virorum sex
literas lithostratas invenietis; ignorantes ad errorem perducunt,
nam scientes, ibidem scripta MU. SI. VA. esse, intelligunt.
73. Asserunt nonnulli, quod quadam die accersitum
archiergatum, id est principem operis, pontifex interrogavit, et
cur aedificium praedictae ecclesiae non perficeret. At ille
notavit dicens: 'Eo quod tu, domine noster, navigasses in
partibus Constantinopolitanis, caementum et latercula defecerunt,
neque tantos habemus lapides, ut laborare potuissemus.' Tunc
iussu pontificis nocte una tanta allata sunt omnia paramenta,
calces et latercula, petras et bisales, lapides et ligna,
columnas et lastas, harenas et sabulos in una nocte, ut dixi,
praeparaverunt vectores, quanta vix in undecim lunis laborare
potuerant.
74. Dunque in tenporibus istius sanctissimi pontificis orta
esset intentio de silva quae cognominatur Vistrum, sita
Istriensis partibus, bis in Constantinopulis se detulit, ut talem
Iustiniani augusti praesentia cunsumeret contentionem. Ambo
canitie in eodem tempore exornati, quantus recolerent se a
iuventute disiuncti, in senectute coniuncti, amarissime
pariterque coeperunt lugere.
Dehinc vero pius inperator Iustinianus augustus praeceptum
sibi ex eadem silva condidit, perpetue legaliterque in sancta
Ravennensis ecclesia esse, quam iuste et rationabiliter sibi
pertinere cognoverat.
75. Iste Tricolim suis temporibus omnia haedificia complevit,
et ubi ipse cum suis intecessoribus depictus est, si legere
vultis, aspicientes, ita scriptum invenietis:
'Hic Petrus iunior Christi concepta secutus,
Ut docuit, sacris moribus exibuit.
Hanc quoque fundavit mirandis molibus arcem,
Nominis ipse sui haec monumenta dedit.
Huius post obitum Aurelianus gessit honores,
Post hunc antistes extitit Ecclesius;
Hinc fuit Ursicinus, sequitur post ordine Victor;
Temporibus iunior Maximianus adest.
His Polensis erat, Christi levita profundus,
Legi Dei miserans et pietate bonus.
Quem Deus ipse virum decoravit culmine sacro,
Ecclesiaeque sua pontificem statuit;
Ipse autem, factis propriis se non meruisse
Culmen apostolicum, sed pietate Dei.'
76. Aedificavitque ecclesiam beatae Mariae in Pola quae vocatur
Formosa, unde diaconus fuit, mira pulcritudine et diversis ornavit
lapidibus.
Domum vero, ubi rector istius ecclesiae in ipsa civitate habitat,
ipse haedificavit et omnes opes suas Ravennati ecclesiae
tradidit, quas usque hodie possidemus.
Ecclesiam vero beati Andreae apostoli hic Ravennae cum omni
diligentia non longe a regione Herculana, columnas marmoreas
suffulsit, ablatasque vetustas ligneas de nucibus, proconisas
decoravit. Tunc ablatum corpus ipsius apostoli Ravennam ducere
conabatur.
Dum hoc praesensisset imperator Constantinopolitanus, iussit
beatum Maximianum Constantinopolim venire et pium apostoli corpus
secum deferre. Quo gavisus imperator, ait ad eum: 'Non sit tibi
gravis, pater, quod prima unus tenet Roma frater, iste vero
secundam teneat. Ambae sorores, et hi ambo germani. Nolo tibi eum
dare, quia et ubi sedes imperialis est, expediet ibi corpus esse
apostoli.'
At beatissimus Maximianus dixit: 'Fac quomodo iubes; tantum
postulo, ut in hac nocte cum meis sacerdotibus ad hoc sanctum
corpus psalmodiam peragamus.' Imperator moxque concessit. Tunc
tota nocte pervigiles extiterunt, et post expleta omnia arripiens
gladiuni, oratione facta, abscidit barbas apostoli usque ad
mentum. Et ex reliquiis aliorum multorum sanctorum reliquias
detulit cum augusti alacritate; dehinc quoque ad propriam
reversus est sedem.
Et re vera fratres, quia, si corpus beati Andreae, germani
Petri principis, hic humasset, nequaquam nos Romani pontifices
sic subiugasset.
77. Consecravit ecclesiam beati Apolenaris pontificis in
Classe sitam et beati Vitalis martiris in Ravenna et beati
archangeli Michaelis hic Ravennae, quam Bacauda cum sancta
recordationis memoria Iuliano argentario aedificavit in regione
qui dicitur Ad Frigiselo. Ibique invenietis in camera tribunae
ita legentem: 'Consecuti beneficia archangeli Michaelis Bacauda
et Iulianus a fundamentis fecerunt et dedicaverunt sub die Non.
Mai quater p. c. Basili iunioris viri clarissimi consulis, ind.
VIII.' Et, ut asserunt quidam, hic Bacauda gener praedicti
Iuliani fuisset, et in arca saxea non longe ab ipsa archangeli
ecclesia infra turrem Bacauda requiescit.
Et in tribuna beati Vitalis eiusdem Maximiani effigies atque
augusti et augustae tessellis valde comptitatae sunt. Quamdiu
possumus de hoc sancto viro tantam bonitatem referre, deficit
mihi tempus narrationis. Iste plus omnibus laboravit quam ceteri
pontifices praedecessores sui.
Illius temporibus haedificatus est numerus vicinus domui meae
qui dicitur bandus primus, non longe a miliario aureo, et illius
nomen etiam in tegulis exaratum invenimus ita: 'Maximianus
episcopus Ravennae,' quod ego vidi et legi.
In ardicaque beati Apolenaris et Vitalis tabulas descriptas
iuvenietis magnis literis continentes ita:
'Beati Apolenaris sacerdotis basilica, mandante vero
beatissimo Ursicino episcopo, a fundamentis Iulianus argentarius
aedificavit, ornavit atque dedicavit, consecrante vero beato
Maximiano episcopo die Non. Maiarum ind. XII, octies p. c.
Basilii.' In ardica beati Vitalis ita invenietis:
'Beati martiris Vitilis basilica, mandante Eclesio vero
beatissimo episcopo, a fundamentis Iulianus argentarius
aedificavit, ornavit atque dedicavit, consecrante vero
reverentissimo Maximiano episcopo sub die XIII [Kal. Mai] sexies
p. c. Basilii iunioris [v. c., indictione X].' Corpus vero beati
Probi cum ceteris sanctorum pontificum corporibus iste sanctus
vir aromatibus condivit et bene locavit, etin fronte ipsius
ecclesiae beatorum Probi et Eleuchadii et Caloceri effigies
tessellis variis decoravit, et sub pedibus eorum invenietis. . .
. . . . . . . . .
78. Navigaverat iam hic beatissimus antea partibus orientalis,
sicut ipse in suis voluminibus loquitur dicens: 'In Alexandria
vero nulla extrinsecus mali causa, sed quod genus hominum ferox,
seditiosum, semper inquietum est, civile inter se motum est
bellum; non virtutis merito, neque ob defensionem, sed ob necem
atque interitum civium, commoti universi praefectum suum intra
ecclesiam occiderunt, quod iam antea aliquanti similiter
episcopum suum accusantes hereticum interfecerant. Quo comperto,
imperator in iram versus, funditus civitatem iussit everti.
Denique misso alio praefecto nomine Laudicio, intra ipsam
civitatem 40 viros per singulas regiones in ligno suspendit. Sed
tunc elaboravit Dioscorus, eiusdem [urbis] episcopus, et
manifeste posuit animam suam pro ovibus suis; electique ex heremo
monachi aput imperatorem properant atque [pro] excessu civium
veniam exorant. Tunc imperator cessit sacerdotibus et deinceps
cavere a talibus mandavit. Huic episcopo apud Alexandriam
Timotheus successit, quem ego navigans orientem in sua civitate
bene administrantem vidi. Sed ante pauca Nazarba civitas Ciliciae
terraemoto facto concidit, in qua perisse ferunt amplius 30 milia
hominum.'
Haec pontificis verba sunt. Post beatum Ierohimum et Orosium
vel alios historiographos iste in cronicis laboravit, et
ipsossecutus, per diversos libros nobiliorum principum, non solum
inperatorum, sed et regum et praefectorum, suam propriam
chronicam exaravit.
79. Istius vero temporibus pugna facta est inter Gothos et
milites exercitus Narsis in Kal. Octubris in Canpania; et caesi
sunt Gothi, et corpora hominum Gothorum multa mortua sunt, et
occisus est Theia rex Gothorum a Narsi. Et reversus est in pace
et venit Lucam, expulit inde Gothos mensis Septenbris. Et
restituta est civitas Foro Cornelii ab Anthiocho praefecto. Et
iterum venit Ravenna praedictus Narsis cum victoria magna; deinde
ivit Romam, et perrexit in Canpaniam in castrum Cumas et ibi
moratus est.
Post haec autem Manicheorum hereses exorta est in civitate
Ravenna, quam orthodoxi christiani convincentes, eiecerunt extra
civitatem, in loco qui dicitur Fossa Sconii iuxta fluvium
lapidibus obruerunt, et mortui sunt in peccatis suis, et ablata
sunt mala a Ravenna. Post tertium vero annum signum ruboris
apparuit in caelum die 11. mensis Novembris; mortuusque est papa
Pelagius die 3. mensis Martii. Tunc Narsis patricius cum exercitu
suo Romam perrexit. Et in ipso tempore multa signa et prodigia
facta sunt circa Ravennam, ita ut multi signarent res suas et
domos et vasa, ut agnoscerentur, et a multis apparebant visiones
in die, quasi homines secum loquentes facie ad faciem. Et
pugnaverunt contra Veronenses cives, et capta est Verona civitas
a militibus 20. die mensis Iulii. Et visum est aliud signum
magnum et terribile, et ecce in aere quasi hominum pugna inter se
dimicantes velut in praelium 8 Kal. Augusti, hora diei tertia die
2. feria, et exinde territi sunt multi.
Hora est iam claudendi hanc lectionem, ut quod sequitur
crastino audiamus.
80. Fecitque duo crismataria vascula, quorum
unus libras habuit quatuordecim, mirifice anagrifa operatione,
sed ante tempus nuper periit Petronacis archiepiscopi tenporibus,
aliud vero permanet in praesenti, pulcherrime operatum, in quo
legitur:
'Servus Christi Maximianus archiepiscopus hunc crismatarium ad
usus fidelium fecit fieri.' Iussit ipse endothim bissinam
preciosissinam, cui similem nunquam videre potuimus, aculis
factam, omnem Salvatoris nostri historiam cuntinentem. In sancto
die epiphaniae super altarium Ursianae ecclesiae ponitur. Sed non
tota cunplevit; succesor ipsius explevit unam partem. Quis
similem videre potuit? Non potest aliter aestimare ipsas imagines
aut bestias aut volucres, quae ibi factae sunt, nisi quod in
carne omnes vivae sint. Et ipsius Maximiani effigies in duobus
locis praeclare factae sunt, una maior et altera minor, sed nulla
inter maiorem et minorem distantia est. In minore habet literas
exaratas, continentes ita: 'Magnificate Dominum mecum, qui me de
stercore exaltavit.'
Fecitque aliam endothim ex auro, ubi sunt omnes praedecessores
sui, auro textiles imagines fieri iussit. Fecitque tertiam et
quartam cum margaritis, in qua legitur: 'Parce, Domine, populo
tuo, et memento mei peccatori, quem de stercore exaltasti in
regno tuo.'
Crucem vero auream maiorem ipse fieri iussit et preciosissimis
gemmis et margaritis ornavit, iachintos et amethistos et sardios
et smaragdos, et infra aurum medio loco crucis de ligno sanctae
redemptricis nostrae crucis, ubi corpus Domini pependit,
occultavit. Est autem auri maximum pundus.
81. Fecitque omnes ecclesiasticos libros, id est septuaginta
duo, optime scribere, quos diu et cautissimie legit, absque
reprehensione nobis reliquit, quibus usque hodie utimur. Et
ultimo loco euangeliorum et apostolorum epistolarum, si requirere
vultis, ipsius literas invenietis ita monentes: 'Emendavi
cautissime cum his, quae Augustinus, et secundum euangelia, quae
beatus Ieronimus Romani misit et parentibus suis direxit, tantum
ne ab idiotis vel malis scriptoribus vicientur.'
Edidit namque missales per totum circulum anni et sanctorum
omnium. Cotidianis namque et quadragesimalibus temporibus, vel
quicquid ad ecclesia ritum pertinet, omnia ibi sine dubio
invenietis; grande volumen mire exaratum.
Modicum de illius habemus dictis. Quae Romam transmeata sunt,
et quantum ibidem cogniti sunt Romulides, qui viderunt, 12 libros
sub uno volumine exaratos.
82. Pauca de multis diximus, plura de eo invenietis, quam hic
legistis. Nunquam suas laniavit oves, nunquam mordit, nunquam
percussit, sed refovit eloquiis, nutrivit alimentis, monuit
vagos, revocavit errantes, collegit dispersos, ministravit inopi,
condoluit tribulauti. Miror, modo iste, qui ex alterius fuit
sede, sic se cum suis disposuit ovibus, quod nullum contra eum
sermonem unquam multavit: modo ex nobis ipsis pastorem habentes,
postquam sedes adipiscunt, dentibus devorare volunt nec ullam
nesciunt habere misericordiam; plus sublimitatem seculi quam
caeleste gloria quaerunt; non participant cum ovibus, sed res
ecclesiae soli deglutiunt, et tales ex ipsis opibus nutriti
fiunt, qui nec ecclesia serviunt, sed magis depopulant, neque pro
dimissori animam preces Deo ei fundunt.
Tunc ipsae oves cotidie moerendo clamant ad Dominum, dicentes:
'Erue nos, Domine, de captione dentium pastoris nostri, quianon
mercenarii locum, sed crudelitatem lupi tenet, omnes nos in sua
extollentia cunsumit.' Hic vero beatissimus Maximianus
nunquamtalia peregit, sed cum mansuetudine inimicorum suorum
corda humiliavit, ut adimpleret, quod scriptum est: 'Noli vinci a
malo, sed vince in bono malum,' et alibi: 'In patientia vestra
possidebitis animas vestras.'
8. Kal. Martii obiit sepultusque est in basilica sancti
Andreae apostoli iuxta altarium, ubi barbas praedicti apostoli
condidit; sed modo nostris temporibus iuxta ipsius ecclesiae
apostoli sedes sepultus est.
83. Quinto decimo anno Petronaci archiepiscopi, dum singuli
eum ortaremur verbis, quod praedictum corpus, beati Maximiani
desub terra traheret et in sublimum poneret locum, die quadam ad
semet ipsum rediens, iussit nos omnes sacerdotes una secum ad
ecclesiam beati Andreae properare, qui in cordibus nostris
orationem factam, iussit caementariis plathomam desuper levari;
sed incaute agentes, fracta est.
Iratus modicum pontifex coepit comminare caementariis; tunc
dixit decimo presbitero in ordine sedis suae nomine Agnellus
quiAndreas vocabatur -- erat autem ille illo tempore artificiorum
omnium ingeniis plenus --: 'Esto hic prope, praecipe artificibus,
quomodo facere debeant, ne arca aut lapis, qua ei superposita
est, frangatur.' Quo deposito, artifices paraverunt omnia iuxta
praeceptum presbiteri, et elevatus lapis, cum quo clausa erat
arca, apparuerunt ossa beati Maximiani, subtus aqua, vas autem
aqua plenum erat.
Et ut vidimus, coepimus plorare fortiter una cum nostro
praesule, plorantesque dicebamus ad invicem: 'Ubi sunt, pastor
Maximiane, oves tuae, ubi grex tua, ubi populus tuus, quem Domino
adquisisti? ubi monita, ubi dulcia eloquia, ubi sancta
praedicatio, ubi tua doctrina? Si dixerimus "tu noster pastor,"
istum praesentem quomodo abiciamus? Ecce ambo pastores in uno
estis, et tu qui iaces exanimis, et hic qui plorat, cui no
obedier oportet. Viscera nostra exemplum tuum constringet. Ecce
nos te requirimus et diligimus, quanto magis amabilis fuisti
illis omnibus qui te noverunt?'
Postquam omnes diutissime et amarissime flevimus, satiati
luctu, allatum est nobis aereum vasculum, quod vulgo siculum
vocamus; et proiecti sunt sicli pleni aqua, quae erat infra arcam
super ossa beati Maximiani, numero 115, quos ego ipse palam
omnibus ore proprio [numeravi]. Ablata vero omnia ossa voluta
sunt in sindone, quae erat super altarium beati Andreae apostoli,
et ligata sindone, sigillum ex latere suo pontifex anulo
signavit. Post haec vero arca excussa est absque ulla laesione,
et lavata diligenter sursum locavimus.
Quae vero ossa omnia integra invenimus, tenua erant, sed
procera, et sic ordinata ad iuncturas suas, quasi pene anno uno
exempta carne fuissent; nulla minuitas, nisi dens unus dexterae
parti deerat. Igitur lavata ossa cum vino electo, condita
aromatibus ordinabiliter, cum psallentia in praesentia praesulis,
omnia in eadem arca posita sunt et cum ingenti luctu amabiliter
sepulcro clausa sunt. Nos qui vidimus per multos dies fuit talis
timor et tremor, velut ipse beatus Maximianus conspectui nostro
staret. Sedit annos. . ., menses. . ., dies. . .
DE SANCTO AGNELLO XXVII.
54. Agnellus XXVII. rubicundam habuit faciem, plenam formam,
modicos supercilii pilos, rubeam capitis cutem, erectos oculos,
duplicem sub barba habuit mentum. Hic vero aequalis statura,
pulcer in corpore, perfectus in opere; sed post amissam coniugem,
relictum militiae cingulum, se totum Deo optulit atque donavit.
Temporibus Ecclesii archiepiscopi diaconus consecratus est,
servivit in ecclesia beatae Agathae, unde levita fuit, et ipsam
ecclesiam in titulo habuit, domusque eius haerebat superscripta
ecclesia muro, quam nos cognovimus, usquo in praesentem diem. Ex
nobili ortus prole, dives in possessionibus animalibus locuples
abundans opibus.
Hic ad finem vitae, cum circa vicinam esset mortem neptam suam
filiam filiae suae, post funus matris heredem reliquit, quam
inter ceteras divitias quinque ornamenta mensae vasculorum
argentea relinquens et multa alia, qua nobis per diversas
discurrere opus non est divitias, mors intervenit. Sed quaerendum
nobis est, cur iste cuniungatus talem egregiam optinuit sedem. Si
intelligatis auctorem apostolum dicentem: unius uxoris virum et
filios habentem, episcopus ordinari, recta providentia, euni et
hoc canones praecipiant. Sed redeamus ad ordinem et de mulieribus
postea disputemus.
85. Temporibus istius Iustinianus rectae fidei angustus omnes
Gothorum substantias huic ecclesiae et beato Agnello
episcopohabere concessit, non solum in urbibus, sed et in
suburbanis villis et viculis etiam, et templa et aras, servos et
ancillas, quicquid ad eorum ius vel ritum paganorum pertinere
potuit, omnia huic condonavit et concessit et per privilegia
confirmavit et corporaliter per epistolam tradi fecit, ex parte
ita continentem: 'Sancta mater ecclesia Ravennas, vera mater,
vera orthodoxa, nam ceterae multae ecclesiae falsam propter metum
et terrores principum superinduxere doctrinam. Haec vero et veram
et unicam sanctam catholicam tenuit fidem, nunquam mutavit,
fluctuationem sustinuit, a tempestate quassata immobilis
permansit.'
86. Igitur iste beatissimus omnes Gothorum ecclesias
reconciliavit, quae Gothorum temporibus vel regis Theuderici
constructae sunt, quae Ariana perfidia et hereticorum secta
doctrina et credulitate tenebantur.
Reconciliavit ecclesiam sancti Eusebii sacerdotis et martiris,
quae sita est non longe a campo Coriandri extra urbem, Id.
Novenbris 6 quam aedificavit Unimundus episcopus anno 24.
Theodorici regis absque fundamentis.
Similiter et ecclesiam beati Georgii reconciliavit temporibus
Basilii iunioris, sicut in ipso relegitur triliunali.
Reconciliavit ecclesiam beati Sergii, quae sita est in civitate
Classis iuxta viridiarium, et beati Zenonis in Cesarea. Infra
urbem vero Ravennam ecclesiam sancti Theodori non longe a domo
Drocdonis, qua domus una cum balneo et sancti Apolenaris
monasterio, quod in superiora domus structum, episcopium ipsius
ecclesiae fuit.
Et ubi nunc est monasterium sancta et semper virginis
intemeratae Mariae, fontes praedictae martiris ecclesia fuerunt.
Sed de hoc fero nomine 'cosmi', quod Latinum sit, - unde non
solum Latini, sed et Greci aliquantas altercationes inter se
habuerunt - nam sine omni reprehensionem 'cosmi,' id est ornata,
unde et mundus apud Grecos 'cosmos' appellatur.
Igitur reconciliavit beatissimus Agnellus pontifex infra hanc
urbem ecclesiam sancti Martini confessoris, quam Theodoricus rex
fundavit, quae vocatur Caelum aureum; tribunal et utrasque
parietes de imaginibus martirum virginumque incedentium tessellis
decoravit; suffixa vero metalla gipsea auro super infixit,
lapidibus vero diversis parietibus adhaesit et pavimentum
lithostratis mire composuit. In ipsius fronte intrinsecus si
aspexeritis, Iustiniani augusti effigiem reperietis et Agnelli
pontificis auratis decoratam tessellis. Nulla ecclesia vel domus
similis in laquearibus vel travibus ista. Et postquam
consecravit, in ipsius cunfessoris episcopio ibidem epulatus est.
In tribunali vero, si diligenter inquisieritis, super fenestras
invenietis ex lapideis literis exaratum ita: 'Theodericus rex
hanc ecclesiam a fundamentis in nomine domini nostri Iesu Christi
fecit.'
87. De praedicta vero ecclesia, cur lithostrata sic
cumminuta sunt, sicut audivimus, nunciemus. Erat quidem illo
tempore non perfecte orthodoxus rex Wandalorum, qui ex ipsa
voluisset ecclesia pavimenta eruere et ad suam propriam deportare
sedem. Nam quidem, dum omnia parata ad evellendum lastras
fuissent, subito turbine dies tenebrosus fuit, nocte vero ipsius
subsequente diei ventus validus per ipsam ecclesiam discurrebat,
mugitos ferens secum validos, sonitus factus est ingens per totam
ipsius ecclesiam. Tunc vero omnes exinde concrepuerunt marmores,
acsi a malleatoribus fractae et cumminutae fuissent.
88. Tamen hoc intuere postestis in pariete. Ibi vero, ut dixi,
duae factae sunt civitates. Ex Ravenna egrediuntur martires,
parte virorum, ad Christum euntes; ex Classis virgines procedunt,
ad sanctam virginem virginum procedentes; et magi antecedentes,
munera offerentes.
Sed tamen cur variis vestimentis et non omnes unum indumentum
habuisset depicti sunt? Idcirco, quia ipse divinam pictor secutus
est Scripturam. Nam Gaspar aurum optulit in vestimento iacintino,
et in ipso vestimento cuniugium significat. Balthasar thus
optulit in vestimento flavo, et in ipso vestimento virginitatem
significat. Melchior mirram optulit in vestito vario, et in ipso
vestito poenitentiam significat.
Ipse qui praevius erat, purpurato sage indutus, et per eundem
significat, ipsum regem natum et passum. Qui autem in avrio sage
munus Nato optulit, significat, in eodem omnes languidos Christum
curare, et variis iniuriis et diversis Iudeorum verberibus
flagellari. Scriptum de illo est: 'Ipse infirmitates nostras
suscepit et langores portavit, et putavimus eum tanquam
leprosum,' et cetera. Qui vero in candido munus optulit,
significat, eum post resurrectionem in claritate esse divina.
Sicut enim illa tria preciosa munera divina in se misteria
continent, id est per aurum opes regales, per thus sacerdotis
figuram, per mirram mortem intelligitur, ut per omnia haec
ostenderet, eum esse, qui iniquitates hominum suscepit, id est
Christus; sic et in sagis eorum, ut diximus, tria haec dona
continentur.
Quare non quatuor, aut non sex, aut non duo, nisi tantum tres
ab oriente venerunt? Ut significarent totius Trinitatis perfectam
plenitudinem. Ex quorum amore iste beatissimus Agnellus partem
endothim bissinam, unde superius fecimus mentione, quam
Maximianus praedecessor istius non explevit, iste magorum
istoriam perfecte ornavit, et sua effigies mechanico opere aculis
inserta est.
89. Fontesque beati Martini ecclesia ipse reconciliavit et
tessellis decoravit; sed tribunal ipsius ecclesia nimio
terraemotu exagitatum, Iohannis archiepiscopi temporibus quinti
iunioris cunfractum, ruit. Post haedificia camera coloribus
ornavit.
Fecit beatissimus Agnellus crucem magnam de argento in Ursiana
ecclesia super sedem post tergum pontificis, in qua sua effigies
manibus expansis orat.
Adquisivitque rura in ecclesia Ravennae Argentea qui dicitur,
et infra ipsius ruris monasterium beati Georgii a fundamentis
haedificavit, sed in senectute positus. Et sua effigies mire
tabula depicta est, et ante introitum ipsius monasterii versus
metricos, quos non potui clare videre.
90. In diebus istius expulsi sunt Franci de Italia per Narsem
patricium. Et post haec apparuit stella comis mense Augusto usque
in Kalendas Octubris. Et mortuus est Iustinianus augustus
Constantinopolim quadragesimo anno imperii sui, et luctus ingens
ubique fuit et moeror nimis de tali orthodoxo viro. Et
apparuerunt signa rubra in caelo, et civitas Fano igne cuncremata
est, et multitudo hominum flamma cunsumpta est, castrumque
Cesinate incendio devoratum est.
Tertio vero anno Iustini minoris imperatoris Narsis patricius
de Ravenna evocitatus, egressus est cum divitiis omnibus Italiae,
et fuit rector 16 annis et vicit duos reges Gothorum et duces
Francorum iugulavit gladio.
91. Sub istius praesulis temporibus abundantia fuit magna et
ordinatio in populo Italiae. Monasteria vero in civitate Classis,
quae lateribus fontique ecclesia Petriana iuncta sunt sancti
Mathei apostoli et Iacobi, ipse tessellis ornari iussit. Et
invenietis in camera tribunae apostoli Mathei continente ita:
'Salvo domino papa Agnello. De donis Dei et servorum eius, qui
optulerunt ad honorem et hornatus sanctorum apostolorum, et
reliqua pars de summa cervorum qui perierant et Deo auctore
inventi sunt, haec absida mosivo exornata est.'
92. Tempus est
claudendi os et opilari serris. Cruce claves signemus, ne fur
veniat, aperta inveniat ianua, in ima cordis zizaniam non
seminet, deridat et perdat. Ideo pone, Domine, custodiam ori meo
et hostia circumadstantia labiis meis; non declines cor meum in
verbo malo, sed adiuva me, ut possim istius Agnelli vitam finire.
Qui obiit die primo Kalendas Augusti, et sepultus est in ecclesia
sanctae Agathae martiris ante altarium. Et literis marmore
exaratis epithaphium super corpus eius sic invenies:
'Pontificis requiem caelesti munere gessaAgnellus virtute Dei
non perdidit illam. Qui optatam meruit lucis cognoscere
pacem,Corporis ipse sui templum servatum ut esse.Iustus eum
sanctis Christo medicante resurgit. Sic quoque pro meritis gaudet
qui talia gessit.
Hic requiescit in pace Agnellus archiepiscopus, qui sedit annos
XIII, mense I, dies VIII; qui vixit annos LXXXIII; depositus est
sub die Kal. Augusti Ind. III.' Sedit annis 13, mense 1, diebus
8.
DE SANCTO PETRO SENIORI XXVIII.
93. Petrus senior XXVIII. Iste grandaevus aetate fuit, senior
sensu et corpore, capitis canitie decoratus; sanctam et mansuetam
vitam duxit. Vere Petrus, quia super firmam petram templum
corporis sui haedificavit.
Temporibus Simmachi papae Roma in concilio sedit, fundavitque
ecclesia beati Severi confessoris Christi, sed mors sibi
interveniens, [inconsummatam] reliquit, in civitate dudum
Classis, in regione quae vocatur Vico Salutaris.
Iste secunda indictione consecratus est Romae absque ieiunio
17. Kal. Octubris, et reversus in pace, cum nimia alacritate
cives Ravennates eum susceperunt; Classis vero occurrit ei obviam
ad Nonam. Tunc omnes laetantes dicebant laudes: 'Deus te nobis
dedit, Divinitas te conservet.' Tunc pueri ante eum cum laudibus
praeibant, ut non solum maiores essent amabiles, sed etiam et
pusilli.
94. Eo anno occupata Venetias a Langobardis est et invasa,
absque bello expulsi sunt. Anno quinto Iustini II. imperatoris
pestilentia bovum et interitus ubique fuit.
Post vero depraedata a Langobardis Tuscia, obsiderunt Ticinum,
quae civitas Papia dicitur, ubi et Theodericus palatium struxit,
et eius imaginem sedentem super equum in tribunalis cameris
tessellis ornati bene conspexi.
Hic autem similis fuit in isto palatio, quod ipse
haedificavit, in tribunale triclinii quod vocatur Ad mare, supra
portam etin fronte regiae quae dicitur Ad Calchi istius
civitatis, ubi prima porta palatii fuit, in loco qui vocatur
Sicrestum, ubi ecclesiaSalvatoris esse videtur. In pinnaculum
ipsius loci fuit Theodorici effigies, mire tessellis ornata,
dextera manum lanceam tenens, sinistra clipeum, lorica indutus.
Contra clipeum Roma tessellis ornata astabat cum asta et galea;
unde vero telum tenensque fuit, Ravenna tessellis figurata, pedem
dextrum super mare, sinistrum super terram ad regem properans.
Misera, undique invidia passa, cives inter se maximo zelo. . . .
. . .
In aspectu ipsorum piramis tetragonis lapidibus et bisalis, in
altitudinem quasi cubiti sex; desuper autem equus ex aere, auro
fulvo perfusus, ascensorque eius Theodoricus rex scutum sinistro
gerebat humero, dextro vero brachio erecto lanceam tenens. Ex
naribus vero equi patulis et ore volucres exibant in alvoque eius
nidos haedificabant. Quis enim talem videre potuit, qualis ille?
Qui non credit, sumat Franciae iter, eum aspiciat.
Alii aiunt, quod supradictus equus pro amore Zenonis
imperatoris factus fuisset. Qui Zeno, natione Isauricus, et pro
nimia velocitate pedum cum Leo imperator generum sumpsit, et
maximum apud imperatorem honorem accepit. Hic vero patellis
genuculorum non habuit, et sic currebat fortiter, ut arrepto
cursu quadrigas pedibus iungeret. Post mortem vero filii sui, qui
avo Leoni in regno successerat, iste Zeno imperator factus est;
sedecim annis gentibus imperavit. Pro isto equus ille
praestantissimus ex aere factus, auro ornatus est, sed
Theodoricus suo nomine decoravit.
Et nunc pene annis 38, cum Karolus rex Francorum omnia
subiugasset regna et Romanorum percepisset a Leone III. papa
imperium, postquam ad corpus beati Petri sacramentum praebuit,
revertens Franciam, Ravenna ingressus, videns pulcerrimam
imaginem, quam numquam similem, ut ipse testatus eest, vidit,
Franciam deportare fecit atque in suo eam firmare palatio qui
Aquisgranis vocatur.
95. Redeamus ad antiquam historiam, quod in tempore istius
Petri pontificis, ut aiunt quidam, factum. Eo namque tempore post
fundamentum ecclesiae positum tota Italia vexatione maxima
exagitata est. Tunc illis temporibus in Cesarea iuxta Ravenna a
Longino praefecto palocopiam in modum muri propter metum gentis
extructa est. Deinde paulatim Romanus defecit senatus, et post
Romanorum libertas cum triumpho sublata est. A Basilii namque
tempore consulatum agentis usque ad Narsetem patricium
provinciales Romani ubique ad nihilum redacti sunt.
Post haec vero exierunt Langobardi et transierunt Tusciam
usque ad Romam, et ponentes ignem, PetramPertusam incendio
cuncremaverunt. Et construxerunt praedicti Langobardi Forum
Corneli, et cunsummata est civitas ab eis. In diebus illis
excitata est gens Avarorum, in Pannonia deventi sunt. Narsisque
patricius obiit Romae, postquam gessit multas victorias in Italia
cum denudatione omnium Romanorum Italiae, in palatio quievit;
nonagesimo quinto vitae suae anno mortuus est.
96. Igitur imperante Iustino II. anno 6. nepos Iustiniani,
Alboin rex Langobardorum a suis occisus est in palatio suo, iussu
uxoris suae Rosmundae, 4. Kal. Iulias. Causa vero interfectionis
suae, quam scimus, non praetermittam, sed alacriter in medio
proferam, ut caveatis.
Quadam vero die, dum laetus duceret prandii horam, et cibus
regius sibi ablatus fuisset, et crapula vini subsecutus esset,
inter cetera pocula iussit deferri caput soceri sui, Rosmundae
patris. Quod adductum iussit eum implere bacho usque ad summum,
et sic eum totum ebibit; biberunt omnes simul vino laetificati.
Tunc praecepit rex pincernae implere caput usque ad summum et
Rosmunda uxori sua dari. Quod capud erat ex auro ligatum optimum
margaritisque et diversis preciosissimis gemmis infixum.
Quo porrecto, ait rex: 'Bibe per totum.' Illa mox ut accepit,
gemuit, sed fronte serena dixit: 'Iussa domini mei alacriter
expleam.' Postquam bibit, reddidit pincernam, dolorem geminavit
in corde, duritie in pectore servans.
Non vagemus per multa, interfectionem prodamus. Vir autem in
illis diebus in ipso erat regis palatio vir fortis, nomine
Helmegis, qui vesterariam reginae concubitu fruebat. Quem regina
accersitum ortabatur, ut regem extingueret.
Cui ille renuens voluntati, dixit: 'Absit a me, ut manum mean
contra dominum meum regem levem. Tu scis, quia vir fortissimus
est, et non queo eum superare.'
Et illa: 'Quamvis non facias, ne sciat quis.' Et ille: 'Certe
numquam hic sermo de ore meo egredietur. Alium adibe
interfectorem, ego non facio. Quando hoc facere voluisti, non
debuisti te cum eo sociare, sed postquam rex effectus, fidem
serva.'
Tunc recepit se furibundam in cubiculum suum, cogitare coepit,
quomodo maritum posset extinguere. Quae, excogitato consilio,
vocavit vesterariam suam et ait ad eam: 'Iura mihi, quod non
prodas me neque denudes consilium meum, et quaecumque dixero
tibi, facito.' Postquam pollicita est, ut audistis, ait regina:
"Animus meus cotidie mecum expugnat in amore istius iuvenis, qui
tecum cuncubuit. Pone ei decretum in occultum locum, quando tecum
dormire debeat, et dicito ei: "Repente furere cuncubitum, quia
festinans ego non possum morari." Et induam ego vestimenta tua
posita in abdito, et non cognoscar.'
Quadam die ille, cum vellet cum vesteraria dormire, sicut
solitus erat, illa monita dixit: 'Nisi veneris illa et illa hora
in tali abdito loco, non possumus amplexibus constringi, quia
frequenter vocata non possum aspectu regina deesse.'
Ille autem consentiens: 'Sic fiat,' inquit. Fecit illa, ut
ammonita fuit, et omnia verba haec retulit regina. Hora autem
facta tenebrosa, induit se Rosmunda vestimenta mancipiae suae, et
stans in loco, ubi ad cunsummanda iniquitas fieri debere, tunc
ille veniens, cum coepisset obsculari, subdita et levi voce dixit
ad eum: 'Hora est iam, revertar ad dominam meam, ne forte
quaesita tribulatio mihi accrescat.' Tunc ille mansit cum ea in
eodem loco, illa se prosternente.
Postquam expleto scelere dixit ad eum: 'Qua ego sum?' Ille
inquit: 'Vesteraria regina.' Cui illa subiunxit: 'Nonquid non
Rosmunda regina sum? Nonne dixi tibi, quod sponte facere
noluisti, cogam invite?' Ille vero, cum agnovisset, quia regina
esset, coepit plorare et dicere: 'Heu mihi, quid induxisti super
me hoc peccatum? Quare sine omni occidisti me gladio? Quis
thorum regis aliquando maculavit aut reginam oppressit, sicut ego
miser?'
Tunc illa consolatoria coepit verba proferre et dicere: 'Tace!
Hac ad salutem facta sunt; tamen talis inter te et Albuinumregem
lis misculata est, ut aut tu illum punieris, aut ille suo te
gladio truncabit. Antequam haec divulgata sint, primus irrue
ineum; et cum dies fuerit aptus, mittam ad te: tu vero veni ad
locum paratum, interfice eum!'
Diem vero quandam, paratum regale prandium, iocundatus est rex
protelante convivium, et bibit tantum vinum, quantum nunquam
plurimo biberat tempore, ortante uxore sua. Et postquam se strato
suo recepit, Rosmunda ingressa coepit capitis regis capillos huc
illuc dividere et cutem unguibus attrectare, quasi pro
delectamento ei fuisset. Qui subito somno arreptus, vino
cumpulsus, tetigit bis et ter, ut probaret, forte num sopore
gravi depressus esset, et misit vocare sceleris sui socium, ut
citius veniret. Tunc illa abstulit gladium ancipitem, qui erat ad
caput eius, qui utebatur lateri regis, quem spata vocamus, et
alligavit iuxta capitalialecti fortiter cum ipsa lora, qua regi
praecingebatur lumbos, quod in ipsa infixa erat vagina.
Interfector vero cum venisset, volens a tali evadere scelere,
ut in eo manum non mitteret, illa cuntra exprobrabit eum:
'Siproferas, infirmus quod sis viribus et non valeas illum
interimere, ego in eum manum extendam. Dic tantum, quod
imbecillis sis virtute; modo cunspicis, quid fragilis faciat
sexus.' Haec intentio inter eos adcrevit pene hora una.
Cumque molesta ei esset et vim faciente, ut regem occideret,
subiunxit dicens: 'Gladium eius, quem expavescis, maxime
involutum et fortiter ligatum est.'
Et ille: 'Tu nosti, vir quia praeliator est et fortis viribus
est et validissimus manibus. Multa vicit bella, plurimos
subiugavit, inimicorum castra prostravit, depopulatisque
hostibus, alterius oppida termino suo iunxit. Et qui haec sine
alterius metu omnia quassavit, quomodo eum solus ego possum
iugulare?'
At illa cum tristitia dixit illi: 'Nullum mihi inpingere
crimen aliquod potes. Recordare scelus, quod fecisti; quia si
nudatus fueris, morieris; omnes enim praeter regem me diligunt.
Si hoc quis scierit facinus, occulte interficere te faciam.'
Ad haec verba ille aporiatus, ingressus est cubiculum, ubi rex
ex parte vino digesto iacebat; et accessit ad stratum regis,
eduxit gladium, ut interficeret eum.
Ille vero sentiens, evigilans de somno surrexit. Voluit
gladium evaginare, et non valuit, quia colligatus uxoris manibus
fortiter fuerat. Tunc arripiens scabellum, ubi pedes ponere
solitus erat, pro scuto usus est seque modice defendit;
vociferansque, nullus erat qui audiret, eo quod iussu uxoris
suae, quasi regi quies, omnes ianuae palatii clausae erant.
Superatusque rex interfectus est.
Volueruntque Langobardi hunc interimere homicidam et reginam
cum ipso; sed notum cunsilium, venit Veronam, donec furor populi
cunquiesceret. Sed iurgantes fortiter Langobardi contra eam,
depopulatum palatium, cum multitudine Gebedorum et Langobardorum
mense Augusti Ravennam venit et honorifice a Longino praefecto
suscepta est cum omni ope regia.
Post aliquantos autem dies misit ad eam praefectus, dicens:
'Si caritati mea copulata fuerit et se lateri meo adhaerere
voluerit et connubio iunxerit, amplius erit post, quam modo
regina est. Nonne ei melius est, ut regnum et principatus totius
Italiae teneat, quam hoc perdat et regnum amittat?'
Illa autem mandavit ei, dicens: 'Si ille vult, infra paucos
dies fieri potest.' Die vero quadam, dum balneum parare
iussisset, et vir, qui maritum occiderat, lavacrum ingrederet,
postquam egressus de balneo, in ipso fervore corporis, quod calor
obsederat, attulit Rosmunda calicem potione plenum, quasi ad
regis opus; erat enim venenum mixta. Tunc ille sumens de manu
eius vasculum, coepit bibere.
At ubi intelligens, potum esset mortis, submovit ori suo
poculum, dedit reginae, dicens: 'Bibe et tu mecum.' Illa vero
noluit; evaginatoque gladio stetit super eam et dixit: 'Si non
biberis de hoc, te percutiam.' Volens nolens bibit, et ea hora
mortui sunt.
Tunc a Longinus praefectus abstulit omnes Langobardorum
thesauro et cunctas opes regias, quas Rosmunda de Langobardorum
regno attulerat, una cum Rosmundae et Alboini regis filia ad
Iustinianum imperatorem Constantinopolim transmisit; et gavisus
est imperator et auxit praefecto plurima.
97. Ideoque viri quicunque cuniugati estis, blandite uxores
vestras, ne peiora patiamini quam hic. Mitigate illarum furiaset
litigium vos silete. Sunt qui dicunt: 'Quod ego praecepero, erit
stabilis; quod tu dixeris, non fiet.' Si inflammaris, in te ipso
verte; nullam inde habeo curam.
Non tibi credere potero, quod talem non gustasses calicem, sed
propter turpitudinem et verecundiam tacuisti, ut ab aliquo
verecundaberis. Profers statim: 'Illa uxor mea, pro qua me
derides vel unde subsannas, non damnum meae cupit domui, bene res
meas servat, dispositio eius placet mihi.' Aliter non potes
dicere nisi verbis pacatis. Quod si non audierit cuniunx,
inflammatur diuque litigans, maritus aporiatus, huc illuc vagans
coniugis timore.
Iste, qui obtinuit regnum, qui attrivit inimicos, qui praelia
vicit, qui urbes depopulavit, qui sanguinem effudit, qui
civitates evertit, qui hostes humiliavit: videte, quomodo blande
interfectus est et plagis corpus percussus est? Quis vir in malum
potest habere consilium pestiferum, quomodo iste malignus sensus?
Sunt enim nunnulli, qui etiam amicum vel proximum sine
cuniugis voluntate in suam non recepit domum, quia uxor super
virum primatum tenet; volentes nolentes mulieris voluntatem
obtemperant.
In crimine cunsiderate Aegiptiam, in falsitate Iezabel, in
seditione Dalida, in morte Iael, in spernentia viri Vastis, in
hilaritate Herodiadem, in furore Sunamitem, in ira ancilla
principis hostiariam. Hoc vobis dico, quia multos tales
invenimus, et maxime derisimus et doluimus.
Fratres, homines sumus, sicut fenum decidimus, sed si
possimus, antequam veniat mors, nulla in nobis mala sit fama,
quia et sic docuerunt sancti praedicatores vestri et hic cum
ipsis magnus Petrus pontifex, sub cuius temporibus haec peracta
sunt.
Mortuus est autem in senectute bona die 16. Kalendas
Septenbris, et sepultus est, ut asserunt quidam, in ardica beati
Probi confessoris in civitate dudum Classis. In arca magna saxea
ibidem positus fuit, iuxta ecclesia beatae Euphemiae quae vocatur
ad mare, quam Maximianus pontifex tessellis variis mire ornavit,
quae nunc demolita est. Exinde ipsa arca evulsa est et in alio
loco posita est. Sedit annos 6, menses 2, dies 19.
DE SANCTO IOHANNE ROMANO XXIX.
98. Iohannes Romanus XXIX. Iohannes `gratia Dei' interpretatur.
Iste non de ovibus istis, sed Romana fuit natione. Hic mediocris
statura, nec satis longa habuit, nec brevem tenuit. Optimus
corpore, nec macilentus, nec multum pinguis. Crispus, capillis
capitis canitie mixtis.
Post beati Petri amissionem opus incunsummatum, quod
reliquerat, id est ecclesia beati Severi iste cunsummaverat et
usque adeffectum perduxit, et corpus beati Severi confessoris in
medio dedicavit templo. . . . mira magnitudine visibus ornavit.
Sublatum est ab eo sanctum corpus de monasterio sancti Rophili,
quod ad ipsius ecclesia latus suffultum est, virorum parte, et in
media ecclesia conlocavit.
Temporibusque istius mense Ianuario apparuit stella cometis
mane et vespere, et in ipso mense praedictus defunctus est
pontifex, et sidus recessit.
Iste, ut dixi, Romae natus, ab ipsa sede hic missus, doctrinam
apostoli instanter praedicabat, et ut omnes a peccato se
averterent.
Postquam autem obiit hic beatissimus Iohannes die 11. mense
Ianuarii, sepultus est in ecclesia beati Apolenaris civitatis
Classis extra muros, in monasterio sanctorum Marci, Marcelli et
Feliculae, quod ipse a fundamentis haedificavit et tessellis
decoravit, et omnia cunsummavit. Et super valvas dicti monasterii
versus metricos continentes iuvenietis ita:
'Inclita praefulgent sanctorum limina templo
Marci, Marcelli Feliculaeque simul.
Pontifices hos Roma cepit, haec martir habetur.
Horum Gregorius dat papa reliquias,
Quas petit antistis meritis animoque Iohannes,
Parvula pro summis reddere dona parat.
Oraculum statuit, tanta virtute repletus,
Cuius ab auspicii gratia extat opus.
Qui bis septeno sacri diadematis anno,
Tractatu vigili quo regit ecclesiam,
Hanc quoque regentem reverendi culminis arcem
Iunxit et eventum traxit ad arbitrium.
Miranda subito subpendens arte cacumen,
Inflexum reparat partis utraeque latus.
Additus his meritis felix Smaragdus in aevum,
Cuius in his titulis participantur opes.'
Sedit annos 16, mense 1, dies 19.
DE SANCTO MARINIANO XXX.
99. Marinianus XXX. Iste Romana natione, rubea visu fuerat forma,
tensa et longa facies, glavaneo fulgebat oculi, et in omnibus
valde decorus, nepos praedicti Iohannis praedecessoris sui fuit.
A beatissimo Gregorio Romae consecratus fuit et ab eo hic
missus est. Et cum voluisset ex hac cathedra evadere, ne
pontifexesset, dicebat, se tanti honoris pondera adinplere non
posse. Tunc beatissimus papa Gregorius coepit cunsolatoria verba
reficere, dicens: 'Ego propter te unum parvulum faciam librum.
Tene eum cotidie prae manibus tuis, semper in ipsum intende,
observa verba illius libri et esto securus ab omni formidine.' Et
scribens Librum Pastoralem et misit ei, dicens: 'Frater
carissime, propter te hunc feci librum, serva diligenter, sic
edoce gregem tuam, sicut hic continet. Sis cum sacerdotibus tuis
et cum universa plebe, ut securus possis dicere in examinis die:
Ecce ego, Domine, et plebs mea mecum.' Et accipiens beatus
Marinianus, erat cotidie legens ineo et observans.
l00. Non fuit iste, ut ceteri, qui res ecclesiae devorat pro
episcopati honore; etiam alterius sumunt munera, et debitores
fiunt.
Et si contingerit orta intentio de duabus personis, sec
mercantur sui honoris dignitatis, quomodo aliquem venundet. Et
mittunt inter se exploratores, quantam ille largire pecuniam
vult. Et cum nunciatum fortasse quingentos solidos, ille econtra
deridit, quia pauci sunt. `Ego,' inquit, 'mille dabo. Interrogo,
dicite domino ordinatori meo: melius est illi, mille solidos
accipere quam illi pauci.' Nesciunt miseri, quia Simoniacas
hereses sectantur. Et quomodo nesciunt, quando protestatur
pontifex, dicens: 'Vide, ne per dationem aut repromissionem quasi
Simoniacus es?' Et ille vetat. Non utrorumque suorum malorum
conscii sunt? Occulte tribuunt et accipiunt, et palam omnibus
negant.
Cur non recordamini miseri? Quod coram hominibus negatis,
patefiet coram divinis oculis, coram angelis et arcangelis, et
coram principatibus et potestatibus, coram tronis et
dominationibus, eoram caelestibus exercitibus et virtutibus,
omnia occulta et secreta ibidem publicabuntur. Vis pervenire ad
culmen dignitatis? Conspice labores certaminis. Quid tibi prodest
vestem induere preciosam, cum anima diaboli sit laqueo capta? Num
parum tibi videtur ecclesia tenere regimen?
Si considerare vultis, episcopus plus est quam rex. Rex
purpuratus et auratus, sedens in trono regali, semper de morte
cogitat, gladii conscius, semper, ut effundat sanguinem, pensat.
Episcopus vero de salutatione animae, de inpiorum poena
solicitus, de paradisi gaudia. Videte quales inter utrumque: rex,
ut demoliatur corpora, episcopus, ut coronetur anima; rex, ut
captivos ducat rebelles, episcopus, ut emat captivos, redimat et
absolvat; iste, ut quieta nocte somnum ducat, ille nocte tota in
laudibus persistat divinis. Et quid plura? Etiam et ipse rex
episcopus, ut pro eo Deum deprecetur, rogat. Sufficiant ista:
satis de [his] vobis dixi, non monendum, sed ad memoriam
revocandum. Iste qui non ex nostro fuit ovile, videte, quomodo
pie tenuit archieratica sede, monitus apostolica dogma.
101. Istius igitur temporibus circa commorantes marina litora
maximeque ac civitate Ravennate gravissima peste vastati sunt. Et
voluntati anni circulo Veronenses cives valida mors consumpsit.
Post hoc visum est terribile in caelo signum, et velut hostes
sanguinei per totam noctem dimicantes, et lux clarissima lustrata
est. Et in ipso anno Theodepertus rex Francorum cum Lothario
patruele suo bellum cummisit, eiusque exercitus vehementer
attritus est.
Post aliqua evoluta tempora Benedicti patris coenobium, quod
situm est in castro Casino, nocte a Langobardis praedatum est,
tempore Bonifacii abbatis.
Captaque est inter haec Agilulphi regis filia cum Gudescalcho
viro suo ab exercitu Galicini patricii, de civitate Parmense, et
in hac urbe Ravennae capti ducti sunt.
Hic quoque vita privatus, Smaragdus patricius ordinatus est,
qui postea ab honore patriciatus a Gallinico abiectus est, et
ipse sibi dignitatem assumens. Tunc Ravennenses cives indignati,
proiecto Gallinico temerario, Smaragdum in loco pristino
restituerunt.
102. Mauricius vero augustus, post 21. annum inperium tenuit,
cum suis filiis Theodosio et Tiberio et Constantino a Foca ipse,
stratore qui fuit Prisci patricii, occiditur.
Igitur, ut diximus, senper bellum fuit inter Ravennenses et
Langobardos, et discordia grandis propter filiam suam, quae capta
a Ravennantibus fuerat. Et propter ipsam iram civitas Cremona a
praedicto capta et distructa est rege, et Mantua nimis vexata est
et disrupta.
Regnante Foca anno secundo, indictione 8, beatus Gregorius
migravit ad Dominum, successitque eum Savinianus. Fuitque in ipso
tempore validum frigus; messes vero vastatae a muribus sunt, et
alia percussae uredine. Et in eodem anno in populo famis valida,
quia frugalitas omnis parva et rare inveniebatur, sicut nunc est
temporibus nostris. Idcircum hoc factum est, ut indicium amissae
praedicationis de morte beati Gregorii a Deo per ipsam famem
validam ostenderetur, quia cibus animae praedicatio divina est,
corporis vero omnis frugalitas.
103. Igitur, ut diximus, mortuus est hic beatissimus die 10.
Kalendas Novembris, et sepultus est in ardica beati Apolenaris,
extra muros Classis, cum multis lamentationibus. Et est ibi
epithafium exaratum ita:
'Sanctificus senper monitis memorande
sacerdos,
Hoc positus tumulo Mariniane, iaces.
Corpore defunctus
tamen est tua fama superstes,
Artus obit terris, lux tua facta
tenet.
Moenibus his veniens Romana antistis ab urbe,
Tutasti
precibus sanctae Ravennae tuis.
Cuncta salutifero disponens tempore scela,
Te pius in populo, Christo rogante, dedit.
Quod tamen his tenplis meruisti sumere busta,
Te placuisse Deo, tanta sepulcra probant.
Utque vices cuius gessisti rite sacerdos,
Ipsius inque locis sit tibi sancta quies.'
Sedit annos. . ., menses. . ., dies. . . .
DE SANCTO IOHANNE XXXI.
104. Iohannes XXXI. Hic plenus corpore, pulcer forma, pinguis
facie, magnos habens oculos, alacri vultu, decorus aspectu. Iste
non ut dominus, sed ut pius pater ovium fuit, mansuete cum eis
vixit, ab omnibus dilectus, inreprehensibilis vir, pater
orfanorum, viduarum lacrimis consolator, pupillorum defensor,
egenorum tributor, elisorum erector, compeditorum absolutor et
omnium bonorum sectator, magis in Dei laudibus gloriosus.
O qualis iste, et quales modo sunt! Non laniavit oves, sed de
fructu gregis semper sua erat refecta mensa, et comedebant
inlaetitia, exultans cum sacerdotibus et universa plebe. Sed
tales hodie non sunt.
Ergo quales sunt? Nonne sunt episcopi ut illi et accipientes
Spiritum sanctum in hora ordinationis sicut et ipsi et sunt
episcopi similiter sanctificati? Sed multo magis dissimiles ab
illis, quia illi pro ipsorum animabus, qui partem rerum maximam
suarum ecclesiis obtulerunt et ecclesias inclitaverunt, cotidie
cum lamentationibus preces Deo dabant et ex ea captivos
redimebant, et pro talibus beneficiis peccatorum expiabantur, et
cotidie in orationibus misericordem Dominum deprecabantur. Modo
vero non sunt tales isti ut illi.
Sunt nunnulli, qui tali dono quondam ecclesiae cuncesso canes
nutriunt, pauperes proiciunt, aucupes gubernant, accipitres
fovent et scurriles delectantur cantus; sacerdotes proiciunt,
officiales ecclesia repellunt et omnis suffocant ecclesia coetus;
et quod peius est, venundant frumentum ecclesia et oleum et
humida vina, et faciunt ex illis pondera argenti et auri
dabuntque principibus et potestatibus, ut demergant sacerdotes
suos, etiam plebem universa. Illi, ut superius audistis,
tribuebant ad redimendum, isti vero nunc modo ad interimendum.
Non sunt memores sermonis illius prophetae, qui ait:
'Principes tui in medio tui sicut leones rugientes atque animas
comedentes per potentiam.' Qui sunt isti principes nisi miseri
episcopi, qui res ecclesiae deglutiunt et sacerdotes suos
spernunt, per occasiones res eorum auferunt et nulla illis
solatia impendunt, sed etiam quod illorum est auferunt? Ex ope
ecclesia non participantur, sed sua perdunt. Audite improperium
vestrum, Salomonis verba: 'Leo rugiens et ursus esuriens princeps
superbus super populum humilem.'
Cur non recordamini inspectores episcopi, ecclesiae praesules,
quod cum euangelium dicit: 'Quia qua hora nescitis Dominus vester
venturus est?' Cur non pie vivitis et datis exemplum viventibus,
ut ex vobis doctrinam sumant et pie in Christo vivant?
Si autem aliquem corripere volumus, statim improperat nobis
vocem derisionis plenam: 'Tu quis es? Melius es illo et illo
episcopo?' Ego vidi illum talem inspectorem dantem de sua mensa
panem canibus, vidi talem currentem cum equo secus canes et
leporem, vidi illum manibus suis tenentem accipitrem: et tu mihi
praedicas? Ecce cum talia et his similia audimus, confusis ab
ipsis recedimus. Dicite mihi inspectatores: Unde divitia habetis?
Nunquid ex vestris parentibus? Non, sed ex dimissione hominum
mortuorum ecclesiae ditatae sunt. Pro qua igitur causa ipsam
dimissione fecerunt, nisi ut eorum animas per vestras
intercessiones mundaret et ablueret Deus per eas?
Quare sanctorum patrum regulam transgredimini et relinquitis,
quae praeceperunt, dicentes: 'Episcopi res ecclesiarum tanquam
commendaticias, non ut proprias utantur'? Dicite mihi: cum
egressi fueritis de corporibus vestris, si non ipsi querelaverunt
adversus vos, et dimiserit vobis Deus hoc peccatum? Etiamsi
dederitis elimosinam ex ipsis rebus, quam mercedem habebitis? Non
ex vestra substantia, sed de praecessorum munere.
Sicut enim dominus, qui vocat villicum suum et iubet illi, ut
dispendio familiae suae det centum modia tritici, et ille
aliquantum teneat sibi et non omnia expendat, et qui sunt ex
cunservis nuncient domino suo de eo, qui non tribuit totum, sed
fraudulenter tenuit, flagellatus a domino, et moveat eum de
villicatum aut foras proiciat, aut, quia missionem non explevit,
mittatur in carcerem.
Ita et de vobis talem protulit euangelista sententiam, dicens:
'Quod si dixerit servus ille in corde suo: mora facit dominus
meus venire, et coeperit percutere pueros et ancillas, edere et
bibere et inebriari; veniet dominus servi illius in die qua non
sperat et hora quam nescit, et dividit eum partemque eius cum
infidelibus ponet.'
Miseri! de vobis dicta sunt, qui regimen ecclesiae
suscepistis, qui inreprehensibiles esse debetis absque ulla
macula. Et cum rapti fueritis a morte in tali negligentia, qualis
perditio est, tum episcopus rapitur ad supplicium, et populares
invitentur ad regnum, quia dies Domini sicut fur in nocte ita
veniet. Sed, patres mei, [non] incaute agite, in vice apostolorum
sitis, illorum tenetis cathedras, per illorum discurrite vias, ut
in eorum ordine cunnumeremini.
Sed hic beatissimus Iohannes, qui pontificium humiliter regit,
omnibus vitae suae laetos duxit dies. Rexit in pace ecclesiam
suam, divina inplens mandata. Obiit corpore, sepultus est, ut
aestimo, in ardica beati Apolenaris. Sedit annos 5, menses 10,
dies 18.
DE SANCTO IOHANNE XXXII.
105. Iohannes XXXII, mansuetus et humilis vir, sapiens corde,
prudens in verbis, pulcra habuit eloquia, honestam duxit vitam
moresque bonos de mellito sermone. Praedecessorum suorum
ammonitiones inlaesas et incolumes custodivit.
Hic autem, aiunt quidam cives, et civitatem Classis ab hostili
populo ope multa ecclesiae tribus vicibus emit, non solum
civitatem sed et abitantes in ea cum suburbanis suis omnibus, ut
factus sum, emit.
Nam observans, euangelica verba, et cotidie intendebat, quod
dicitur: 'Discite quid est, misericordiam volo et non
sacrificium.'
Audite igitur per prophetam: 'Nonquid manducabo carnes
taurorum, aut sanguinem hircorum potabo?' Audi et alium
prophetam, Esayam, filium Amos: 'Cum extenderitis manus vestras,
avertam oculos meos a vobis, et cum multiplicaveritis preces, non
audiam.'
Quare? Ubi est ergo David: 'Invoca me in die tribulationis
tuae, eripiam te, et magnificabis me'? Certe et alter propheta:
'In die tribulationis clamabunt, et exaudiam.' Modo quid? Ubi
ergo Esaya vaticinium, quod dixisti: "Haec dicit dominus: Cum
deprecatum eum fueris, adhuc te loquente dicet: ecce adsum?' Et
e cuntrario dicit: 'Avertam oculos meos a vobis.' Una vox
laetificat nos, alia cuntristat. Et quare nos non exaudiet Deus
invocantes se? Immo exaudiet, sed moriamur.
Audi: 'Quare manus vestrae sanguine plenae sunt? Lavamini,
mundi estote, auferte malum cogitationum vestrarum ab oculis
meis; quaerite iudicium, subvenite oppresso, defendite viduas, et
venite et arguite me, dicit Dominus.'
Et iterum: 'Vae, qui iustificatis impium et pro munere
cundempnatis iustum. Vae, qui dicitis bonum esse malum et malum
bonum dicitis, quia non est impiis gaudere, dicit Dominus. Sed si
auferas a te omnem vinculum iniquitatis et verbum murmurationis
et des esurienti panem tuum ex animo et animam humiliatam
satiaberis,' Ysaias dicit, 'erit Deus tuus tecum semper et non
declinabit a te. Tunc clamabis, et Dominus exaudiet te; adhuc te
loquente, dicet: ecce adsum.'
Videte, quomodo cito exaudiet Deus observantes praecepta sua!
De iustis audi iterum David: 'Iunior fui et senui, et non vidi
iustum derelictum neque semen eius quaerens panem.'
De peccatoribus autem quid scriptum est? 'Peccatori autem
dixit Deus: Quare tu enarras iustitiam meam et sumes
testamentummeum per os tuum?' et cetera usque: 'intelligite, qui
obliviscimini Deo, ne quando rapiat, et non sit qui eripiat.'
O karissimi, hic sermo ante oculos vestros cotidie stare
debet, ut, quantum soliciti sumus de timore, tantum nobis
proficiatad salutem. Vae anima illa, quae sic rapitur, quomodo
accipiter aves. Hora egressionis animae nihil nobiscum tollimus
nisi peccata quae gessimus.
Subsannamur e malignis spiritibus, deridemur ab ipsis, et
coartant sine misericordia. Cum male attrectemur, dicunt: 'Iste
christianus mentitus, Christi opera in eo non invenimus. Ecce
iste iudex captus est; en iste rex lapsus est. Non quomodo una
obnoxia persona, sic iste sacerdos in profundum praecipitatus
est?' Ante humanos oculos quietum iacet corpus, sed non videtur,
qualiter a malignis spiritibus trahitur anima ipsius ad poenam.
Et non solum inspectores ecclesiae pro se examinantur, sed pro
ovibus suis et pro omni populo, qui sibi commissum est. Popularis
homo fortasse pro anima sua patitur poenam, inspectores pro toto
grege. Si in tenebras exterioris immittendus est, quod animam non
ad Christum adtraxit, ubi mittendus est illi, qui christianas
animas perdidit?
Non praedicasti, tacuisti; non adquisisti; adquisitas et qui
Deum serviebat cur vexasti, aut quare adflixisti? Quare in
iudicio, ubi sedebas, periurii cunscius fuisti? Quare criminis
auctor? Quare homicidii cunscius?
Nonne canon praecepit, ut episcopus nullam curam secularium
per semet ipsum sumat, ut lectionis vacet, euangelium assidue
legat et doceat? Si hoc non vis sectari, imitare isto sancto
viro, aequipara beatum istum Iohannem, redime captivos, erue
iuxta prophetam eos, qui ducuntur ad mortem, praedica doce releva
labentem ovem non te iustis separare a fratribus tuis, ut una cum
ipsis beatus sis et gratia Dei in vobis vacua non sit.
106. In huius igitur temporibus Agilulphus rex Langobardorum
pacem cum Smaragdo patricio facta, per annum unum, stabilis fuit.
Post namque annum expletum Balneum Regis et civitas Tusciae quae
cognominatur Orbevetus ab exercitu invasae sunt Langobardorum.
Et in mense Aprilis et Maio stella comis in caelo apparuit.
Et iterum fecerunt Romani pacem cum praedicto rege tribus
annis. Post haec autem invasa est Neapoli a Iohanne, et non post
dies alliquos Eleutherius postquam expulit, interfecit eum.
Et dum cum victoria reverteretur, patriciatus dedignatus est
fascibus, quamvis eunuchus fuisset, imperii iura suscepit.
Quiegressus de Ravenna Romam vellet ire, a militibus in castro
Lucceolis gladio peremptus est; cuius caput cunditum sacco
Constantinopolim imperatori delatum est.
Eo quoque tempore praedictus rex Agilulphus notarium suum
Stabilisinianum ad Focacem imperatorem 1egatum misit, deinde cum
legatis imperatori revertens, pacem inter utrumque facta,
aliquantos annos quieta fuit Italia.
107. Igitur, ut diximus, Focas, extincto Mauricio eiusque
filiis, Romanorum invadens regnum, per [octo] annorum curricula
principatum tenuit. Postulante beato Bonifacio papa statuit,
Romana ut ecclesia omnium ecclesiarum et capud esset et sedis,
quod antea Constantinopolitana ecclesia prima vocabatur.
Iterumque petit ab eo praedictus papa, ut in veteri fano, quod
Romani pantheon vocabantur, destructa ydolorum sordes, ut
ecclesia sanctae et intemeratae virginis Mariae et omnium
sanctorum Dei martirum vel cunfessorum fieret, atque firmarentur,
[ut] ubi omnium cunventus daemonum cungregabantur, et ibi omnium
sanctorum et Dei electorum memoria veneraretur.
Interea exagitatum est bellum in Orientis partibus et
Aegyptiorum. Prasini et Veneti inter se civili certamine
gravissimas strages mactantes, multas Romanorum provincias, etiam
et ipsam Ierosolimam captaverunt et ecclesias depraedantes, ad
nihilum redierunt, et opes ecclesiae ornamentaqu e detulerunt, et
ipsum vexillum sancta qua redempti sumus crucis auferentes,
depopulaverunt et secum detulerunt.
Heraclianus vero, qui in illis diebus Affricam regebat, cuntra
hunc Focacem rebellavit, atque veniens cum exercitu, privaviteum
regno et vita; Eraclius, eiusque filius, rem Romanam publicam
regendam suscepit.
His itaque transactis, defunctus est hic beatissimus et
sepultus est, ut suspicatus sum, in ardica beati Apolenaris.
Sedit annos 18, menses 6, dies 8.
DE SANCTO BONO XXXIII108. Bonus XXXIII. iste nomine et
operibus simul, macilenta et rubea effigie, plano capillis
capite, canitiei ornatus et omni gratia plenus. Et si fortasse
quis secum cogitet, dicat aut alios interroget, quomodo iste vel
unde scire poterat horum sanctorum effigies, quales fuerunt illi,
si macilentes, si pingues, nulla dubitatio inde adcrescat, quia
pictura insinuat mihi illorum vultus.
109. Ab istius tempore vexationes gentium coeperunt crescere
et fluctus illidere; sed iste de oratione consuetus, non cessabat
preces assidue Deo dare. Pro fidelibus orabat, ut proficerentur,
pro infidelibus, ut ad gratiam pervenirent; quia, antequam
destruatur mundus, omnes ad Christum cuncurrent.
Audi David: 'Reminiscentur et cunvertentur ad Dominum omnes
tribus terrae et adorabunt ante cunspectum gentium.' Videte,
quomodo ante iudicii diem omnis mundus post Christum ibit, et
adorabunt solum Deum viventem in secula seculorum.
Dic et cetera, o rex: 'Et adorabunt eum omnes reges terrae, et
omnes gentes serviunt ei.' Et Paulus apostolus clamat: 'Donec
plenitudo gentium introiret, et sic omnis Israel salvus fieret.'
Et quare non credunt modo? Quia eorum obdurata sunt corda et
clausa sunt viscera. Illud velamen, quod Moyses habuit in facie,
illorum infixum est cordibus.
Et si velatum cor habent, quomodo ergo Ezechiel clamat:
'Auferam cor lapideum de carne vestra et dabo vobis cor carneum
et scietis, quia ego Dominus'? Data sunt illi carnea corda, sed
duritia illa semper in eis adcrescat.
Audi apostolum: 'Secundum duritiam autem tuam et impoenitens
cor tesaurizas tibi iram in die irae et indignationem iusti
iudicii Dei, qui reddet unicuique secundum opera sua.'
De eorum duritia audi ipsam veritatem: 'Potens est Deus de
lapidibus istis suscitare filios Abrahae. ' Apud Deum omnia
possibilia sunt. Et quare non suscitavit? Si voluit, quis
cuntradixit ei?
Cum solus omnium dominator suscitavit sanctos apostolos, qui
ex Abrahae propagine fuerunt, cuius vos imitatores estis et eorum
gestatis figuras. Recordamini, solicite rogo, sancta ecclesia
inspectores, quamvis sublimem teneatis sedem, tamen mortales
estis, semper soliciti, semper pavidi. Audite per prophetam: 'Vos
sicut homines moriemini et sicut unus de principibus cadetis.'
Et filius praedicti prophetae: 'Beatus homo, qui semper est
pavidus; qui vero mentis est durae, corruet in malum.'Obiit autem
hic beatissimus praesul die 7. Kal. Septembris in senectute bona,
sepultusque est in pace in basilica sancti Apolenaris sacerdotis
et martiris in Classe.Sedit autem annis. . ., menses. . ., dies.
. .
DE SANCTO MAURO XXXIIII.
110. Maurus XXXIIII. Iste fortis fuit viribus; diaconus huius
ecclesiae fuit et yconomos et abba monasterio sancti Bartolomei
extitit, ubi nunc, uti conspicitis, ego sum, Deo favente, ex
dimissione Sergii diaconi, patruelis mei.
Hic praedictus, ut dixi, pontifex multas vexationes cum Romano
pontifice habuit, multa certamina, multas turbines, multas
altercationes. Multis vicibus Constantinopolim attigit, ut
ecclesiam suam ab iugo vel conditione Romanorum everteret.
Factumque est ita, et subtracta est Ravennatis ecclesia, ne
unquam deinceps pontificis Romanae sedis ad cunsecrationis Romam
iret futurus pastor Ravennensis ecclesia, seu nec illum regimen
super se haberet, neque sub illius Romani pontificis ditione
foret aliquando, sed hic cunsecrasset suum electum a tribus suis
episcopis, palliumque ex imperatore Constantinopolitano
deferebat.
Si nos discurreremus per multa et longinqua itinera, per
ordinem narrare potui, quomodo hoc factum est aut pro qua causa
velquibus ingeniis. Si hoc facere voluimus, ut per omnia
discurramus, cartas et atramentum expendo, et vos expectantes
tardabitis.
Diaconus et vicedomini istius ecclesiae fuit, monasterium
beati Bartolomei apostoli, ubi ego abbas esse videor, ipse tenuit
seculum [illud].
111. Igitur misit ad rectorem suum Siciliae nomine Benedictum
diaconum, qui igitur in tempore regebat curam de causis hac rebus
Ravennensis ecclesia, manipularium suum, voluit ipsum rectorem
Siciliae cunstituere, per epistolam dicens: 'Satis nobis
servitium placuit. Senuisti; revertere ad sanctam matrem
ecclesiam, ubi nutritus fuisti. Tenpus est iam, ut videam te, et
istum nostrum manipularium constitue rectorem post te. Si fieri
potest, non sit tibi gravis haec nostra admonitio; quod si tibi
grave est hoc huius, vide, quomodo eum ad nos remittas.'
Ille autem, sciens voluntatem pontificis, honoravit eum
diversis exeniis et donis, auro argentoque, vasis
cuncupiscibilibus atque promiscuis aliis. Cum vero deducti
fuissent ad navem, obsculati sunt se invicem, et valedicentes ei,
dedit illi trecentos aureos et misit illum opimum ad pontificem
suum.
Tunc praedictus Benedictus diaconus venit iterum in Siciliam,
exinde honeratis dromonibus quinquaginta vilia modiorum tritici,
sine quavis aliis aristis aut legumina, pelles arietum rubricatas
et iacintinas casulas et pluviales syrias exornatas, laenas et
cetera indumenta, vasa de auricalco et argentea, solidorum
aureorum triginta unum milia. Ex his quindecim milia in palatio
Constantinopolitano et sedecim milia in archivo ecclesia
deportavit. Haec pensio omni anno solvebatur, triticum vero
semper ad mensa unde pontifex vescebatur.
Reversus vero manipularius pontifici narravit omnia quae gesta
sunt, et indicavit de donis quod ei largitus est, et egit gratias
absenti viro.
Post tertium annum iterum misit eum, qui antea fuerat, in
Siciliam ad praedictum diaconum, occasione data pro orto, quem
tenebat, accessionem faceret, ut iterum muneraret eum. Et misit,
ut, si non possit difinire causam: 'Ne quis invadat, etiam
Constantinopolim pergite et imperatori supplicate.'
Ille vero, postquam legit missam sibi epistolam, suscepit eum
honorifice et dixit illi: 'Ortum, de quo agitur, dic domino meo,
nos habemus. Cras maneamus illuc, et causam, pro qua tu missus
es, sic faciam, quod tu nunquam ad Siciliam desideres venire.'
Qui tribuit ei argentum multum ponderaque auri plurima. Et ultra
non fuit ei, postquam Ravennam attigit, necesse ad Siciliam
remigare.
112. Contigit eo tempore, ut papa Romanus mitteret ad eum
legationem, ut Romam pergeret, volens eum subiugare suae
ditioni.
Qui accepta epistola legit et cumplicuit, aiens ad legatos
apostolicae sedis: 'Quid est hoc, quod facere nitimini? Nonne
inter nos statutum est et sacramentum cunfirmatum, ut nec ille
adversus me vel meam ecclesiam, neque sui posteri successoresque
meos inquietent? Meum cyragraphum apud se habet, et ego illius
detineo, post omnia inter nos cunscripta et sacerdotum meorum et
illius manibus roborata. In ipsius manibus praecepta pagina
confirmata sunt. Etiam vos ipsis ibidem literas exarastis. Haec
iussa non cunsentio. Revertamini ad eum, qui vos misit, et quod
audistis nunciate.'
Qui reversi nunciaverunt per ordine gesta re. Tunc indignatus
papa iussit scribere epistolam obligationis, anathematis vinculi
innodatam, et ipse manu propria subscribens: ut, si non ad
apostolicam sedem Maurus archiepiscopus veniret, non haberet
licentiam missas canere, nec nullus homo ad eius communicationem
accederet, neque quicumque clericus se illi adhaereret, nec ad
sacrumsanctum altare cum ipso accederet, nec ullam oblationem cum
eo vel pro eo offerret.
Quicumque autem temerarius fuisset, non observasset, Iudaicis
esset vinculis alligatus et a regno Dei alienus fuisset.
Haecomnia inserta in epistola deferunt legati Romanae sedis,
pontifici Mauro Ravennensis civitatis obtulerunt. Quam accipiens
Maurus antistes, tristissimas legit literas. Qui et iste ira
repletus, non specie furiae, sed quasi furor inrevocabilis,
scribens et ipse epistolam similiter obligationis ex anathemate
commissa, ut nec ille papa licentiam haberet, missas canendi,
sicut nec iste; ad instar Romana epistola suam scribere iussit
misitque Romam ad praedictum papam.
Quam lectam proiecit a se, iterumque iussit colligi. Post haec
voluit dirigere legatos Constantinopolim ad imperatorem, ut eo
coherceret Maurum archiepiscopum, ad cuncilium Romam iret,
quomodo ausus fuisset magistrum suum obligationis epistolam
mittere.
In tali vero obligatione mortui sunt ambo. Ex illa vero die
nec Romae oblationes pro eo offerunt, nec hic pro isto; sed
tantum omni ebdomada, die quinta feria post verpertinum officium
expletum cunveniunt presbiteri, diacones, subdiaconi et clerici,
ingrediuntur in secretarium et dividunt inter se bucellam panis
et botulos singulos, ciatum vini; et dicit presbiter vel
quicumque in ordine prior est: 'Requiem aeternam donet dominus
Deus anima illius, in cuius commemorationem hac sumpsimus,' et
ceteri dicunt: 'Iubeat Deus;' et his dictis recedunt.
Aiunt alii, quod post mortem ipsorum, post plura tempora Romae
in concilio hanc causam discussam fuisset. Qui providentia
episcoporum quasi pro depositione illorum inciderunt summitatem
cunpadis pedis dexteri. Sic illi, sic isti.
113. In hora autem mortis suae vocavit omnes sacerdotes suos,
plorans coram eis, petens veniam, et dixit ad eos: 'Ego ingredior
viam mortis, contestor et moneo vos, non vos tradatis sub
Romanorum iugo. Eligite ex vobis pastorem, et cunsecretur a suis
episcopis. Pallium ab imperatore petite. Quacumque enim die Romae
subiugati fueritis, non eritis integri.'
Et his dictis obiit; sepultusque est in ardica beati
Apolenaris, mirae sepulturae. Ibi fuit lapis pirfireticus ante
praedictam arcam, preciosissimus et valde lucidissimus in modum
vitri. Et apertis ianuis,
quae respiciunt ad ecclesiam beati Severi, intuisset quis
illum lapidem, sicut in speculum tam homines quamque animalia
sive volatilia vel qualiscunque res inde transissent, enigma
quasi [in] sepculum videri potuisset.
Sed pene annos 12, tempore Petronacis pontificis Lotharius
augustus tollere iussit, et in capsam ligneam super lanam
inclausit et Franciam deportavit et super altarium sancti
Sebastiani, mensam ut esset, posuit. Praeceptum mihi a pontifice
fuit, ut ego illuc issem, ne caementarii incaute agerent,
frangeretur; sed corde dolore pleno in partem aliam secessi.
114. Iste corpus beati Apolenaris, qui dudum in ardica ipsius
conditum a Maximiano praesule cum Iuliano argentario fuit, exinde
tulit et in medio templi collocavit; et ipsius martiris historiam
laminis argenteis infixit.
Epitaphium vero desuper invenies scriptum continente ita:
'Prima fides, nostrisque pater promiserat olim
Perspiciendum oculis et lagis voce vocandum,
Christum concrebrans, Christum sonasti, omnia Christum,
O nomen praedulce Mauri pontificis, lux et decus,
Praesidiumque nostrum, requies o certa laborum!
Blandus in hore sapor, flagrans odor, irriguus fons,
Castum amor, pulcra species, sincera voluntas.
Si gens surda neget sibi tot praeconia de te,
Tam multas rerum voces elementaque tanta
Vidisti, angelicis comitatum coetibus alte
Ultima quam spacium non mensurabile tendit.
Currens namque gradibus regumque sedens,
Praemia digna ferens; quae te tam laeta tulerunt
Eloquia merito primi sequaces defuisti.
Tam generis tibi celsus apex, quam gloria fandi;
Inviolatus amor, castae praeconia vitae.
Ore decens, bonus ingenio facundus et omni,
Vota probantur Deo meritisque faventia sanctis.
Omnia quae voluisti, prosperaque vidisti et idem.
Optasti quicquid, [sic] contigit, ut voluisti.
Creditus et vitas hominum rationi medendi,
Inde et perfunctae manet hac reverentia vitae.
Virtutibus tuis ad culmen tuam relevasti sede,
Serta tenens apostolica, ad iura propria collocasti.
Nunc etiam manes placidus pia cura restrictus,
Et nunc perpetuus sentiris sub humo sepulcri.
Corruptela patris nascentem turbida carnis,
Progenies, Christum invenies de corde parentem.'
Et ante ipsam arcam
invenies in pavimento tessellis exaratum continentem ita: 'Hic
requiescit in pace Maurus archiepiscopus, qui vixit annos plus
minus LXVII. Qui tempore domni Constantini imperatoris liberavit
ecclesiam suam de iugo Romanorum servitutis.' Sedit annos 28,
menses 10, dies 18.
DE SANCTO REPARATO XXXV.
115. Reparatus XXXV. Iste iam senior aetate, et eius macilenta
effigies erat in ecclesia beati Petri. Hic Ravenna episcopus a
tribus suis subfraganeis ordinatus est, ut mos est Romanus
pontifex consecrari. De monasterio sancti Apolenaris quaesitus
est, hic Ravenna non longe a posterula Ovilionis in loco qui
vocatur Moneta publica; exinde abba fuit. Et istius ecclesiae
vicedominus fuit, post pontificem similiter tenuit principatum.
Temporibus Constantini imperatoris maioris, patris Eraclii et
Tiberii, Constantinopolim perrexit, et quicquid imperatori
postulavit, obtinuit. Inter ceteras confirmationes exarare
iusserunt tale praeceptum, ut nullus sacerdos vel quicumque
clericus qualibet censum in publico dedisset, non ripaticum neque
portaticum vel siliquacio aut teloneum nullus ab eis exigere
debuisset. Et iterum statuit atque decrevit, sive ecclesia sive
ex monasterio vel commenditos ipsius ecclesia aut stratores vel
staurofori a quocunque iudice aut exactore aut qualibet potestate
essent subiecti nisi tantummodo pontifici aut rectori ecclesiae.
Et hoc decrevit, ut in tempore consecrationis non plus quam octo
dies Roma electus moram invertat.
Et iussit, et eorum effigies et suam in tribunali cameris
beati Apolenaris depingi et variis tessellis decorari, ac subter
pedibus eorum binos versus metricos describi, continens ita:
'Is igitur socius meritis Reparatus ut esset,
Aula novos abitus fecit flagrans per aevum.'
Et super capita imperatoris invenies ita: 'Constantinus maior
imperator, Eraclii et Tiberii imperator.'
116. Verus pastor pie cum ovibus vixit. Non sub Romana se
subiugavit sede. Sublevavit ex paupertate sacerdotes, ditavit et
ampliavit cleros, non eorum abstulit, ut modo faciunt, sed ex
ecclesia minoribus tribuebat maioribusque augumentabat. Oves
gaudebant ecclesia, pullulabat doctrina, per diem noctem vigilat.
Non fuit cupiditate plenus, non timidus, non elatus, non invidus,
non castromagiae amator, repellens philargiriam, cenodoxiam
recusabat, fugiebat accidiam, spretor superbiam. Talis fuit,
sicut dixit Dominus: 'Verus Israelita, in quo dolus non fuit.'
Quomodo recordamur seniores dicere de bonitatibus pontificum,
et modo multa in eis mala conspicimus? Ipsi, qui vas fractum
sanare debuerunt, sanum ipsi cunfringunt. Heu quanta nos
cooperiunt lamenta, quanti nos luctus, et quantis impedimur
lacrimis fletibusque et singultibus! Et qui in simplicitate
cordis Deum deprecari debent, maxime blasphemant, et commissa
peccata, ut liberentur a malis pastoribus, deposcunt.
Haec oratio in peccatis est iuxta illud: 'Et oratio eius fiat
in peccatis.' Sed melius est a Deo cotidie clamando liberari,
quam tacendo sub impiorum manibus redigi. Scriptum namque est:
'In tribulatione invocasti me, et liberavi te,' et alibi:
'Invoca me in die tribulationis tuae, et eripiam te, et
magnificabis me.'
Haec promissa firmiter teneamus, quia exaudiet et liberat Deus
petentes se in tempore angustiae. Moises clamando liberatus est
de manu Pharaonis; Ezechias clamando ex caelis angelum promeruit,
qui pro eo centum et octuaginta quinque milia ex Assiriorum
castris prostravit; Petrus orando ereptus est de manu Herodis.
Quis deprecatus est Deum non dissimulando, sed ex totis
viribus, non est ereptus de manibus inimici? Audi Dominum in
euangelio dicentem: 'Iudex erat in civitate, qui Deum non timebat
nec hominem verebatur. Vidua quaedam molesta erat ei cotidie
dicens: Vindica me de adversario meo' et cetera. Ait autem ipse
Dominus: 'Deus autem non faciet vindictam electorum suorum
clamantium ad se die ac nocte?'
Ideo oportet semper orare et non deficere, sicut iste sanctus
pontifex orationibus omnia obtinebat magis quam pretio. Mortuus
igitur et sepultus est in ecclesia beati Apolenaris. Epitaphium
ipsius deletum est. Obiit, ut diximus, 3. Kalendas Augusti.
Sedit annos 5, menses 9, dies. . .
DE SANCTO THEODORO XXXVI.
117. Theodorus XXXVI. Iste iuvenis aetate, terribili forma,
orridus aspectu et omni fallacitate plenus. In ecclesia
Apostolorum hic Ravennae a suis episcopis cunsecratus fuit.
Plures malitias de eo seniores nostri retulerunt. Miror, quomodo
die uno in suis malis actionibus sedem obtinere valuit. Usque
istius ingressum statuta ecclesia, quae in tempore Felicis papae
inter sacerdotes, clerum et archiepiscopum facta sunt,
permanserunt. Crudelitatem ipsius in medium proferamus.
Quartam a clericis subripuit. Scripta statuta ecclesia. . . .
continebatur, rogo praecepit cuncremari. Pondera panium
constituit, vini minuit mensuras. Deinceps multa et alia addidit
gravamina, quae hic, dum ad cetera ire conor, lacrimante calamo
adsignare non valeo.
118. In diebus igitur illis facta est famis valida in tota
terra ista, et ipse deglutivit totius regionis frumentum. Cum
vero sacerdotes non invenirent unde emerent, ierunt ad illum
supplicantes, ut auxilium tribueret illis. Ille autem accersitum
archidiaconum nomine Theodorum et archipresbiterum similiter
nomine Theodorum, dixit ad eos: 'Dicite sacerdotibus ecclesiae et
clero universo: "Quare vos inopia famis cunsumit? Si dimittitis
omnem quartam ecclesiae et tantum per anni circulum pro quarta
donum accipiatis secundum providentiam pontificis, modo relevabo
inopiam vestram." Qui diu castigati, gravescente fame,
cunsenserunt; et ab illo tempore quarta a clericis istius
ecclesiae sublata est usque in praesentem diem.
Consuetudo vero Ecclesii, quae in singulis voluminibus per
unumquodque officium erat scripta, abstulit et igne cunsumpsit.
Quadam die sedens in cathedra dignitatis, dum murmur sacerdotum
et clericorum esse adversus eum de consuetudine Ecclesii, quomodo
unus ex officio habere potuisset, videns se superatum, palam
omnibus dixit: 'Credite mihi, filii, quia ego in omnibus vestram
consuetudinem non usurpo, sed magis augumento.' Et data
obligatione in ecclesiae coetu, ut quicumque ex illis
consuetudines, ubique scriptas reperissent, ante eum allatae
fuissent.
Quod, cum multae cedulae ante eum allatae fuissent, in
machinatione cordis mala placuit illi. Ille vero quasi cum gaudio
accepisset, serena fronte coram omnibus, sed in pectore vulnus
saevissimum erat, dixit iterum illis: 'Exquirite etiam adhuc, ut
inveniatis, et fiat cunfirmatio talis inter me et vos, ut nunquam
inter vos et meos posteros lites adcrescant.
Illi iterum abierunt et scrutati sunt diligenter, quas mox, ut
invenire potuerunt, adduxerunt ad illum. Ille vero fraudulenter
simulabat omnes cedulas et ait ad illos: 'Ite modo, ut mecum
volutem, qualiter cunfirmem, et nunquam causatio iteretur.' Et
accepta omnia coartans in volumina singula, in fornace istius
balnei igne cuncremavit.
Talia iste cum suas oves egit periuria pontificis, et seductio
mala decepit. Utinam quia non cathedra pastoris, vel etiam loco
mercenarii tenuisset! Iste in sua sede ut lupus in grege, leo
inter quadrupedia, geracis inter volatilia, procella in maturis
fructibus. Quid illi profuit pontificium? Qui etiam usque hodie,
quando sepulcrum eius clerici mentiuntur, qui etiam post
curricula annorum fortasse 180, corpus eius ubi umatum et
destructum requiescit, maledictionem et cunvitia dicunt. Etiam
ceteri, qui ignorant, ad scientes dicunt: 'Insinuate nobis, ubi
requiescit ille iniquissimus praesul.'
119. Tempore namque illo aedificatum est monasterium beati
Theodori dyaconi a Theodoro patricio non longe a loco qui vocatur
Chalchi, iuxta ecclesiam beati Martini cunfessoris qui vocatur
Caelum aureum, quam Theodoricus haedificavit rex, sed sub
potestate istius pontificis relatus.
Fecit supradictus patricius et exarchus calices aureos tres in
hac sancta Ravennate ecclesia, qui sunt in praesentem diem.
Cotidieque cuncurrebat ad monasterium sanctae Mariae qui
vocatur Ad Blachernas, ubi Deo volente ego abba existo; et ibidem
requiescit cum Ageta coniuge sua.
Et fecit thecam super ipsius virginis altare ex blacta
alithino preciosissimam, habentem historiam, quomodo Deus fecit
caelum et terram et creaturas mundi et Adam et progenies illius.
Quis similem cunspexit? Deo favente usque hodie permanet.
Ecclesia vero beati Pauli apostoli, posita est prope
Wandalariam, ipse cum isto pontifice exaltaverunt et adauxerunt,
quia antea sinagoga Iudeorum describebatur.
120. Istius patricii temporibus coepit Iohanicis nomine in
eius palatio hic Ravennae sapientia pullularet. Causa vero,
proqua in medio proferamus, non tacitam relinquamus.
Contigit eo tempore, notarius praedicti exarchi divino iussu
mortuus est, pro quo lamentabatur patricius, non solum pro morte
eius, sed plus, quia non habebat similem virum sapientissimum,
qui potuisset epistolas imperiales cunponere vel ceteras
scripturas cartulis, quas necesse erat, in palatio perficere.
Cum autem ille suam tristitiam indicasset, dixerunt ad illum:
'Nullam dubitationem dominus noster ex hac abeat causa. Est hic
adolescens unus Iohanicius nomine, scriba peritissimus, in
scripturis doctus, in sapientia fecundus, in consilio providus,
in sermone verax, cautus eloquio omnique scientia plenus,
nobilissimis ortus natalibus. Si mox iusseritis venire et ante
tuum cunspectum adstare, tunc placebit tibi, Grecis et Latinis
literis qui eruditus est.'
Quo audito verbo, quod dicebatur, exilaratus, praecepit eum
venire. Et stetit ante eum, despexitque eum in corde suo, eo quod
brevis erat forma et indecoris aspectu. Horruit visibilia,
dilexit postmodum invisibilia. 'Infirma mundi elegit Deus, ut
cunfundat fortia.'
Patricius autem cunversus ad obtimates huius civitatis dixit:
'Putatis, quod ipse hoc palatium per suam scientiam tuere
poterit? Non puto.'
Et dixerunt ei: 'Iubeat dominus noster interrogare eum; quod
si non valet, recedat.' Iussitque deferri epistolam, quae ad se
de inperatorem venerat Grece scriptam, dixitque ei patricius:
'Lege.' At ille prostratus ante pedes eius, surrexit
displicuitque et ait: 'Iubes, domine mi, ut Grece legam, ut
exarata est, an Latina verba?' Quia Grece ut Latine utebatur et
Latina ut Greca tenebat.
Tunc admiratus patricius una cum maioribus et coetu populo,
iussit deferri praeceptum Latinis literis exaratum, et
praecipiens ei dixit: 'Tolle hoc praeceptum in manu tua et lege
idem Grecis verbis.'
Accipiens vero ille, legit Grece per totum. Tunc placuit
patricio sententiam eiusdem Iohanicis, et glorificavit Deum, qui
abstulit animam, animatum restituit corpus. Iussitque nisi per
suam scientiam extra palatium nullatenus moveret pedes, sed
cotidie ante eius stare aspectum.
Is itaque gestis, post tertium vero annum imperator
Constantinopolitanus iussit exarare epistolam ad hunc patricium
continentem ita: 'Mitte ad me virum illum, qui tales
cunpositiones, quas ad me misisti, et carmina fingit.' Qui,
honerata roborea travi diversa necessitate, misit eum in
Cunstantinopolim. Et cum eum intuitus fuisset imperator,
incredibilis fuit de eius scientia. Post dies vero paucos eius
claruit doctrina, et inter primates eum habuit.
121. Igitur Theodorus istius civitatis pontifex non recedebat
a nequitia infinita, quam coeperat. Quando anplectabatur
presbiteros, omnes diaconos repellebat; post vindictam exercitam
iterum diligebat diaconos et presbiteros hodiebat. Tales
dissensiones ante eos nequissimus serebat sator et utrumque
mellificabat.
Post vero omnes in paupertate redegit et penuria nimis
affligit, per grandem necessitatem omnes indignati sunt maxima
ira. In die namque vigilia nativitatis Domini ierunt sacerdotes
unanimiter ad Theodorum archipresbiterum et ad Theodorum
archidiaconum, et dixerunt eis: 'Dic domino nostro pontifici:
"Male contra nos agit, satis nos opprimit sive stimulat, multa
gravamina super nos imponit, quae tolerare, minime possumus.
Quartas nobis per occasiones abstulit, statuta apostolica
cunfregit, consuetudines ecclesiae incendit, matriculas demit, a
gremio nos ecclesia repellit, euangelica dissimulat, corpora
affligit, substantias diripit, facultates tollit, censuales nos
esse nititur. Iram illius tolerare non possimus."'
Illi autem euntes narraverunt clericorum verba in aures
pontificis. Ille, omnibus verbis auditis, quasi missile
suscipiens telum, statim in ira versus, ait eis: 'Vos irritatis
cleros, vos haec verba in ora eorum ponitis. Certe, qui hoc
dixerunt, nunquam in melius proficient.'
Et cunversus ad archipresbiterum, dixit: 'Tu es huius verborum
sceleris auctor, tu sacerdotum seditionis caput, tu plenissime
acerrimus hostis, tu cuncitator plebium, infestissimus undique
adversarius es. Faciam post hanc festivitatem, quod nunquam alium
voces lacesses.'
In ipsa vero ira perrexerunt omnes ad ecclesiam beatae Mariae
semper virginis celebrare vigilias. Et post vero expletum
officium retulerunt verba pontificis ad clerum universum; et
indignati sunt, cunsiliantesque mutuo, abierunt singuli in locum
suum.
Tunc Theodorus archipresbiterum ivit ad Theodorum
archidiaconum, cunsobrinum suum, in monasterio sancti Andreae
apostoli, quod est fundatum non longe ab ecclesia Gothorum, prope
domum quae vocatur Mariniana. Pulsante eo ostium ianua, venerunt
famuli domum, percussorem ligni inquirere, quis esset. At ille
dedit notitiam, quia: 'Ego sum.'
Illi autem citius abeuntes narraverunt, dicentes: 'Theodorus
archipresbiter ostium pulsat, vult ad te ingredi.' Rapidissimus
alius venit et dixit, quia in monasterio erat. Et archidiaconum
ait: 'Quid prodest, quod loquimur, quia ad effectum non
pervenimus?'
Dixerunt ei domestici sui: 'Quid est hoc, quod irascetis? Caro
tua proxima est, si tunc tuus est, loquere cum eo; non
separemeni. Quod si pontifex contra te saevierit, ille pro te
quomodo verba proferat?'
Et ingressus in praedicto monasterio, locuti sunt inter se
mutuo; et antequam separarentur, dixerunt inter se: 'Quomodo haec
consilia nostra stabilia erunt, quod locuti sumus?'
Archipresbiter dixit: 'Deus omnipotens sit inter nos mediator
et iste apostolus eius, et in die iudicii inter me et te:
quitransgressus fuerit, requirat Deus causam fallaciae.'
Archidiaconus respondit: 'Fiat, sic fiat. Talis terminus inter
nos firmatus est, quem transgredere nemo possumus.' 'Omnes
presbiteros istius aedis ad me cuncurrunt, tu cunvoca diaconos
omnes et ceteros ecclesiae. Eamus ad ecclesiam beati Apolenaris,
et intrantes domum Antioceni viri, stemus ibi ibique missas
audiamus. Nullus cum eo hodie ministret. Repellamus eum, quod non
sit pastor noster.'
His dictis, abscedit. Nocte vero eadem ierunt omnes ad
ecclesiam beatae virginis Mariae celebrare missarum solempnia; et
locuti clam cum singulis officialibus, cunsenserunt et dixerunt:
'Utinam ante factum fuisset, ut non in talem devenissemus
penuriam.' Expleta vero missa in ecclesia Apostolorum,
insurgente aurora, cum Phebea lumina terram lustrassent,
perrexerunt omnes unanimes ad ecclesiam beati Apolenaris, quae
sita est in civitate dudum Classis; et exclamantes ploraverunt
amaro animo.
Factum est autem, postquam radius solis orbe emicuit, misit
praedictus pontifex notarium iuxta consuetudinem, ut vocaret
sacerdotes, ut procederet in ecclesia et missas celebraret. Qui
cum venisset, nullum ex eis invenit; et reversus nunciavit ei.
At ille ait: 'Fortasse dormiunt, pro eo quod in hac nocte
fatigati fuerunt, ideo sopore depressi sunt.' Sustinentes autem
eo quasi una hora diei, iterum misit notarium, et non invenit
aliquem eorum; nunciavitque ei, quia onmes desunt.
Et ait ille: 'Quid est hoc? Qualis iam hora est? Si non omnes
venerunt, vel etiam quanticumque sunt veniant.' Respunderunt
autem de circumstantibus, dixit ei: 'Non aestimet dominus noster
nisi quod ego dico: nullum hodie ex tuis sacerdotibus reperies,
qui tecum ad altare in hac solempnitate accedat.'
Dixitque ille: 'Quare?' Et ait iterum: 'Quia omnes
transmearunt Cesareae calles, ad sanctum ierunt Apolenarem, et
ibidem missam celebrant presbiteri, diacones, subdiacones,
acolithi, ostiarii, lectores cantoresque, diverso clero, illuc
ambulaverunt; non est relictus ex eis neque unus; sola ecclesia
est, non est ullus custos. Asserebant, se valde afflicti esse,
migraverunt.'
Tunc surrexit de sella, ubi sedebat, dedit sibi alapam in
fronte, dicens: 'Heu victus sum.' Ab alto trahens suspiria
pectore, se ipsum lamentans, cubiculum introivit. Plebes autem in
ecclesia mirabatur, ignorans huiuscemodi causam.
122. His ita peractis, statim pontifex misit nobiles viros cum
velocissimis equis, ut satisfacti omnes ad ecclesiam reverterent.
Illi vero, cum vidissent eos ad se venientes, mox levaverunt
se omnes, submissi humo vultibus, et magna voce, antequam legati
pontificis locuti fuissent, dixerunt: 'Recedite, quia non habemus
pastorem, sed interfectorem. Quando in hunc regressus est ovile,
non talem, ut facit, dedit promissa.
'Surge, sancte Apolenaris, celebra nobis missam die
nativitatis Domini. Te nobis dedit sanctus Petrus pastorem. Ideo
tui sumus oves. Ad te cuncurrimus, salva nos. Non hic
consecrationem accepisti, sed ipse apostolus suis te beavit
manibus et Spiritum sanctum tribuit; ad nos direxit, et nos tuam
recepimus praedicationem. Ad gubernandum missus es, non ad
delendum. Tu ante aequissimum iudice stas, certa pro nobis,
confringe ora cruenta lupi, ut nos deducere valeas per amoena
pascua Christi.
'Quod si non surrexeris et hodie in hac nativitate missas non
celebraveris, omnes unanimiter statim ex domo tua egredimur
etproficiscimur Romam ad beatum Petrum magistrum tuum, et cum
lamentationibus ante eum prosternemus, et cum ingenti luctu
immensoque fletu magnisque cum suspiriis dicemus: "Fuimus ad
discipulum tuum, praesulem nostrum et praedicatorem, quem nobis
dedisti, et noluit missas in tali praecipuo die nativitatis
Domini celebrare. Aut vindica nos de eo, aut da nobis novum
pastorem, qui nos defendat deore draconis, qui infra nostra
moenia cubat et nostras cundoleat afflictiones. Ecce tu ipse,
pastor bone, nosti, quia multi ex tuis ovibus retro abierunt pro
nimia gravamina et famis penuria, recesseruntque a sancto mandato
et a doctrina tua, nequissimus praesul suffocante." Quod si non
nos audierit, exinde vergimus Constantinopolim ad imperatorem et
quaerentes illi patrem et pastorem.'
In his autem dictis talis lamentatio luctusque ingens ex
utrisque partibus fuit, ut illi, qui ad pontificem versi sunt,
pro intemperatis lacrimis atque murmurationibus omnium illorum
clericorum vix verba dare valuerunt atque legationem explere
nequiverunt.
Tunc Theodorus archiepiscopus, metuens hoc, tristis ad palatium
cum magna festinatione profectus est et omnia, quae acciderunt
sibi, retulit patricio cum moerore, dicens: 'Dereliquerunt me
oves meae, expoliatus sum pastorali honore et repulsus
spretusque.
Grege Domini mihi commisso quaerit sibi pastorem alium;
properaverunt Classem, et ingressi in ecclesiam beati Apolenaris,
accusantme aput Deum et derident me.'
Patricius vero subito misit nobiles viros, ut revocarent
universos cleros, et eorum omnes consuetudines in pristinas
restitueret. Illi autem indignati coeperunt flere et dixerunt:
'Si Constantinopolim attigemus, etiam et super exarchum hunc
querelabimus, quia antea corrigere eum noluit. Non venimus, sed
usque horam nonam expectabimus hunc beatum Apolenarem pontificem
nostrum; quod si moras fecerit, Romam grediemur.'
Et reversi, largas fundentes lacrimas, nunciaverunt pontifici
et patricio ut audierunt, et lamentabantur. Addiderunt, quod
talis luctus mugitusque infra ipsam resonat ecclesiam, qualis
nunquam nec auditus nec visus in tota Classe fuit. 'Etiam et
audientes illorum moerentium voces, cum ipsis amare flevimus.'
Tunc archiepiscopus moerore valde conflictus, voluit se
pedibus patricii prosternere; ait enim ingenti luctu: 'Obsecro
tuamclementiam, non vos pigeat illuc ire et fatigium pro me
habere, ut spondeas pro me, omnia facturus pollicere, iuxta quod
illis placet, et ex rebus ecclesia non amplius nisi ut unus ex
illis particeps sum.'
Tunc patricius faleras equum superimponi iussit, ascendit
desuper, venit ad praedictum martiris sepulcrum, et cunvocans
omnes ad se, fudit lenia verba pacificaque, et secum reduxit,
promittens omnia emendare, sicut nuper audistis. Et venerunt et
missas et vesperum una hora celebraverunt cum mansueto pontifice,
vesperascente die.
123. Alio vero die venit exarchus ad domum ecclesiae, et sedit
cum archiepiscopo et cunctis presbiteris, a terga eorum diaconi
stantes, una cum omni clero ecclesiae steterunt in cunflictum.
Cum multa controversia et alterna verba inter eos essent,
convictus est pontifex, et statim restaurati sunt omnes de honore
et dignitatibus, et sortiti sunt opes ecclesiae, et non fuit ex
eis aliquis, qui quandam partem ecclesiae non haberet, etiam et
subtractos actores et prastias ab huius ecclesiae familiaribus,
et perrexerunt omnes laeti ad monasteria sua, et benedicebat
Deum.
Quibus antea solus pontifex utebatur, postea omnes sortiti
sunt, et ex illo die tale foedus inter pontificem et sacerdotes
statutum est, antequam cunsecraretur, per repromissionem, ut
familiares ecclesia auctoriam curationem habeant.
124. Igitur post paululum tempus ipse praesul dolorem in
pectore servans nocendi suis sacerdotibus, recordatusque malum,
quod in eum exercuerunt, et quia minime poterat, ut volebat, suos
parentes de rebus ditare ecclesia, occulte suggestionem Romam
mittens ad Agathonem papam, quasi pro causa sanctarum Dei
ecclesiarum in fide catholica cum eo tractaturus, illuc eum
iuberet venire.
Qui mox scripsit epistolam, ut Theodorus praesul pro sancta et
intemerata fide catholica Romam properaret. Qui ostensam coram
omnibus suis sacerdotibus legens replicuit dixitque ad illos:
'Quid vobis videtur? Ecce apostolicam epistolam vidistis, et quod
infra cuntinet scitis: quid vobis videtur? Extra vestram non
faciam voluntate. Unum abeamus cunsilium, fratres, una voluntas,
unus animus sicemus et antecessemus.'
Illi vero in simplicitate respundentes, nescientes occultum
cunsilium, dixerunt: 'Oportet nos omnibus pro fide orthodoxa
etsancta Dei ecclesia mortis subiacere periculo.'
Cum autem pervenisset Romam, subiungavit se suamque ecclesiam
sub Romano pontifice. Romanus gavisus pontifex, qui adquisierat
quae praecessores sui perdiderant, gratulanter suscepit eum et
cunsensit ei quicquid postulavit, et quod petit largitus est
voluntati eius.
Mortuus vero Agathus papa, cum successore Leone omnia placita
adimplevit; statutaque inter se fecerunt, ut, qualem electum hic
ex Ravenna sacerdotes Romam deportasset, ipsum cunsecrasset; non
amplius in tempore cunsecrationis Romae manerent nisi octo
diebus; ultra iam illuc non veniret, nisi die natalis apostolorum
legatum ex sacerdotibus mitteret; et Ravennensis pontifex esset
quietus, et alia multa capitula, quae non possimus exarare,
cunfirmata per manum Leonis cum presbiteris.
Igitur obiit iste ferocissimus die 18. mensis Ianuarii, cum
multa alacritate sacerdotum et omnium gratulatione humu submersus
est, in ardica beati Apolenaris consubtus iacet. Epitaphium vero
eius clare legere non potui. Sedit annos 13, menses 3 et dies 20.
DE SANCTO DAMIANO XXXVII125. Damianus XXXVII. brevi
corpore, non satis pinguis, ex isto ovile, cunsecratus Romae,
humilis homo, mansuetus et pius. Eo regente cathedram, magna
quies in sacerdotibus et populo fuit.
Sicut nobis vetustiore retulerunt, audite. Contigit eo
tempore, sicut narrante audivi, venit quaedam mulier cum infante
parvulo, ut pontifex Spiritum sanctum per manum inpositionis et
unctionem crismatis daret; ille vero tondebatur. Manipularii
namque eius dixerunt mulieri: 'Expecta donec tondebatur.'
Illa autem vociferabat, dicens: 'O quanta insania, viri! Puer
moritur, et non vultis subvenire animae praecedentis neque
nunciare, et ego taceo? Cucurrite, dicite domino pontifici, ut
cunsignet hunc parvulum, quia in extremis est, antequam moriatur,
ne post funus pueri noxii teneamini.'
Illis autem habeuntibus et moram facientibus, mortuus est
puer. Tunc mulier coepit vociferare et magnis vocibus clamare
theatrumque exitare, plangore tubicinum spargebat in vulgus.
Audiens haec pontifex coepit interrogare, quid hoc esset. Et
illi volentes obtegere huius facta rei, avertere pontificem
abira, et non potuerunt.
Mulier vero exclamavit: 'Ecce multis hic morata sum horis, et
nullus nunciare voluit ex tuis, ut cunsignasses puerum; modo vero
anima eius non est in eo. Corpus mortuum quomodo potest
paraclitum suspicere Spiritus sancti, tu videris, optime
praesul.'
Tunc accipiens eum pontifex in umas suas, valde gemens et
flens ingressus est post absidam ecclesiae, prostravitque se cum
eo pronus in terra flens et orans diutissime, caeleste Dominum
invocante. Eo autem orante, reversa est anima pueri in viscera
eius, et cunsignans eum, emisit spiritum.
Eo namque tempore reversus est praedictus Iohanicis
Constantinopolim Ravennam, et claruit eius sapientia in tota
Italia.126. Nos vero fratres semper in excubiis sumus, sicut
milites in procinctu; et quando omnipotentis Dei nostri miracula
audimus, gratulamur, quia dignatus est labentes ad regnum
erigere; et quando diabolum audimus aliquem laedere et suis
laqueis inretire, tristamur, quia captus ille non certavit
fortiter cuntra invisibilem hostem. Sed tamen nullus adversus eum
dimicare poterit, nisi caeleste fuerit clipeo munitus. Ille
tergiversator, ut qui se altissimus esse voluit et Filium Dei
derisit, si non vos stare pigeat, audietis, qualia sua
calliditatis opera in istius praesulis temporibus in hac
seminavit civitatem.
In priscis igitur temporibus cunsuetudo orta fuit, usque nunc
talis horrenda et cavenda, detrahenda, iniqua, fuit et permanet
usque nunc. Die omni dominico vel apostolorum die Ravennensis
cives non solum illustres, sed homines diversae aetatis, iuvenes
et ephibi, mediocres et parvuli, promiscui sexus, ut diximus,
post refectionem per diversas portas aggregatim egredientes, ad
pugnam procedunt. Delirati et insani, quando sine causa inter se
morti subiciunt.
127. Contigit eo, ut diximus, tempore, ut Tiguriensis porta
iniret certamen cum posterula quae vocatur Summus vicus iuxta
fossam Lamisem. Qui ingressi in prima fronte a fundibalariis
insecuti, terga Pusterulenses dederunt. Tigurienses vero eos
insequentes, multa straverunt corpora humo et venerunt ad
praedictam pusterulam, minaverunt residuis infra et cunfrigerunt
molchos et serras, cum victoria in sua reversi sunt domos.
Et post dies octo, dominico ex utrasque egressi sunt portas;
et parvuli cum modica orbitella, sicut mos erat illorum, relicto
ludo, irruentos inter se, cum baculis sua capita fregerunt. Alii
vero se interficiebant procul manibus missile saxo; alii rugitum
runbulorum territi per diversa fugiebant loca; alii vero hinc et
inde induti iuvenilibus armis, contra senes strages iniebant
coaevos. Et non erat ulla requies.
Undique vulgo caedentium gladio ex Pusterulae parte mortui
sunt; alii namque semivivi relicto, et calidus efluebat sanguine
vero de pectore rivus, et alii erant, quorum ore aperto emanabat
roseus sanguis; multique ex corporis plaga largissima fundebant
cruorem, oreque terra mordente, spiritum exalabant.
Quicumque vero suis hostibus petebat vitam, dicens: 'Heu
anima, anima mea,' cessabat ictus, et non occidebatur. Ita et
nunc, quose cunfidit mori et vitam animae postulat, sinit eum
vivere, et ultra non percutitur. Factaque est plaga magna in
regione illa, qualis non fuit aliquando a priscis temporibus,
quam seniores nostri memorare potuissent. Ecce perditio prima in
regione illa et luctus et vae. Secunda vero perditio et
interemptio maxima lamentatio est.
128. His itaque gestis, post has strages modica quies fuit.
Diabolus vero perniciosissimus et invisibilis hostis, invidus
generi humano, stimulavit Posterulensium corda, et quasi quis
hostium pulsans, sic eorum cotidie praecordia vorabantur.
Initoque omnes consilio, qualiter possent Tegurienses viros
morti subicere et funditus eradicare, tunc unusquisque dixit ad
cumpatrem suum et cuntubernalem amicum: 'Quid adhuc nobis vita?
Ecce omnes socios nostros Tigurienses interfecerunt viros, et nos
dominico die interimere moliuntur. Natos relinquamus orfanos,
nesciemus cui servituri sunt; uxores nostrae remanebunt viduae;
omnem censum nostrum inimici nostri deglutient. Ut quid nobis
adhuc vita? Sumus fortissima pectora in bello.' Et elevata voce
omnes fleverunt.
Post depositum luctum dixerunt: 'Venite, insidiemur illis.
Occulte aptemus contra eos dolosa mendacia et improba fingamus
verba et decipiamus eos in falsa humilitate.'
Subsequente die dominico infra Ursianam ecelesiam rogaverunt
clam Posterulenses viros, et ut Tegurienses pranderent cum illis,
et petierunt, ne quis sciret. Expletis vero divinis eloquiis,
abiit unusquisque ad petitorem suum, et per mansiones singulas
dispersi, et per diversis dapibus propinaverunt mortem. Alii vero
pugione perhempti humo commendati sunt; alii vero securibus
cerebro illisi in stabulo sub stercore equorum sepulti sunt, ne
signa interfectionis invenirentur; nonnulli vero missile per
femur transfossi sunt telo; aliique pulsantibus pannis exuti
cloacas proiecti sunt; alii namque celidonio mucrone irruentes,
dies finierunt et vitam; multi vero percussi volatili ferro in
cuniculam proiecti, luto obtecti sunt. Tegurienses miseri a
Postirulensibus diversis poenis sunt interempti, et sie occulte
factum est, ut nec interfectionis nec sepulturae signum neque
amicorum quis scire potuisset.
Alia vero die fit luctus ingens, moerore undique, tota in
luctu civitas morabatur. Clausa sunt balnea, cessaverunt
spectacula publica, mercatores retexerunt pedes, oppilaverunt
caupones tabernas, nondinatoris reliquerunt negotia, sacerdotes
gemebant in ecclesiis, seniores lugebant, omnes iuvenes in
plateis erant moerentes, omnis maritus sumpsit lamentum,
matronaeque a thoro maritali moerebant, viduae indutae sunt veste
lugubri, speciositas virginum immutata est, parvuli singultibus
nimium quatiebantur, in amaritudine animae omnes afflicti erant.
Alii plorabant patrem ignotae mortis, alii spcetabant filios,
nescientes, si esset fugitivi, alii fratrum ignorantes periculum,
alii viros spectantes, nec quid certius sciebant; unusquisque
diversas illuc atque illuc incedebant vias, quaerentes et minime
eorum inveniebant.
Verba vero moerentium haec erant: 'Si vero terra eos
absorbuit, forte aliquis eorum vidisset; si in profundo pelagi
demersiessent, fluctus nobis eorum corpora reddidissent; si
bestiae devorassent, ossa non deglutissent; si quis ipso gladio
interfecissent, cruor vero mortem eorum nobis ostenderet.' Et
multa alia opinabant lugentes populi, submissi humo, capillos et
barbas extrahentes, unguibus ora foedantes, vestes a pectore
scindentes, fratres et cognatos, filios et nepotes plorantes,
amissos cunsanguineos requirentes, tota cives finierunt ebdomada
in lamento.
129. Tunc sanctus vir Damianus videns hanc civitatem in tanto
luctu morantem, ipse se, in maximis dedit lamentis. Die dominico
praedicavit ieiunium, ut secunda, tertia et quarta feria
incessanter Deum deprecaretur, ut de caelo auxilio divino muniti,
alicui hoc excidium revelaret.
Praesul vero praecepit populo, ut segregatim incederet. Ipse
cum clericis et monachis in unam partem, laici vero, senes,
adolescentes et pueri unus praecepit ut esset chorus; nuptae vero
mulieres et innuptae, viduae et puellae in alteram partem; turma
vero pauperum separatim. Non omnes in unum incedebant, sed
separatim, quasi medio iactu lapidis.
Sacerdotes vero, sanctis depositis vestibus, saccos induti
sunt, et sparso in capitibus cinere et pedibus nudis incedebant.
Omnes nobiles et ignobiles ciliciis se operierunt, inculta capita
squallidaque barba moerendo incedebant. Matronae, depositis
vestibus iocunditatis, lugubrem indutae sunt vestes. Omnes
decalvabant vertices suas et cutem nudabant. Speciositas virginum
sublata est abstulerunt a se mutatorias vestes et pallia
proieceruntque a se inaures et anulos et dextralia et pereselidas
et munilia et olfactoria et acus et specula et lunulas et liliola
praesina et laudosias et omnia iocunda et cuncupiscibilia
proiecti, carmen lamentationis indutae sunt.
Parvuli ab uberibus matris suspensi sunt; planctus hominum,
mugitus parvulorum, fletus matrum, mugitus bovum, innitus
equorum, balatus pecorum, ceterumque feminarum, animalium, tota
civitas cunclamabant.
Expletis tribus diebus afflictionis, ante solis occasum
omnipotens Deus, qui revelat profunda de tenebris et abscondita
producit in lucem, fecit mirabilia, qualia nunquam in gentibus
audita sunt. Ab amphitheatro, quod fuit priscis temporibus iuxta
porta quae vocatur Aurea, usque ad iam dictam posterulam factus
est quasi crepitus et sonitus ingens, et elevatus est fumus quasi
nebula, et hiens terra omnes mortuos, quos infra se clausos
habuit, quos Posterulenses demoliti sunt, cum nimio foetore in
suo sinum ostendit. Tunc populi, audito sonitu, ad foetorem
currentes, invenerunt singuli mortuos suos per singulas casas,
infra plagas vermes nutrientes.
Tunc adprehenderunt homicidas, iudicaverunt eis digna factis
et regionem ipsam cum haedificiis subverterunt et ad nihilum
redigerunt, et vocaverunt illam regionem Latronum usque in
praesentem diem. Non solum ipsi, sed et coniuges et filii eorum
diversos modos poenarum perpessi sunt. De rebus vero eorum nihil
aliquis contingere voluit, sed pyrae traditae sunt ad pontem qui
vocatur Milvius, qui nuper diruptus est, et idem in ipsa regionem
fuit Latronum iuxta tribunal monasterii beati cunfessoris Christi
Severini.
130. Igitur fuit in hac civitate Ravennae vir religiosissimus
et bonae famae; et quando ad Ursianam ecclesiam veniebat, eiusque
superiori columnae templi parte murorum scapulae adhaerebant.
Ante introitum missarum psalmos cantabat, cum nullo homine
aliquando ibidem colloquia habebat, et post introitum missarum
semper in faciem pontificis intuebatur.
Quadam vero die iussit eum pontifex adire ad benedictionem
sancti Apolenaris, ut esset particeps pontificis mensae. Post
extensum dapibus ventrem et fibras pectoris repleta essent musto,
sed tamen sobrii mente, interrogavit eum pontifex, quid hoc
esset, quod in ecclesia semper in eius aspiciebat vultum.
At ille respondens, dixit: 'Non te intueor, optime praesul,
tantum, quantum illum qui post tergum tuum stat, cuius
pulcritudinem non pleniter tolerare possum. Et cum sanctificas,
iuxta te stat. Vultus tuus modo non est ipse, qui tunc; est
semper tecum ad missarum solemnia et nunquam te deserit.'
Post aliquot vero dies secessit in pace; et audierunt eum
quidam dicentem ante tempus obiti sui, quod quadam dominico die,
dum nocte antiphonam ad benedictiones cantarent omnes et
dicerent: 'Montes et colles cantabant coram Deo laudes,'
testificabat hic, quod etiam ipsi lapides ecclesia, columnae et
lastae atque latere, tegulae necnon etiam omnia metalla,
praedicta antiphonam simul cum omnibus cantabant.
Post igitur virum istum humatum, iussit pontifex ad praedictam
columpnam cancellos modicos fieri, ut ne quis basis columpnae,
ubi sancti steterunt pedes, indignis pedibus attererent, et
modicam crucem infigi iussit pro memoriale sempiterno, quod
permanet usque in praesentem diem.
131. Sed et de Iohanne abbate monasterii sancti Iohannis,
trans Cesaream situm in dudum Classis, quod vocatur Ad Titum,
nonpraetermittamus.
Fuit iste temporibus huius Damiani antistis presbiter homine
Iohannes, abbatem monasterii sancti Iohannis qui vocatur [Ad]
Titum, quod rustici nescientes vocant eum Ad Pinum. Qui
praedictus presbiter, cum multas altercationes et iudicia de
rebus sui monasteni beati Iohannis cum singulis hominibus haberet
et nullatenus finis imposita fuisset, sed maxime volebant multi
praedia monasterii iniuste deglutire, attigit Constantinopolim,
et moratus igitur ibidem multis diebus, faciem imperatoris non
vidit.
Qui infra semet ipsum varia consilia volvens, die quadam
stetit deorsum iuxta murum cubiculi, ubi imperator sedebat
sursum, istius vocatorii de adventum Domini dicens: 'Qui venturus
est veniet, et non tardabit; regnum in manu eius et potestas et
imperium.' Imperator audiens haec, delectabatur abscultans.
Ivitque thironos, voluit eum amovere de eo loco; et iussit
imperator desuper, ne quis ei esset molestus, donec expleret.
Finitoque toto invitatorio, vocavit eum sursum; stetitque ante
imperatorem et suam, pro qua venerat, causam ordinabiliter
cognitam fecit. Iussitque imperator tale exarare praeceptum, ut
ipsa res in eo monasterio in perpetuum esset et ut ipsum munimen
pro sempiterna lege fuisset.
Post haec autem prostravit se pedibus diu praedictus presbiter
Iohannes, flens agensque: 'Iubeat mihi dominus meus exarare
epistolam ad exarchum, ut non obligata fideiussor meus tollat,
quia crastina dies erit constitutum placitum, ut ego cum
adversario meo in conflictu stare debuissem.' Paruit autem
imperator postulationis eius et iussit scribere epistolam ad
exarchum, ut nullam distinctionem de hac fieret causa, neque in
iudicio eum quis deduceret, nec obligata fideiussor tolleret, nec
ullo modo eum molestaret.
Scripta vero epistola, quali mense, quali die vel hora, munita
sigillo, data manibus eius, secessit et venit vesperascente die
ad portum ipsius Constantinopolitanae civitatis, ut forte usum
navis discurrentis Ravennae aut ad Siciliam invenire potuisset.
Et requisitis omnibus carabis et celandriis atque dromonibus, non
invenit.
Ille autem iuxta litus maris arripuit iter. Nox ei nigras
expandens alas inimicitiam praestitit. Quantum illi tenebrae
offensae fuerunt, tantum silenitis suos sparsos radios ei
beneficium praestitit, et quantum altius in sublimitate se
erigebat, tantum clarior terra apparebat.
Dum autem spatiatur in litore et cogitaret quid ageret,
apparuerunt ante oculos eius tres viri in nigra veste eique
dixerunt: 'Quid turbata mente, abba Iohannes, in hoc litore
versaris?'
At ille respondens, dixit: 'Omnia quaecunque ab imperatore
petivi obtinui, multo tempore cummoratus sum, navis deest, ut
Ravennam revertar, ideo mihi tristitia undique est.'
Dixerunt ei inprobi viri: 'Si ea, quae diximus tibi, facies,
crastina die eris in domo tua infra domesticos tuos.' At ille
dixit eis: 'Facio quod vultis.' Et illi: 'Accipe virgam in manu
tua et designa in hoc sabulo navem, deinde vela, remigia, scafas
nautasque.' Fecit ita, ut sibi imperatum fuerat. Iterum dixit ad
eum: 'Iace in cathaleta navis infra sentina iuxta carinam. Audies
mugitus ventorum, postquam ingressus pelagus, audiens voces
periclitantium, audiens tempestate et horrores, audiens sonitus
aquarum inundantium, et sic oppila os tuum, ut nec etiam signum
crucis manus tua inprimat.'
Qui iacuit in terra prospiciens iuxta se maria. Ecce undique
factus est repente sonitus quasi frangor nubium et velut
procellosa tempestas; dabat ventus mugitus, ipsas suas verberabat
pelagus undas. Frangitur remi, inciduntur antennae, solvuntur
scaphae, dabant nautae nigerrimi teterrimos luctus, et ipse sic
se coegit abba, ut nec flatum illius quis audiret potuisset.
Ad pullorum vero cantus inventus est super tectum monasterii
sui; et videns se solum, exclamavit voce magna ad suos, ut eum
desuper de tecto deponerent. Illi denique putantes eum fantasma
esse, nolebant parere praeceptis domini sui.
Tunc ille clamabat vocem maiorem nominatim unumquemque eorum,
aiens: 'Deponite me, et cognoscetis, quia ego sum. Vos scitis,
quia in Constantinopolim fui civitatem pro utilitatibus istius
monasterii, et modo venio; et ut non paveatis, scitote, quia
validis ventis huc proiectus sum.'
Illi, his verbis auditis, citius posuerunt scalas, et
descendit. Agnitus est a suis, obsculatusque per ordinem
universos, iussit pulsare tabulam, dicens: 'Iam matutinum hora
est;' et post opus Dei expletum eum petit quies.
132. Alia autem die lustrata Cesarea egressus est et a
Wandalariam portam, quae est vicina portae Cesarea, relicto
Laurenti palatio, Theodoricanus ingressus est, iubetque se
exarcho praesentare. Ille laeto animo suscipiens eum, et iussit
legere praeceptum; et cumplicatum reddidit presbitero offerenti
sibi, dixitque ad eum: 'Hoc praeceptum in perpetuum tibi tuisque
posteris tutamentum sit. Sponsionem fideiussori tuo tollam, quia
negligens fuisti cum adversario agere tuo.'
Ad haec ille respondens, dixit: 'Dominus noster imperator suum
praeceptum per epistolam [confirmavit], ut omnia obligata mea
facta sint in iudicia invalida.'
Denique in ira versus patricius, accepit epistolam de manu
presbiteri legitque, invenit exaratam secundum quod superius
diximus, et retinens epistolam, in achemeniam versus, inrupit,
dicens: 'Dic, falsitatis auctor, quando haec exarata fuit
epistola?'
Iohannes presbiter respondit: 'Heri in hora nona.' Patricius
dixit: 'Et quo tam cito venire potuisti? Eo quod nullus est, qui
in tribus mensibus Constantinopolim ire et revertere possit.'
'Quomodo ergo reversus sum,' presbiter ait, 'pontifici meo
indicabo, negotia mea et mea poenitentia, pariter in me hoc
manet. Tamen si me falsitatis urgues causa, mitte mecum legatos
tuos, et pergemus illuc. Si haec falsa inventa fuerint, secundum
patet, vos audite diffinitum.'
Tunc inde removens pedem, venit ad episcopium istius
ecclesiae, et ingressus ad Damianum papam, prosteruit se ad
vestigia pedum eius et narravit ei omnia facta rei; indicavitque,
quomodo eum fantasmae per discrimina maris duxissent et super
tectum sui monasterii posuissent et solum ibidem reliquissent.
Exortationem autem pontificis egit veram poenitentiam, et finivit
dies suos in pace.
133. Obsecro vos, fratres, stare non pigeat vos, adhuc unum
restat miraculum.
Quadam die dominico post finitam orationem dominicam, corpus
Domini praedictus pontifex cum sacerdotibus frangeret, sicut
soliti sumus, Iudeus unus, qui solitus erat stare ad virgines in
loco qui dicitur Ermolas, cucurrit citius ad sanctum properans
altarium et ait pontifici: 'Obsecro te, optime praesul, da mihi
partem ex corpore agni, quae nunc manibus vestris discerpitur.'
Cui summus sacerdos: 'Non est tibi licitum corpori sociare
Domini, quia sancto baptismate lotus non es.' Iterumque Iudeus:
'Non tibi panem sanctum quaero, pater, sed carnem agni, quam
manibus vestris discerpitis, quem ego super hanc aram vos
adtractantes humanis video oculis meis. Ex agno, quem video,
quaero; non panem cupio, quia nec video.'
Ad hoc sanctus vir respondit, dicens: 'Non possumus et sanctum
inmundis dare, donec quoinquinatus aqua sancta mundetur. Accipe
signum agni, et ex eo agno vescere nobiscum.'
Statimque ipse Iudeus dedit nomen suum, et instructus a
pontificem, accepit baptismum immortalem et ex infidele factus
est fidelis.
134. Hic vero praesul ex Dalmatiarum fuit partibus, sed
obtulerunt eum huic sui parentes ecclesiae. Et iste sacris
literiseruditus ad hunc ecclesia apicem pervenit. Fuit enim
temporibus Constantini imperatoris.
Eo tempore archivus ecclesiae istius ab igne cuncrematus est,
et ibidem multa monumina flamma cunsumpsit, et multa a malignis
hominibus rapta sunt et absconsa. Tunc cungregatis omnibus
sacerdotibus, sedit cum eis pontifex praedictus in Propina
deditque anathemata maledictionis ut, quicumque ex praedictas
haberet muniminibus et non redderet, illi anathema esset, et
quicumque redderet, innocens esset a culpa.
135. Obiit hic beatissimus vir 3. Idus Mai. Epitaphium invenies
super sepulcrum eius continentem ita:
'Sanctificis semper meritis, memorande sacerdos,
Hoc positus tumulo, Damiane, iacis.
Corpore defunctus, tamen est tua fama superstes;
Artus obit terris, lux tua facta tenet.
Damiatiae is veniens antistes beatus a rure,
Tutasti precibus sancta Ravenna tuis.
Cuncta salutifero deponens tempore secla,
Te pius in populo Christus orante dedit.
Quod tamen his templis meruisti sumere busta,
Te placuisse Deo, tanta sepulcra probant;
Utque vices cuius gessisti rite sacerdos,
Ipsius inque locis sit tibi sancta quies.'
Hoc infra ecclesiam beati Apolenaris scriptum super sepulcrum
ipsius invenimus. Sedit annos 16, menses 2, dies 16.
DE SANCTO FELICE XXXVIII.
136. Felix XXXVIII. Iste brevi corpore, tenuis facie, modicis
oculis, macilenta effigie, spiritus sapientiae plenus fuit et
fons irriguus, optimus pater, egregius praedicator, multorum
cunditor voluminum, in sua sancta fecundus ecclesia.
Expositum, quem usque nunc habemus, de die iudicii, ubi ait in
euangelio: 'Cum videritis abominationem,' ipse dictavit. Etsolus
iste a sacerdotibus liberatus, nam reliqua omnia volumina manibus
suis igne cuncremavit.
Iste monasterium beati Bartolomei, ubi ego Deo favente abbas,
praefuit et vicedominali gubernacula suscepta luculentissimus
tenuit.
Sed tamen post multas tribulationes, quas in Constantinopolim
sustinuit, ut audituri estis, cum corona victoriae ad propriameum
Dominus revocavit sedem.
Sic et mihi de praedicto monasterio cuntigit. A Georgio
pontifice per pauca annorum curricula sine causa privatus ad hoc
monasterio fui. Nam antequam in tale culmen ascendisset, sic
eramus ad invicem quasi ex uno duo uterini germani; et postquam
accepit archieraticam dignitatem, Deum offendit, omnes sacerdotes
demolivit, cuncta occupans monasterii totasque gazas ecclesiae,
quas praedecessores sui aquisierunt, pro reatu sui corporis
expendit.
137. Igitur in istius temporibus, Constantini imperatoris a
suis militibus cum aliquibus civibus Ravennae nares et aures
abscissae fuerunt, de praestantissimo dimissum reddiderunt
corpus, et de aula expulsus, proicetus est in litore, cupientes
eum trunare.
At illi post debelitata menbra vitam precabatur, asserens, se
totum imperium esse oblitum. His itaque gestis, dum aegrum
spatiabatur in litore, cunsilio inito cum Bulgaris, in sua
restauratus est sede; et potitus imperio, nares sibi et aures ex
obrizo fecit.
Recolens populorum iram, iubet truncari proceres ferro. Fit
ingens clamor gravorum, deleta iuventa, et multi ad limina
plectebant capita sua; alii transfossi, caputum stridens,
praecordia texta; nonnulli culeo in pelagus iactati in altum
consumpti; multi piris flammis incensi medullis; infelices alii
prandia interanea dissoluti petebant; nonnulli plumbeas poenas,
tirannicum ex ipsis multos recepit nicopos; cunsumptaeque undique
urbes.
Ad Ravennam corda revolvens retorsit, et per noctem plurima
volvens, infra se taliter agens: 'Heu, quid agam, et contra
Ravennam quae exordia sumam?' Et videns animam, per multa
consilia vagans, haec alternatim infra se mens rapit in diversa.
Monstraticum fidelem suum tacito vocat, ut aptet ratem et
socios in litora ducat, expensas paret. Et quae sit res, omnis
ignorat. Dissimulare iubet sese, quousque tempore fuerit aperto.
Tunc sic alloquitur illum et talia verba iubet: 'Esto cunstans
meis parere praeceptis, firmiterque age, et meus nuncius ibis ;
alloquere Ravennenses et mea dicta celerius refer. Ipsa gens
inimica mihii per fraudulenta cunsilia nares mihi absciderunt et
aures. Pone papilionem tuum super ripam Eridani, et cumpone
blanda verba et iram serenam tege fronte, et pro me illis
salutatoria profer verba, et dona tribue et invita eos ad
solempnia mensae. In oculis eorum esto iocundus, in corde sis
hostis.'
Qui egressus ex urbe, attigit ratem iussitque ventis vela
dari, et cunsedit transtrum sulcabatque undas salsas carina.
Lustrato Drapani portu, venit Pachinium delatus Siculi hora.
Desaeviente pelago nigra super aequora nube, acquosus Orion,
inretractabile caelum: invitus loco moratus est.
Pontus placidum fluctum et mare videns tranquillum, Adriaticum
penetrans sinum, prospexit gaudens Ravennam, et fallens dolo vox
prorupit, dicens: 'O sola infelix et sola crudelis Ravenna, qui
rura extrinsecus, acerrimum latet intus venenum! Aequalis solo
videris, sed caput nubila tangis.'
Inter haec verba navis vicina facta est litoris et expansis
remis Eridani ripam sulcavit; et cum populi gloriam omnes
exierunt ex urbe, [cum] venisset monstraticum Graiorum ex egregia
aula, iussitque sibi parari sedilia super viridissimum gramen, et
omnes maiores natu ad se invitans, in hostensu hominis libenti
animo suscepit.
Alia vero die iussit diversa pallias per cortinas ex utraque
parte extendere, non minus quasi stadio uno, et invitat proceres
omnes, qui ad limina veniebant, duos et duos a se introduci. Et
cumprensi, mittebant cuneos ligneos in ora eorum, et ligabantur
post tergum capita, et proiciebantur sub cathaleta navis. In tali
vero dolo sunt omnes nobiles capti.
Ibi et Felix pontifex istius urbis deceptus est, ibi Iohanicis
sapientissimus captus est, ibi et mediocres multi vincti sunt, et
nullus ex civibus hanc fraudem prius agnoscere valuit, sed
postquam in trabibus ruborum cavis ingressi sunt, et fugam
petierunt, sicut dampna, eorum fraus manifestata est.
Tunc residui introeuntes intra moenia muri, subposuerunt
civibus ignem. Tumultus erant populis, et dabant fremitum usque
adcaelum. Planctus undique ingens erat; prostrati omnes in terra.
Non similes marinus fluctus dat sonitus nec tonitribus nubes,
neccum magna cadit moles ex Alpibus iugis, nec cum magno vento
quassantur in montosae silvae cipressi. Tubicines per plateas
errant, maximas dant voces, et insonabant terra. Lacrimis salsis
funderunt metus de praesenti fletus nimius; consolatio nulla nec
reparatio vitae. Undique clamor, undique suspiria, et iam terram
mugitus ad sonitus eorum dedit.
138. Quadam vero die, dum praedones et exules per vitrea
discurrerent rura, quinquies deni post excidium urbis et Classis,
dixit Iohanicis ad fratrem suum: 'Defer cartam et nigrum liquorem
et scribe, quia hodie hora tertia cognata tua, uxor mea, mortua
est; et ego illic vindicor, tuque reverteris cum maximis opibus.'
Igitur ingressi Constantinopolim, invenerunt imperatorem
Iustinianum in smaragdina aurea [sede] sedentem, et limbo cinctum
caput, quas illi sua ex auro et margaritas discreverat regia
coniunx. Et iussit omnis poni in custodia, quousque eos possit
diversa expendere poena. Omnesque senatores graviori modo
interempti et deleti sunt, adstruxitque scelus iurandum, quod
pontificem interimeret.
Nocte vero eadem, pro quo dies venisset, antequam oceanum
aurora dedisset et Phebeam lampadas illustrasset, dum caperet
divus augustus pectore placidum sompnum, astitit ante eum
nobilissimus iuvenis, omnis gloria decoratus, una cum Felice
pontifice, ait ad eum: 'Parce unico gladio viro.' Et statim
evanuit. Iterum in sompnis respiciens vidit super caput eiusdem
antistis quasi dexterahominis hinc et inde fulgore micantem.
Expergefactus autem imperator retulit suis; et propter
iusiurandum quod iuraverat, ne mentitus esset et urbici eum non
interficeret, iussit deferri ferculum magnum et falso et
mundissimo argirio, et missus in ingentem rogum post nimium
calefactum, acetum acerrimum super illud iussit fundi; et coactus
pontifex ibidem diutissime intueri, amisit amborum lumina
oculorum.
139. Interea Ravennenses, qui et Melisensis, sicut incertis de
suis vinctis, inter se varios sermones trahebant, et moesta ex
die nefanda acre valde in luctu morabantur.
Dies vero quadam, praeveniente diluculo, antequam alas
raperet, quadriga submota, humida nox, dum armati pelago
specularentur, procul in pontu intuentes, ecce maxima navis
discurrens per vitrea rura, fortiterque sulcabat vitreos campos.
Gubernator vero postquam aspexit moenia urbis, cuntorsit clavos,
coepit navis circumflectere cursum, praeterit portus, adhaerens
Eridani litus.
Tunc adventui viri omnes exierunt ex urbe armatis manibus,
induti corpora ferro. Corda pavor pulsans, pallidos omnes
colores, agnoscunt captos, lacrimis coeperunt inter se fundere.
Et interrogaverunt ex eis virum, qui prae omnibus erat,
dixeruntque ad eum: 'Testamur caput animamque tuam, ut non
mendatia fingas, quia non est in tempore hoc tota fides, sed
fraus periuriaque in hoc praesenti seculo regnat.'
Tunc ille tendens ad sidera palmas ad caelumque lumina
torquens, vocem cum magno gemitu dedit: 'Testor caelum et terram
per intemeratam fidem et inviolabilem aethereum regnum, mendatia
non fingam falsamve inaniam non dicam - mendax et inprobus
mendatia diligit semper.' Dixerat, et omnes intenti cunticuerunt,
super eum erant pendentia hora, et cunspicientes eum omnia agmina
circum, exposuit eis quae viderat, omnia letalia verba. Et
elevata voce fleverunt; feriens aethera clamor, gemuitque terra
et insonuerunt montes.
140. Tunc elegerunt sibi Ravennenses praestantiorem virum,
ymeneos Iohanicis filium, nomine Georgium, qui illo tempore
prudens in verbis, providens in cunsilio, verax in sermonibus et
in omni elegantior gratia. Devoverantque se universi pariter
praeceptis eius, et quisquis esse inobediens, vindicaretur.
Ille vero murino sedens sonipede, extrinsecus lustrata Italia,
sexta reversus est hora, et ait ad socios: 'Demus excubias istis,
quo peragravimus, civitates. Fateor ex ore serpentis, qui ex
Bizantie ponto hic delatus est, cuncti ex eo tetrum bibimus
venenum. Et tumidis corde Danais terga non demus. Estote
fidentes! Praeparate, necesse si est, animus pugnae et date
robustissima pectora ac ferrea; adhibite socios et terribili
clangite tuba. Ite velocius, subponite civibus: noctem nigrantem,
foederati viri de montuosis veniant locis.
'Toxos adhibete in armis, cuntortum cervinum tendite nervum,
ut segetes spicula iacite, volatile lignum. Prima pubes
castramovat cum iuvenilibus armis; sonent arma, humeris
clarescant splendentia scuta, lanccas excutite, fulgore aeris
rutilent aequora maris. Sinite vestrorum parentum matura corpora,
et vetulorum misereatur senectute. Copia sit illis ecclesia, pars
orandi, cum sacerdotibus eant, caeleste auxilium quaerant et ad
aram thura crement et hostia sancto altari ferant.
'In propugnacula per diem nobis igniformus contrarius sistit,
purpureus nasci, sed postquam in aethere vectus, oceanum
relinquens; cum se aderit, polo igneos exuflans radios, humo
quadrigis reddiderit, quaerite pupuleas et nudo incidite ferro,
nonnulli bipennas sumat, intonsa serrate viburna, texite arbustis
virgis et miscite querno; scenofactoreis operam date. Capita ab
ardore defendite vestra. Nullus sit ignavus, ubi primum acciderit
signum, nulli eum metus nullaque sententia tradet.
'Omnes Ravennae coetus omnesque certamina ponant. Qui valet
pedum cursu et qui viribus pectore audax, pigrum non
sustineat,sed iaculo tepente sagittas. . . . Hoc videntes socios
praeparant animos pugnae.
'Non paveatis muros vestra defendere dextra; socios iungentur
vobis ex suburbano undique, qui nostram defendant arcem et
civitatem salvent. Sint tuta litora et per omnes vigiliae portus.
Sarxena excubet; Cervia aequoris ad nonas papia armis flavia
instet, quae curva vocatur Cesena; Pipilienses viri adhaereant
Sapis portus, iuxta cunscendant fluctusque marinos; coloni
decumani speculentur iuxta portus Candiani; Livienses accolae
instent in litore curvo; Bedente vetere amne castra Faventina
scrutentur post Lachernum portus et Eridani ora; Cornelienses
acies lustret Coriandri campos et loca omnia circa; phalanges
armatae Bononienses, transmisso Eridano, Porte-Lionis servent
planceta.'
His igitur actis, omnes voces ad sidera mitterent, benedicent
in caelum et terram laudibus resonabant. Tunc imperat Georgius
manu, iubet validas mutescere voces. Post haec autem rogaverunt
eum viri religiosi Melisenses, ut, sicut est vallata civitas in
ambitu corona, ita intrinsecus excubias poneret.
Acquievitque petitioni eorum et divisit populum civitatis in
undecimas partes; duodecima vero pars ecclesiae est reservata.
Unusquisque miles secundum suam militiam et numerum incedat, id
est: Ravenna, Bandus Primus, Bandus Secundus, Bandus Novus,
Invictus, Constantinopolitanus, Firmens, Laetus, Mediolanensi,
Veronense, Classensis, partes pontificis cum clericis, non honore
digni et familia et stratoribus vel aliis subiacentibus
ecclesiis. Et haec ordinatio permanet usque in praesentem diem.
141. Deflectamus ad aliam urbem stilum et de amissis nostris
civibus per ordinem enarremus. Igitur Iustinianus in achameniam
versus, iussit deferri ante cunspectum suum Iohanici; quasi
nescius in inlusionem interrogans de eo, dicens: 'Nunquid iste
est Iohanicis scriba?' Et ubi responsum est de eo, quia ipse est,
surrexit altius divalia ira. Arundinem deferri iubet et sub
ungulis omnibus illius digitorum in furore. . . praecepit usque
ad secundum articulum; cartam calamoque dari imperat, ut scribat.
Quam cum accepisset, inter duos digitos calamum coegit. Noluit
cum liquore, sed cum sanguine, quae fluebat digitis,
literasexaravit continentes ita: 'Deus, in adiutorium meum
intende. Domine, ad adiuvandum me festina. Libera me de inimicis
meis, Deus meus, et de manu iniqui imperatoris istius.'
Et proiecit ipsam cartulam in faciem ipsius imperatoris in
edra sedentis, dicens: 'Accipe, iniquissime, et satia te sanguine
meo.'
Et minatur divus, dicens: 'Quid, moriture, agis? Periet
audacia tua.' Iussitque apparitoribus, ut duceret eum ad locum
vitae puniendum, et praeconem clamari iussit: 'Iohanicis
Ravennianus ille facundus poeta, quia invictissimo augusto
cuntrarius fuit, inter duas fornices murina morte privetur.'
Electi sibi septam cervicem, vectes mittentes in anulos
ferreos, levaverunt duriter desuper lapidem. Ille autem
flammantia lumina ad caelum retorsit, cum cruentis extendens
cruentas ad sidera palmas. Expleta oratione, dixit
interfectoribus suis: 'Cras eademque ut nunc est hora
interficietis imperatorem vestrum, et erit mecum ante aequissimum
iudicem. Sic dicetis illi.' Et extensum desuper lapidem unum, et
aliam plathomam desuper viventi in colla emissa fregit corpus
eius, et relinquerunt eum mortuum. In tali tormento et martirio
vitam finivit.
142. Alia vero die, hora qua praedixerat ille, irruentes super
imperatorem, non sustinentes populi eius malignitates, occiderunt
eum. Alii latus inter et ilia lancea figunt, alii telo
transfundunt inguines, renes. Vomebat cruor, et sparsis crinibus
aulam, ligatis stuppa pedibus, per clivum tractus ad ima,
laceratus, frigidum corpus irruit mors obscura tenebris.
Diversis circumspiciunt, uno ense arreptus, comam cuncludens
manu, capite avulsus divali, stridens, micanti ferro, traiecit
corpore humo. Consilioque inito inter se, cundiderunt illud sacco
et miserunt per totam Ytaliam.
Soror vero praedicti Iohanicis hoc audiens, cum fletu
caelestem Dominum rogabat, ut videret Iustiniani ablatum capud,
sicut rumor erat, et statim obcunberet morte. Factum est autem,
cum per singulas plateas duceretur iam dictum capud in summitate
lanceae fixum, nunciatum est ad praefatam feminam, quod truncatum
capud inde sit ferendum. Quae subito in superiora ascendit domus,
per fenestram respiciens, stare illum portatorem rogavit; et cum
diutissime idem intueretur, lacrimis obortis pectusque replevit,
agens gratias Deo, quia quod desideravit cunspexit. Et dum vellet
se ad fenestram deflectere, cecidit retro et quassata mortua est.
143. Post mortem vero Iustiniam augusti levaverunt super se
Pelasgi novum imperatorem, et cunstituerunt eum dominum universae
terrae, ac imperium cunfirmatum fuit in manu eius.
Dixit ad Felicem pontificem: 'Revertere in terram tuam et in
sedem tuam.' Cui pontifex respondens, dixit: 'Quo revertar, aut
quo vadam?' Et imperatorem ad eum: 'Et quare non? Pro qua causa?'
Respondit pontifex: 'Lumina oculorum amissa habeo. Omnes fortunae
meae ecclesia hic cunsumptae sunt, et quas antecessores tuos, pii
principes, in ornamenta ecclesia dederunt, detulerunt, in hac
deportata sunt civitate, et nihil remansit nisi ambitus murorum.'
Dixit autem ad eum imperatorem: 'Et quis eas abstulerunt? Si
tua tibi non sunt, vel etiam ex nostra tolle.' Dixitque ad eum
Felix antistes: 'Sufficiunt mea mihi, si reddere iubes, quia
diversi diversa tulerunt.' Tunc imperator misericordia motus
iussit praeconem per totam clamare urbem, ut, quicunque ex
Ravenma ecclesia aliquid haberet, velocius ad palatium deferret.
Et allata sunt vasa et pallia, et omnia ornamenta ecclesiae
pontifex suscepit. Non perdidit ex eis nisi candelabrum unum.
Post haec autem rogavit imperator pontificem, ut ex palatio
eius aliquam benedictionem acciperect. Qui respondens ad eum
inquid: 'Sufficit mihi tantummodo gratia tua. Tamen si pro
remedio animae tuae mea ecclesia vis dona offerre, habes gemmas
cristallinas in illo et in illo loco infra huius gazam palatii,
quae possunt ad hornatum ecclesiae mirifice et optime decorari.'
Quo audito, imperator misit fidelissimos viros ex
Mirmidonibus, ut cumprobaret, in loco illo si esset, ut pontifex
dixit, etinventa sunt. Iussit deferri et dare ei omnia vasa, quae
ibidem inventa sunt.
Descriptione facta ex ea, graterem uno cristallicium, grandis,
ex auro et gemmis ornatus, et alios grateres duos ex gemma
onichina, et ipsi ex auro et gemmis; canistrum unum magnum, in
quo erat ymagines hominum et diversas volatilia, ex vitro mundo,
simile cristallo; amas, una ex ipsa et bene sculpta; urceus ad
aquam manu similis, et ipse aquimanile desupra ex argento
investito talis, qualis visus hominis in hoc tempore nullo modo
videri potest; trullas duas ex cristallo; corona ex modico auro
una, sed tamen habuit preciosissimas gemmas, ut temporibus
nostris interrogatus Iudeus negotians Karolo imperatori, quo
precio venundari possit, adiecit,quod omnes opes istius ecclesiae
et omnia ornamenta etiam et tuguria venundetur, non potest eam
explere. A tempore Georgii non cumparuit.
144. His itaque gestis, dum vellet ex urbe egredere, unus ad
portae aditum simulans se claudum et omnia debilia habere menbra,
ut munera acciperet, exclamavit dicens: 'Fortunate Felix, adiuva
invalidum corpus.'
Stans autem beatissimus papa dixit ad eum: 'Fili, quare te
esse simulas quod non es? Quare me illudis? Quamvis exterioribus
luminibus privatus sum, interiora tamen fulgida per gratiam
Christi intus patescunt.' Et adprehensam manum eius, dicens:
'Surge, leva, vade, et servos Dei noli iterum subsannare.'
Viri autem civitatis, qui erant cum eo iuxta portam, coeperunt
signare facies suas et territi dixerunt intra se, quia: 'Hichomo
iustus est.'
Egressus vero illius ex moenibus urbis, dum a ratibus longius
modicum esset, expectabant eum domidas, ut acciperent aliquid ab
eo. Initoque inter se pessimo consilio, dixerunt: 'Dicunt, quod
iste vates Ravennianus vir elimosinarius sit et ad tribuendum
largas habet manus. Probemus, si veritas est in eo. Unus ex nobis
sub falsa morte in humo iaceat, et quaeramus pro sepultura munera
et quicquid nobis dederit sortiamur.'
Quo facto, transeunte pontifice, levaverunt ululatus, voces
fictas, lacrimas, moerentes et dicentes: 'Adiuva nos, pastor
bone, tribue nobis, ut sepeliamus mortuum nostrum.'
At ille exuens se, clamidem, qua indutus erat, tribuit illis,
dicens: "Tollite, si vere mortuum habetis, sepelite eum.' Illi
autem ficte plorantes, ovans pllusque ovantes acceperunt.
Cum autem pontifex paululum discessisset, putaverunt
praedictis domidas, collegam suum sub falsa morte terram iaceret.
Dixerunt ad hominem iacentem exanimem: 'Surge, leva, ecce habemus
pontificis clamidem.'
Illi mors, quem ad se deridendo et simulando invitaverat,
propria venit. Dicidente latera hic et inde, sed nullis ille
movetur fletibus falsis, nec respicit lacrimas; volvent eos,
inmotus manet. Haec fama velocius inplevit regiam urbem.
Audiens autem divus, iussit reverti beatum Felicem a nave, et
suscepit eum in domum mirifico marmore factum, et postulavit ab
eo benedictionem et obtulit ei multa dona, id est duos magnos
discos ex cristallo et cannatas ex eo et alia vascula in
ornamentum ecclesiae. Et iussit exarari privilegia omnia secundum
petitionem pontificis, et quicquid ab eo postulavit, optinuit.
Et naves praeparare divus imperat et omnia necessaria et
cuncupiscibilia honerari; et osculans eum, valedicens ei,
percepta ab eo benedictione, secessit. Et privilegia, ut sibi
placuit, exarari iussit, et exaltavit eum multo magis, ut antea
fuerat. Laetusque et gaudens ad propriam suam sedem eum remisit.
145. Interea relicta regia urbe, iussit ventis dari vela et
remis expandere alas sulcantes pelagus. Quaeritur salsa carina.
Drapani lustrat portus, Siculas attigit ora. Aliquantis hic
moratus diebus, proprias res ecclesiae sua disponens, susceptus
Panurmus, paucis ibidem moratus est diebus; pervenit Tindaridis.
Exinde transgressus, a Pachinia devenit litora. Et dum sol novos
spargit radios terras, aequatas procederet iubet classes, relicto
sine remige portu, diseruerunt litora, torquebant spumas et
caerula verrunt, discurrentes vitrea rura.
Blanda respirante aura, transmisso Adriatico sinu, Eridani
attigit portus; ingressusque urbem, ipsam sedis alaeriter
clamanssuum suscepit sessores.
Post vero annos tres haedificavit domum infra episcopium, quo
de suo nomine domum Felicis nominavit. 146. Igitur antequam
hominum strages et pernicies facta fuisset, sapientissimus
Iohanicis istius in temporibus claruit. Et rogatus a pontifice,
ut omnes antiphonas, quas canimus modo dominicis diebus ad crucem
sive sanctorum apostolorum aut martirum sivecunfessorum necnon et
virginum, ipse exponeret non solum Latinis eloquiis, sed etiam
Grecis verbis, quia in utraque lingua fuit maximus orator.
Ex ipsa autem arbore et ex eius generositate habemus
ramuscolos et pronepotes. Iohanicis Agnem genuit, Agnes Andream
procreavit. Ex Andrea Basilii natus est Basilius, qui genuit
Andream presbiterum, editorem huius Pontificalis.
Sed quae eius notarius, qui postea huius sancta ecclesia ab eo
eruditus scriniarius fuit, nomine Ilarus ad eius nepotem, filius
filia sua, Andream, ut diximus, nomine, avus meus, pater matris
meae, de eo retulit, in medium proferamus.
147. Cum per singulas noctes per sanctorum Dei ecclesias
graderetur et tardius ad suam diverteret domum, notarius eius,
quem superius nominavimus, volens inlicita penetrare, quae
necesse ei non fuerat.
In silentio noctis conticinio hora surgens de mollibus
stratis, ad ecclesiam beati Iohannis euangelistae iter arripuit.
Notarius vero eius factus est cum [eo], ut videret quid ageret.
Dicebat enim intra se: 'Videbo, si homo iste nocte clam cum
exarcho init cunsilium, aut forte cum meretricibus delectatur,
aut pro qua causa solus graditur.'
Cumque pervenisset praedictus Iohanicis ante eadem pilam
ecclesiam, statim patefactae sunt ianuae, et vectes et serrae in
aliam tacite evulsae sunt partem. Et orans diutissime ante
cunspectum Salvatoris, in ardicam ecclesiae ipsius apostoli
ingressus est, et patefactis omnibus claustris, pronus in terra
oravit. Post orationem recessit, et ianuae clausae sunt, omnia
illarum arctamentadiscurrerunt, unaquaque in locum suum.
Videns haec omnia Ilarus obmutuit amens et abdicavit se in
angulos ipsius introiti, ubi corpus suum sine anima pro ipso
testimonio ponere infra marmore iussit.
Et cum pervenisset ad locum, leniter emisit vocem, dicens:
'Ilare, cur te proripis et vis latere? Quod vidisti, quousque ego
vivo, ne cui indicas. Quod si me viventes dixeris, statim
invaderis a morte.'
Testificabatur et alia de eo, quia in quocumque loco hiemis
tempore aspiciebat in die pauperem, et ubi infirmos videt,
iubebat sibi praeparari coenam, et cum ante eum attulissent, ut
gustarent, simulabat gravitudinem, et iubebat integrum reponi
usque ad crastinum. Nocte vero visitabat infirmum, detulebat
coenam quam reponere imperabat, tribuebat infirmo.
Et postquam recipiebat infirmus vires, per ecclesias Dei
abscondite gradiebat, in sua se modo postmodum recipiebat. 148.
Monasterium sancti Andreae apostoli quod vocatur Ierichomium sua
ipsius fuit domus. Quingenta pondera librarum aerecarum vascula
ibidem reliquid in usum ipsius monasterii, et super altarium, ubi
corona dependebat - per cathenulas aereas dependebat - filum ex
auro, quod nobilissimae utuntur virgines Ravennianae, in fronte
posuit. Et ubi coronae pendebant - per cathenulas aereas
dependebant - zonae aureae muliebri suspendi praecepit.
Dicendo de viro isto, non tantum pro gloria prolis, sed ut
illius manifestaremus opera, per multa longius itinera a
pontifice vagati sumus. Sed quod semel incepimus, relinquere non
possimus, donec expleamus.
De illius tumulo requisivi, firmiter et certius inveni, sicut
mihi Maurus diaconus pene dies 30 retulit, qui ex
Constantinopolim veniens dixit: 'Ad portam quae vocatur Aurea.'
Ibidem ipsius modica ecclesia est, ibique fui et in eodem templo
preces omnipotenti Deo fudi.
149. Igitur beatissimus hic Felix post abditam ecclesia multas
reliquias cundidit et paginas ex argento extruxit, et supercilii
arcum versus cuntinentes ita. . .
Multasque ibidem sanctorum reliquias cundidit, et capsam in
altaris ex cypressino facta fuit, atque usque ad Petronaci
pontificis tempus.
Quam postmodum Sergius diaconus, abba monasterii sancti
Bartolomei apostoli, ubi praedictus pontifex abba et diaconus et
istius sedis yconomus fuit, ubi Deo iuvante post praedictum
Sergium diaconum ex eius largitate nunc a divino nutu abba
existo, praedictum altarium renovavit ex proconiso lapide, cum
diversis marmoribus, ornamentis mirifice, inter quas et ego opera
decoravimus.
Fecit hic beatissimus Felix salutatorium, unde procedunt usque
hodie pontifices ad introitum missarum, palam popnlis videntibus.
Et super ipsius regias invenies scriptum continentem ita:
'Forma loci dudum Squalida sed tantum pervia plebis erat. Postquam
pontificis meritis iuveniscere visa est, Vicinum ecclesiae cuncepit inde
diem. Turba sacerdotum melius hic pergit in aula. Oblicum nescit carpere
pastorem. Per medios gradiens populos, reverentia crescit, Cum super
effundit cognita verba Deo. Nunc ritum servent, veniens quicumque
sacerdos; iam via, quae media est, fixa manere solet. Reparat haec meritis
felix dignusque sacerdos, Ne finem teneat pontificalis apex. Fama loquax
tantos nunquam retinebit honores.' Nam antea de vespertino salutatoria
erat egressio.
150. Qui cum prope esset vicinae morti, adiuravit sacerdotes
et cleris, ut, quicumque ex eius habuisset homeliis aut
quaecumque dicta ante eum attulissent. Quae cum omnia ante se
allata fuisset, statim iussit praeparari piram, et omnes incendio
cuncremavit.
Qui cum interrogatus a sacerdotibus fuisset, quare hoc
fecisset, dixit: 'Ego orbatus de meis luminibus, nihil videre
possumaut retractare quos edidi libros. Fortasse ego superposui,
aut scriba fefellit, ne quis post me veniat et vitia ex meis
proferat verbis. Habetis libros Grisologi Petri, quos videtis,
ingeniose et luculentissime scripsit, ipsum tenete, utimini, ut
vobis placet.' His autem expletis, defunctus est die 25. mensis
Novembris sepultusque est in ecclesia beati Apolenaris, non longe
a monasterio sanctae Feliculae. Epitaphiumque ipsius invenies
abens continentes ita:
'Inter almas laudes virtutumque triumphos,
Quibus coronantur praesules digni Deo,
Summa patientiae Felix amator fuit.
Moribus praecipuus vitam digessit honestam,
Pastorali culmine magnanime floruit.
Uno cunctas animo respectat pontifex plebes,
Nec tristem quemquam tolerat cunspicere.
Subtilis ingenio, acutus, prudens et gravis,
Praecessorum compar.
Culmen apostolicum colere summe novit,
Cuius ope fretus profana dogmata pellet.
Facundus eloquio, dictantia copia solens,
Doctus, eruditus, color memorabilis dicta videri.
Pertulit pro patria nimias praesul aerumnas,
Exulem dampna, famem, nuditatem, caedem, pericla,
Contemptus, exitia, terrores, vincula, fustis;
Summusque pontificis, subferre ludibria, honor.
Finibus ademptus, propria de sedo privatur.
Lumen carens corporis digna nactus est lucem.
Arto in tellure scopulo ponti portatur,
Ubi victus deerat, sed panis aderat Christus,
In quo toto corpore atque virtute sepultus,
Gratia summa Dei est cunsolatus antistes,
Erectusque gravi de claustra insulae Ponti.
Demum ad dilectae vectus est patriae portum.
Extractus omnia, pristina sede ornatur.
Ubi corde puro hostia Domino libans,
Lustra super terra, geminos simul prorogat annos.
Hic itaque sacer conditus funere iusso,
Planctus cuius casibus nunc numeratur donis.'
Sedit annos 16, menses 7, dies 19.
DE SANCTO IOHANNE XXIX.
151. Iohannes XXXIX. Hic patientissimus fuit, humilis et
mansuetus. Istius temporibus ecclesia Petriana cecidit terraemotu
post expleta solempnia missarum die dominico.
Et Liutprandi regis regnum Langobardorum regentes, ab ipsius
exercitus praedicta civitas corona cincta et devastata est, a
suis decepta civibus, simulata fraude, a porta quae dicitur Vicus
Salutaris, quae erat iuxta fluvium Pantheum.
Omnes cives cucurrerunt illuc. Unus autem ex illis, infensus
suis civibus, promissa pecunia, allatis clavibus, subductis
molchis portae, quae pergit ad vicum Leprosum, ubi est pons ex
basibus factus, reseratis claustris omnibus patefactisque portis,
inimici ingressi civitatem et eam subverterunt.
Nam iudicio Dei ipse, qui insidiator suorum civium fuit et
pilae claustra opperuit, quod primum tigni stipite perfossum
interiit, promissam pecuniam non accepit, sed ante omnes suum
sanguinem dedit nec terrae commenditus est.
152. Igitur irati Ravennenses cives cuntra pontificem hunc, in
Venetiarum partibus eum exilio religaverunt, et fuit exul per
annum unum. Tunc Epiphanius scriniarius, videns excidium sanctae
istius ecclesiae et patrem patriae in angustia et matura detinere
afflictionem, eum per huius civitatis exarchum ad hanc propriam
revocavit sedem.
Post autem in pontificali solio restitutus, quadam die
praedictus Epiphanius scriniarius ait ad eum: 'Domine pater, non
te pigeat in palatium ad exarchum ire et offerre illi ex argiriom
palaream magnam; et postula ab eo, ut coartet viros illos ad
iudicium, qui te in exilium miserunt, ut vindicemus nosmet de
illis. Et hoc, quod das, decuplum ex eis restituam. Tu
pontificalis tenes mores, ego cum eis litigabo, et scio iuvante
Domino de hostibus reportabo triumphum.'
Factumque est, ut superius audistis. Et ut mox recepit se
praedictus Iohannis pontifex infra maternum ecclesiae sinum. Alia
vero die auctor cunsilii, idem Epiphanius scriniarius cum
singulis hominibus in cunflictum stans, ita aiebat: 'Praeceptum
ex rebus exaratum habes, ut nunquam contra sanctam hanc ecclesiam
aut contra huius sedis pontificem de quacumque causa agas aut oro
mussites. Dic nunc, qualis ovis tu es, quia pastorem tuum, dum
ille te foveret et per gramineos duceret campos, tu cornu
percussisti et contra eum cirographa cunscripsisti?'
Convincti in iudicio, vigies collegit, quod exarcho dedit. His
itaque gestis, venerunt humiliter omnes unanimes ad eum, petentes
misericordiam; et nullus eum postmodum in amaritudinem deduxit.
153. Temporibus Iohannis venit iterum monstratico Ravennae, ut
eam depopularet, putante, se ut antea evaderet. Quo
cognitiRavenniani egressi sunt ad eum more praeliandi ut in
campum Coriandri.
Qui simulata fuga terga dantes, cum pervenissent ad stadium
tabulae, ubi pro signo terminus lapideus fixus est, reversi,
Grecorum frontem coeperunt fortiter dimicare; et non erat requies
undique caedentium, gladio strages maximas Grecorum peremptas.
Sacerdotes vero una cum pontifice et senioribus prostrati
humo, cilicium induti, asperso in capitibus eorum cinerem,
omnipotentem Deum deprecabantur. Seniores vero saccis sunt
cooperti, inculti capitibus et squallidis, lacrimosis oculis, in
caelum clamabant; similiter et omnes, qui infra urbem relicti
sunt, masculi et feminae Omnipotentis auxilium expectabant.
Reliqui vero accincti ferro, sumpti iuvenilibus armis,
caedebant hostes sine intermissione. Tunc, sicut a narrantibus
audivimus, apparuit inter utrosque exercitus quasi effigies magni
tauri et coepit cuntra Grecorum exercitum pedibus pulvere
exspargere, et vox mox insonuit - unde venisset aut cuius
fuisset, nullus agnovit - in auribus omnium increpuit, dicens:
'Eia Ravenniani, fortiter pugnate! Victoria vestra erit hodie.'
Videntes vero Pelasgi, cornu suum esse cunfractum, coeperunt
fugere infra dromonibus, putantes se liberare. Tunc Melisenses,
id est Ravenniani cives, circumdederunt eos cum cymbis et
carabis, et irruentes super Bizanteos, omnes interfecerunt et
corpora eorum in Eridanum praecipitaverunt. Et sic fuit, ut per
annos 6 ex Patereno nullus inde unquam piscem comederet.
Hoc autem factum est in die sanctorum Iohannis et Pauli, et
coeperunt agere diem istum quasi diem festum paschae, ornantes
plateas civitatis cum diversis palleis et lethaneis ad eorum
ecclesiam gradientes, benedicentes Deum in secula seculorum,
amen.
Mortuus et sepultus est in basilica beati Apolenaris.
Epithaphium invenies super eum continens ita: . . . . . . Sedit
annos 8, menses. . ., dies. . . .
DE SANCTO SERGIO XL.
154. Sergius XL. iuvenis aetate, brevis corpore, ridens facie,
decorus forma, glaucis oculis, nobilissimis ortus natalibus.Iste
laicus fuit et sponsam habuit. Quam, post regimen ecclesiae
suscepit, eam Eufimiam sponsam suam diaconissam cunsecravit, et
in eodem habitu permansit.
Quia in tempore istius zelum sacerdotibus et iurgium
habentibus, non unitis animo, scissa est multitudo; et postquam
Romae cunsecratus est, spreverunt eum sacerdotes, et separaverunt
se ab eo ministri, et nullus erat, qui cum eo ad sanctam
accederet aram.
Haec autem civitas vexabatur a Langobardis et Veneticis. Non
possumus per tanta discurrere, quia olescit; tamen cunpendii
proferamus causam.
Pontifex vero misit ad diaconos et ad reliquos ministros
ecclesiae, ut se omnes in gremium cunglobarent ecclesiae. At illi
in ipso perdurantes doloris stimulo, renuerunt.
Tunc excogitato consilio, cunsecravit presbiteros et diaconos.
Illi vero duri corde haec audientes, venerunt et die dominico cum
eo ad solempnia missarum processerunt. Novellae vero oves, qui se
putaverunt sublimiter stare, a veteribus sacerdotibus repulsi
sunt, et verecundati oppilaverunt ora.
Tunc pontifex blande et leniter priores refovens sacerdotes,
blanda circa eos eloquia fundens, quousque ab ira eos in
mansuetudinem revocaret. Tunc inter se multa volventes, post
foedus pacis statuerunt de novella consecratione, ut diacones
relicta dalmatica superhumeralem inponerent more Grecorum et
circa altare resisterent. Et ex illo die coeperunt levitae
multiplicare, nam canones proibent, apostolica auctoritate
muniente.
155. Eo namque tempore Zacharias papa Romanus egressus de
Roma, hora attigit Franciae, postulans tutamina atque praesidia
ad expellendos Langobardos Romanorum finibus, quia Austulphus rex
Italiam duriter opprimebat. Sed eiecto a solium Francorum altero
rege, Pipinus sceptrum regni accepit et papae manibus benedictus
est atque crismate sacro ab eo perunctus est; Romamque reversus
est.
Et antequam reverteretur Romam, in ecclesia beati Apolenaris
missam celebravit et endothin ex blatta alitheno cum
margaritismirifice ornatam obtulit, et suum nomen ibidem exaratum
est.
At ut vidit Austulphus rex, quia undique super se ingravata
essent mala, dextera Italis petit, quia tempus eum non adiuvabat,
et ivit ad limina beati Petri principis ot obtulit dona et exenia
multa; deinde Ravennam reversus, clamidem ex auro pictam, qua
erat indutus, super sanctum altarium Ursianae ecclesia posuit.
Ecclesiam Petrianam, quae funditus eversa est per terraemotum,
sponte haedificare voluit, et piramides per in girum erexit,
columpnas statuit, quae manent usque nunc, sed non cunsummavit.
156. De praedictus regis nomine, [cur] Austulphus rex vocatus
est, eloquar, an sileam? Tamen narrabo. Quinque in una hora, in
uno partu, ex uno ventre parvulos sua peperit mater. Quod cum
nunciatum regis fuisset et innotuisset admiranda res, novo inito
cunsilio, iussit eos ante se deferri in unum maximum calathum. Et
videns, eos voluit proicere in sterquilinium; orrebat esse pater,
qui fuerat genitor. Praecepit deferri regalem cuntum, dicens
suis: 'Quicumque ex eis manu cuntum adstrixerit, hic vivat.'
Statim ut in medio contus positus est, inter ceteros fratres iste
contum tenuit extento brachio. Tunc vocavit eum pater Austulphus.
Revertamur ad superiora eloquia.
157. Vir autem iste Sergius praesul, cum Paulus papa Romanus
Franciae iter per Tusciam pergeret, non ei obvius fuit; et
indignatus papa de valle quae dicitur Calle Collata, quae rustico
more Galiata dicitur cum ira magna exivit.
Lustrato Langobardorum regno, calcata praecelsa cacumina,
Iovis montis pertransiit iugum; deinde Franciae arripuit iter, et
quicquid ad Pipinum postulavit regem, optinuit.
Deinde reversus, Sergium archiepiscopum vexare coepit. Ille
autem fiduciam habens in rege, ut rex adminiculum ei praeberet;et
fefellit is illum, et deductus est Romam a suis civibus, atque
fraude deceptus. Et cungregatis episcopis, iubente papa, et
voluerunt eum honore privare et de gradu pontificalis prohicere.
Apostolicus talem cuntra eum proferebat sententiam: 'Neophitus
es, non ex ovile fuisti nec secundum canones in Ravennensi
ecclesia militasti, sed subito invasisti cathedram quasi latro,
et sacerdotes tuos, qui digni donis ecclesiae perfrui,
reppulisti, et per secularium favorem, potenter tamen, sedem
obtinuisti.'
Ad haec Ravennae pontifex aiebat: 'Et non mea praesumptione,
sed eligerunt me cleros et plebs universa. Interrogasti per
ordinem canonico more, et de me omnia vobis patefacta sunt,
quomodo laicus fui et sponsam habui et ad clericatum perveni, et
cognitum vobis factum est, et dixisti, nullum obstaculum mihi
esse potest. Postquam talia de me sensisti, cur me cunsecrasti?'
Diversas autem sententias inter se episcopi ferebant, et infra
unumquodque cubiculum cordis magna quatiebatur tenpestas.
Dicebant enim omnes: 'Quomodo possimus, cum simus discipuli,
magistrum iudicare?
Haec audiens papa, in furore versus, asseruit, se die crastino
manibus suis orarium a collo eius evelleret. Tunc Sergius
antistes Ravennensis nocte eadem cum lacrimis proicit se ad
altarium beati Nicolai et se totum in magnis lamentis dedit.
Prostrato corpore tandiu lacrimas fudit, quod locum ubi moerebat
valde roravit et rivulos produxit.
Iudicio Dei nocte illa mortuus est Paulus papa, repente raptus
est, subito quievit, et tenuerunt eum sui occulte usque
mane.
Insurgente vero aurora diei, autequam ex eo radius solis
splendesceret et terram Phebea perlustraret radiis, venit ad eum
Stephanus, urbis Romae diaconus, germanus praedicti papae, in
ipsa custodia, ubi Sergius pontifex erat. Ait ad eum: 'Quid mihi
daturus es, si reversus fueris cum pace ad domum tuam et omnibus
honore et dignitate ampliatum?'
His auditis praesul, quasi de laqueo ereptus, egressus ait:
'Non parva tibi statuo dare munera, nisi quod audis facio. Veni
tu ipse Ravennam et ingredere infra episcopium in ea ecclesia et
scrutare diligenter omnes gazas ipsius domus, aurum, argentum,
vascula vel nummos; omnia sunt tibi data, et quantum vis pro
benedictione dimittere, dimitte.' Super haec verba iuraverunt
sibi mutuo.
In ipsa vero die electus est praedictus germanus defuncti
papae in solio apostolatus, et statim solvit omnes captivos et
omnibus noxiis veniam cuncessit. Tunc iussit venire Sergium
Ravennensem pontificem cum omni honore et gloria; et cum vidisset
eum, sublevavit se de sella ubi sedebat, et cum prostratus humo
petisset et vultu submisso, elatis manibus sublevatus, et irruit
super collum eius, obsculans eum, et iussit deferri sedem illius
iuxta sedem suam, et locuti sunt inter se pacifica et dulcia
verba, et permisit eum redire ad sedem suam cum gaudio magno et
alacritate.
Post tertium annum Ravennam ingressus est, quem suscipientibus
eum suis, modica gratulatio fuit et modica quies. Ivit Sergius
pontifex ad monasterium beatae virginis Mariae qui vocatur
Cosmiti. Post missam celebratam prostravit se ante altarium beati
Nicolai, orans diutissime et lacrimas fundens, quae apparet usque
in praesentem diem.
158. Eo namque tempore exiens Stephanus papa Romanus Roma,
Franciae arripuit iter, properans huc Ravennam, infra
episcopiumeius applicitus est. Scientes autem et videntes
sacerdotes, quod ipse scrutaretur gazas atque omnes opes
ecclesiae deglotire deberet, erant inter eos incommoda verba.
Alii dicebant: 'Suffocemus eum;' alii: 'Non, serventur
ecclesia fortunae.' Erant dispares voces in vulgo. Tunc Leo
diaconus et ipsius domui vicedominus sacerdotibus dixit: 'Cum
coeperit depopulare omnia, vocemus eum occulte quasi aliquid ad
ostendendum ei, et praecipitemus eum, ut dimersus in profundum
aquae nunquam cunpareat.' Hoc erat inter eos cunsilum, et verba
incommoda et commoda agebantur et cunclusa. Alii, cum quasi facta
fuisset, remotionem criminis meditabantur.
Audiens haec Uviliaris archidiacono istius sedis Ravennae de
monasterio sancti Bartolomei, qui illo tempore ibidem sistebat
abba, ubi Deo favente post ipsum quartus ego sum modo, ad
episcopium ecclesiae cum summa velocitate occurrit et vidit omnes
sacerdotes in talibus machinamentis sermocinationum sistere et
diversa inter se cunsilia volvere; agnoscens suum in contraria
coeptum, complosis manibus cuntra eos vocem misit: 'O quanta
insania, fratres! Si ista meditati estis perimere pontifice, non
aequa cunsilia in pectoribus vestris gestatis. Adquiescite mihi,
ut papa honorifice hinc abscedat, manusque vestrae servate
innoxiis, et sacramentum praesulis nostri servemus illaesum. Cum
incubare coeperit atra nox et Romanorum cum fuerit corpora ex
dapibus et lucidissimo lyeo opleta, prima quies, quasi sepulti
iacent: cuncta atrii lichna extinguantur, ne illi flammae
candelarum nocte solatia praestent, et quid possimus occulte
abdicare, omnia in criptis celentur, ignorante pontifice nostro,
et apertis locis divitiarum quas papa Romanus invenerit tollat.'
Placuitque omnibus hoc cunsilium, et decreverunt, quia haec
Uviliaris melior est quam ceterorum sententia prolata mente.
Etingressi sacerdotes infra singula loca gazarum, abscunderunt
quantum valuerunt.
Intempestivum vero noctis venit praedictus papa Stephanus.
Allatae sunt ante eum omnes claves a vesterariis ecclesiae, et
reserata sunt ei omnia ostia. Abstulit reliquias, quas non
potuerunt sic citius occultare, ex auro plenas balantias novem,
vascula argentea plurima et coclearia argentea tractoria,
quaternaria una et diversas alias aureas et argenteas species, et
sic in Franciam perrexit, unam vero [ex] cuclearibus Romam
transmisit.
Tunc cognitum Ravennensibus civibus, postquam papa egressus
est, depopulationem ecclesiae, voluerunt prosequi plaustrum, quod
argentum vegebat, sed timidi vehiculatores in Ariminum delati
sunt, et Ravennenses ad suam reversi sunt civitatem.
159. Igitur iudicavit iste a finibus Persiceti totum
Pentapolim et usque ad Tusciam et usque ad mensam Walani, veluti
exarchus, sic omnia disponebat, ut soliti sunt modo Romani
facere.
Reversus vero papa Stephanus ex Francia Romam, inito antea cum
archiepiscopo cunsilio, pernimia blandimenta et pacificas
epistolas ad aliquantos nobiles Ravennenses iudices misit,
ortantes, ut Romam pergerent illi, qui in necem pontificis
cunsenserunt. Inter quos etiam avus patris mei fuit, et tandiu
Romae sunt coartati, quousque omnes ibi mortui sunt.
Et post haec cuniunxit foedus pontifex cum Veneticis, ut ne
deterius quod ei contingerat postmodum veniret, quia fefellit
eiLangobardorum rex, et ultra non fuit credulus illi; et
destributa pecunia in Veneticis, 7 balancias per nobilissimos
viros aurum expendit.
Aedificavit iste cellam beati Apolenaris de parte virorum, ubi
et monachos statuit, et reliquid ibidem multas possessiones .. .
. .
DE SANCTO LEONE XLI.
160. Leo XLI. Iste ex isto fuit ovile, non multum procera
statura, nimis macilentus, sed fortis viribus. Hic primus Francis
Italiae iter hostendit per Martinum diaconum suum, qui post eum
quartum ecclesia regimen tenuit; et ab eo
Karolus rex invitatus Ytaliam venit, regnum Langobardorum
depopulavit, et rex eorum Desiderius socer suus in Francia
captivus portatus est.
Adelgisus, filius praedicti regis, una cum exercitu suo ante
eum terga dedit et in partes Chaonides fugit, et per
aliquantosdies Salerno commoratus, exinde cum Karolus Romam
venisset, timidus cum suis aliquantis fidelibus Constantinopolim
perrexit . . .
. . . .
DE SANCTO IOHANNE XLII.
161. Iohannes XLII. iunior . . . . . . . . Haec audita pontifex
aspera verba, immutavit faciem suam, et factum est cor eius ut
fremitus leonis, et ait ad archidiaconum suum: 'O quanta insania
in corpore vegetas! Auxiliare ei, si potes.' Tunc ira cuntra iram
insurgentes, veluti nebulam in altum se erigens aut tumidas
hundas elevatas in praecelso et verberat litus, sic sacerdotum
corda diversa pulsabant.
Post haec autem dixit archidiaconus ad archipresbiterum: 'Vis
ut eamus, excutiamus eum foras?' Et ille: 'Eamus?' Et dixerunt ad
reliquos sacerdotes: 'Eamus, fratres, visitemus fratrem nostrum,
tribulemus cum eo. Membrum nostrum et caro nostra est, ex unus
sumus ovile, unum patrem abemus et incorruptam matrem, in uno
fonte loti.'
Et ierunt omnes ad ianuam Cuthina, et ambo recto poplite,
archidiaconus una cum archipresbitero fregerunt ianuam ipsius
excubiti calce percussa, et extraxerunt eum foras, et ierunt
omnes in ecclesia cum eo, et sederunt in sacrario, usque dum
nuncius desursum venit, rogaret, ut omnes ascenderent, ut mos
est. Et invenerunt litigantem pontificem et magnis vocibus
perstrepentem, sed non sunt sacerdotes eius territi minis.
162. Igitur quadam die dum praedictus pontifex post tribunal
ecclesiae resideret cum sacerdotibus et multi ex plebe,
subitoIohannes abba monasterii sancti Donati qui vocatur in
Monterione, extra porta sancti Laurentii iuxta Wandalariam, non
longe a monasterio sanctae Mariae qui vocatur Ad Blachernas - ibi
Deo volente ego abba existo - protinus in terram cecidit et
factus in extasi est, et spiritus ei evanuere.
Et reversus ad proprium sensum, interrogatus a
circumstantibus, pro qua causa contigisset, ille erectus dixit
eis: 'Si dixero vobis, mors me cunsumet.'
Tunc palam omnibus eum pontifex interrogavit: 'Ex qua causa
accidit tibi?' Et ille respondens dixit: 'Mortuus est Leo ipatus
statim, et vidi animam eius in linteo lucidissimo ab angelo in
caelum deferente alacri vultu.'
Stupefacti omnes praesentes adstantes mirabantur; et ut
veritas probaretur, statim misit unum ex cubiculariis pontifex,
ut veritas probaretur: et invenit eum ipsa hora mortuum.
Abba vero ille post octo obiit dies. 163. De morte vero
pontificis vobis insinuare festino. State et videte divina et
iusta iudicia Dei. Erat in hac civitate nobilissimi filius viri,
qui post mortem patris tenebat possessionem monasterii sancti
Martini quae vocatur in Aqua longa, avunculus matris meae.
Cotidie pontifex insidiabatur, ut praedictum monasterium invadere
posset; et quia vim ei inferre non poterat propter nobilitatem
parentum, maledictionis et blasphemia lingua eum gladium incidit.
Die vero natalis sancti Apolenaris obtulit ei ipse, quem
maledicebat, puer oblationem, qui renuit praedictus pontifex, sed
maledixit eum, dicens post maledictionem: 'Videam mortem tuam et
statim moriar.'
Ibat ille repulsus et scandalizatus plorans. Ille vero post
expleta missarum solempnia ivit ad viduatam marito matrem et
retulit ei omnia plorans et ita denunciavit: 'Quod etiam corpus
Domini mihi tradere noluit.'
Factum est autem post haec divina iussione, ut Deusdedit,
infirmitate stomachi detritus, mortuus est in villa quae dicitur
Aureliacus, longe ab urbe miliario 12, iuxta aquaeductus prope
Herculem. Turbata tota illius domus est.
Et postquam lavaverunt corpus eius, posuerunt super plaustrum,
ibique tumulatus iacebat exanime. Multi orbati impleti sunt
lacrimis. Prostrata humo diurna mater iacebat; alii tondebat
pectora, alii ora unguibus foedabant, alii salicum vimina
intexebat crates, alii tondebat salicum ramos, qui operiebant
glosochomum, alii lustrabant desuper virentias herbas, alii
evellebant ebulos faginos adferebant saxos velocius ut
discurrerent rotas, alii undique praecidebant diversas salicum
virgas alii stimulo boves exagitabat, nonnulli vero gramineos
substernebant corpore flores.
Hirculeuses antecedebant onerosa animalia, carnarini qui et
lecticarii virgis costis agitabant taurorum, et ibant cum naribus
patulis per viam laetea per cornuaque ducti iuvencis, et
pevenerunt usque ad pontem Odionis.
Tunc Andreas, cognatus ipsius defuncti viri, stare imperavit
corpus et puberes per in giro figere gradus iubet. Ornaveruntque
diversis palleis exanime corpus, et lenbum a barbausque ad caput
innodatus erat, quod illi sua ex auro Basilii mittente mater.
Tunc exeuntes omnes de civitate a magno usque ad parvum,
nobiles et ignobiles, anus et innuptae puellae, et erat maximus
planctus et luctus undique, et non solum lugebant tumulatum
corpus, sed orbatam de filio matrem. Tunc colla levatus virorum,
perductus in monasterio sanctae Eufemiae in sancto Calinico, ibi
sepelierunt eum.
Tunc ingressa in civitate turbam plorantem, dederunt obtabiles
voces in aures pontificis. Et interrogavit, quid hoc esset. Et
dixit ei nuncius, qui viderat: 'Deusdedit, filius Petri tribuni,
mortuus est.' Iterum misit alium nuncium, ut certius sciret; et
venit, dicens similiter.
Et dum sederet ad mensam post tribunal ecclesiae super
vivarium, elevatis sursum manibus, respiciens ad vultum
Salvatoris, dicens: 'Gratias tibi ago, domine Iesu Christe, et
tibi, beate Apolenaris, quia exaudistis me. Hunc diem semper
desideravi.'
Et dixit pincernae suo: 'Misce, quia, Deo gratias, exauditus
sum.' Tunc pincerna accipiens ex ialico dimia impleta mero
porrexit pontifici. Quem ille accipiens, ebibit usque ad dimidium
poculum, et subito in latere sinistro puncta percussus, celeriter
calicem ministro dedit, et iussit removere mensam, et gaudia
dapium in tristitiam versae sunt, et dedit [se] in lectum;
septimo die post excessum iuvenis mortuus est.
Et iocundabatur mater orbata libero, sicut et ille gavisus de
morte adolescenti fuit. Ecce vindicta divina! Sepultus est in
basilica beati Apolenaris confessoris. Epitaphium super sepulcrum
eius invenietis exaratum. Sedit annos 7, menses 1, dies 3.
DE SANCTO GRATIOSO XLIII.
164. Gratiosus XLIII. Iste humilis et mansuetus, pulcer aspectu,
modice recalvatus, extenso in quantitate gutture, oculos grandes,
decora forma et dulcia eloquia.
Ex monasterio beati Apolenaris abba fuit, quod est fundatum
non longe ab ecclesia sanctae redemptricis Crucis ad Monetam
veterem, unde sanctissimus Reparatus fuit. Vere Gratiosus, quia
gratia Dei perfusus; istius sedis archidiacouus fuit.
Istius temporibus apparuit signum terribile mortiferae cladis,
ut, in cuius apparebat vestimentis aut in quolibet indumento vel
cherumanica sive calciamento tres guttas venenatas, in tertia die
rapiebatur morte; et erant strata corpora humo, quae vix viva
tradere sepulturae valebant.
165. Et venit in illis diebus Karolus rex Francorum Ravennae;
et invitatus, ut ibidem epularet, gratanter venit. Dixerunt enim
sacerdotes suo pontifici: 'Domine, retine simplicitatem tuam et
cave, ne aliqua loquaris, quae apta non sit.'
Quibus ille respondit: 'Non, filii, non, sed oppilo os.'
Cumque comederent et biberent, coepit pontifex rogare regem,
dicens: 'Pappa, domine mi rex, pappa.' Et admiratus rex
interrogavit, dicens: 'Quis est hic sermo, quem vates loquitur,
pappa, pappa?' Tunc de circunstantibus sacerdotibus dixerunt ei:
'Non adtendat dominus noster rex, quod aliqua iniuria aut
illusionis sit verba, sed suasionis. Vir iste servus et orator
vester magnae simplicitatis est; sed sicut mater, quae blandit
filios suos et prae nimio amore suadit, ut aliquid comedat, ita
et iste magna clementia postulatus est vestram clementiam, ut
comedatis et iocundemini.' Tunc rex palam omnibus imperat
silentium, vocem erupit, dicens: 'Ecce vere Israhelita, in quo
dolus non est.' Post haec autem, quicquid imperavit ab eo
praesul, obtinuit.
Alium vero exponam orribilem, quod factum est in aethera,
signum. Tempore illo, quo Karolus Langobardiam accepit, visum
estmultis hominibus post solis obitum in caelum equi cum
ascensoribus suis inter se invicem decertantes, et erat motus
ubique.
166. Igitur, carissimi, non sitis segnes, sed state et audite,
quid Dominus per meum erit locutus [os], ut sciatis quae ventura
sunt. Ego propheta non sum, sed ipse spiritus, qui locutus est in
prophetis, potest similiter nostra se effundere corda.
Ipse Spiritus sanctus per Iohel clamat: 'Effundam de spiritu
meo super omnem carnem,' et ad Ieremiam ait: 'Ecce dedi verbamea
in ore tuo,' et Iacob patriarcha dicens: 'Congregamini, filii
Iacob, audite Israhel patrem vestrum, unde adnunciet vobis,
quaeventura sunt,' et ipse Filius aeterni Patris ait: 'Ego dabo
vobis os et sapientiam.'
Quid mirum, si ante incarnationem Spiritus sanctus prophetarum
corda replebat, ut praenunciaret ventura, et nunc post
nostrasocius est carnis effectus, totam verba sua largitusest
gratia plenitudo, dicente euangelista: 'Nos omnes de plenitudine
eius accepimus?'
Si ergo idem Spiritus per gentium et infidelium os, sicut per
tirannum crudelem Nabuchodonosor regem et gentilium poeta
Virgilium et per vatem Sibillam locutus et futura praedixit:
quare ergo modo ipsa divina maiestas per christianum hominem et
sanguine redemptum non loquatur? Si enim in fragili sexu, Annam
scilicet et Sibillam ipse habitavit Spiritus, ergo non dubii
sitis euangelica verba dicentia: 'Spiritus ubi vult spirat.'
Sed ego vobis dico, fratres mei, commilitones mei, Ravennenses
cives, quia veniet tempus in ea, quale nullus ibidem commorantium
memorare poterit. Et erit ex suis omnibus minorata donis, et a
suis civibus maxime cunsummabitur, et erunt inter se bella et
diversas lites inter se invidentes, maligna cogitantes, ex ore
pacifica verba loquentes, gladium in corde habentes.
Capud omnium est in obsidione, et cunculcabunt ea inimici sui;
undique erit in ea vastitas, et insurgunt cuntra hostes suos et
videntes eos, territi revertentur. Et adsumunt spolia vicinantium
civitatum, et cunculcabunt sanctorum ecclesias et apostolorum
depraedabuntur.
Et veniunt ex occiduis partibus rasi barbas pro defensione
eius, sed ipsi maxime laedent. Eritque in tempore illo maxima
fames perditio multa. Eruntque circa marina litora pestilentia
gravis, pelagusque tumidas undas fortiter suos vorabit litos, et
levabit mare cuntra creaturam suam; quos nunc gratanter invenerit
in aequora suos proiciet pisces. Omne genus corrumpet semen suum.
Etiam ipse caelum serenitas obscurabit et opportunitatis
tempore rorem retinet, et nubes sua temperantia pluiam stringet,
sed recollecta radia tenebrosam diem ostendet. Veniet prophetia
illa, quae scripta est: 'Occidit illi sol meridie,' quam ex sole
iustitiae dixisset Christus, qui medio die crucem ascendit. Tamen
et spiritualiter et carnaliter intelligitur.
Et luna minuetur de lumine, id est doctrina sancta mea
ecclesiae per malos et inscios sacerdotes minuetur. Quia veniet
tempus nequissimum in hac ecclesia: antecedent iuvenes senes et
doctrinaseniorum et sancta derident ecclesia. Discentes, si
sapientes estis, stulti erunt et iuxta apostoli verba 'semper
discentes, nunquam ad scientiam veritatis pervenientes.' Hii sunt
idiotae et maxime pravi et duri corde, qui in talia agunt. Lac
ecclesiasticum nullo modo sugere valent. Hii non proprii sunt
filii, sed privigni.
Ravenna paulatim paulatimque cuntrarietur. Non invenietur in
ea viri quatuor unam voluntatem habentem, et tres in una si
inventi fuerint domo, invicem se zelantes mordebunt. Et erunt in
hominibus et in creaturis saevus et pessimus vulnus. Et terra non
dabit fructum suum, et ipsa mater omnium matertera efficietur; et
desiderabilia deficient poma, et omnia gaudia in moerore
vertentur.
Et quod nunc est Romanorum imperium desolabitur, et super
augustalem solium reges sedebunt. Et erunt christiani censuales
aliis christianis, et unusquisque misericordiam contra proximum
suum non abebit.
Hoc erit initium signorum, cum sacerdotes elati et cupidi esse
coeperunt et honorem nullum antecedentibus repraesentabunt. Per
malos pontifices ecclesia Ravennatis deiscens, pro suo honore
thesaura ecclesiae tribuent et munera spargent, et postquam omnia
cunsumpserint ornamenta ecclesiae, praedia tribuent. Et veniet
tempus, ut ad ecclesia mensam cum vasculis ligneis ministrent, et
interficient pastores oves suas. Non adtendent quae Dei sunt, sed
seculum diligent plus.
Et veniet circa litora maris gentes ignotae Deum, et
interficient christianos et praedabuntur regiones eorum, et qui
residuifuerint, erunt ei tributarii. Et insurgent christiani
contra christianos, et pessime oppriment eos, et res illorum
deripient, et corpora illorum affligent, et pro nimia debilitate
blasphemabunt in caelum. Universus contra se excitatur invicem
mundus.
Et Agarenorum gens ab oriente insurgunt et praedabunt
civitates in marinis litoribus sitas, et non erit qui eruat. Nam
in cunctis regionibus terrae erunt inopes reges et diligentes
munera, et oppriment populos sibil subiectos, et peribit
Romanorum Francorum imperium, et sedebunt reges super augustalem
solium, et minuentur omnia, et praecellent servi ante dominum
suum, et in his mugiet terra, et elementa dehiscent, et cunfident
unusquisque in gladio suo, et omnia terrae corda fremebunt, et
deficient seniores, et iuvenes exaltabuntur, et non recordabuntur
antiqua praecepta, sed unusquisque in sua pravitatis ambulabunt
viam.
Et commovebuntur ex caelo astra, et percussio erit in creatura
et in pecoribus et in iumentis, et gemebunt multi nimia penuria
sustinentes, multorumque deficient corpora propter penuriam
famis, et vadent nobiles Romani in aliena terra captivi propter
suas divitias. Depopulabitur a suis Roma et cuncremata incendio
erit.
Et omnis terra sterilis, et fructus non erit in ea, et
quicumque pacem aut auctoritatem delixerit, abominabilis erit.
Iustitiam autem non memorabitur, et erunt perversa iudicia, et
munera excaecabuntur oculos eorum, et suffocabunt pauperum
causas, et super viduas iocundabitur.
Et erunt monasteria disrupta, et ecclesia exterminabunt, et in
tantum exagitat diabolus in sanctas ecclesias, quas a fidelibus
christianis demoliantur, et erit tenebrosa domus Dei, et ministri
auferent thura a sancto altario, et imministrabunt, et vexabunt
sacrificia multa, quia sacerdotes non honorabuntur ab hominibus,
sed cum aliquem cupiunt ammonere, deridentur ab eis. Sacrificium
autem non Deo placabile erit, si perfecte huius seculi cupiditas
sacerdos [non] abiciatur; si autem ira ab animo non ammoverit,
munus immaculatum non erit.
Et erit in diebus suprascriptis, nubunt servis cum filiabus
domini sui et ignobiles cum nobilibus, et procreabunt filios et
filias, et ex stupru nascentibus erunt iudices et duces, et
subvertent terram. Et multi non ferentes opprobrium exeunt de
civitatibus suis et de locis suis et commorabuntur in terra
aliena, et erunt ecclesiae castra subversa et sacerdotes dispersi
etiam et sanctemoniales oppressae a singulis hominibus vitae et
invitae, aliae namque partus suos negantes, ne ventris fructus et
testis et proditor fiat.
Haec, fratres, de profundis pauca ausi, . . . . . .quia a
dolore capitis consumor; 'sed tamen,' iuxta beati Iob eloquia,
'cunceptum sermonem tenere quis possit?' State, prudentissimi, et
dimicate cum perniciosissimum hostem, ne caput doleat, ne oculos
caligit, ne aures surdescant, ne os taceat, ne lingua sileat, ne
manus a signo crucis quiescat, ne brachia arescat, non cor
tumescat, non friget pectoris animo, ne venter a cibo extendatur,
non genua rigescant, non iucurvata dorsa, non indeflexo poplite,
non pigrior pede, sed totum firmum stabile sit corpus. Estote Deo
volente, perfecti, sicut hic beatissimus Gratiosus fuit omnibus
diebus vitae suae.
Obiit autem die 23. mensis Februarii, et sepultus est in
ecclesia beati Apolenaris sacerdotis et martiris Christi in
civitate Classis. Sedit autem annos 3, menses 0, dies 11.
DE SANCTO MARTINO XLVI.
167. Martinus XLVI. Iste longam staturam, grande caput calvusque,
omnem densitatem corporis plenus, de monasterio beati Andreae,
quod situm est non longe ab ecclesia Gothorum, archidiaconus
huius sedis fuit, et pene annos 80 istius adeptus est sedis,
consecratus Romae per manus Leonis III. papae.
Qui cum ex Roma reversus fuisset, misit missos suos in Francia
ad Karolum imperatorem, et iocundatus exinde augustus est. Iste
monasterium sanctae Mariae qui vocatur Ad Blachernas ad Andream
largivit presbiterum, eratque adhuc puer; et accepit ab eo
praedictus pontifex solidos aureos 200 pro utilitate suae
ecclesiae, et fecit exinde amulam auream, adhibens plus aurum, in
similitudinem coculam marinam, et est ad utilitatem crismae usque
in praesentem diem.
Igitur talis fuit in suo corpore, ut dixi, vastus, ut
praedictis 200 aureos, quos ego ei in gemella porrexi, in sola
cunclusit laeva; et ammirati sunt proceres istius Melisenses
urbis una cum sacerdotibus haec videntibus.
168. Munivit hic antistes ecclesiam beatae Eufemiae quae
vocatur Ad Arietem, quam olim aqua dominabatur. Mortuus est
istius temporibus Pipinus Langobardorum rex, et voluto tempore
obiit Karolus imperator die 30. mensis Ianuarii, et suscepit
imperium Lodovicus, filius eius, pro eo.
Eo namque tempore Leo Romanae ecclesiae et urbis antistes
misit cubicularium suum nomine Crisafum et reliquos caementarios,
restauravit tecta beati Apolenaris, omnia ex trabibus et
laquearibus abiegnis, et omnia illius martiris tegumenta; uno cum
suo dispendio omnes suburbanae civitates veniebant, omnia docaria
et subtegulata et omnia ligna abiegna et quae necessaria erant
Ravennenses cives volventes in angaria cum funibus et ingemas
cetera. Caementariique ordinabant trabes super parietes, et
perfecta sunt omnia; solaque hypocartosis hic pontifex infigere
praecepit.
169. Non post multum tempus iratus Leo papa cum Martinum
antistitem, misit legatum suum Franciam ad Lodovicum imperatorem,
volens cuntra praedictum Martinum agere pontificem. Tunc
Lodovicus imperator cunsensit voluntati eius et misit Iohannem
Arelatensem episcopum, praecipiens illi, ut iret cum Martino
pontifice Romam et ageret cum Leone papa.
Qui praedictus Iohannes Arelatensis sedis antistes veniens
Ravennam, et inito [cum] archiepiscopo cunsilio, coegit eum per
fideiussorem, ut iam dictus Ravennas sedulus Romam iret, et
fideiusserunt eum viri per solidos aureos duo milia, excepto
infirmitate corporis.
Post 10 vero dies de sua egressus sede, ibat, ut properaret
Romam, et veniens non longe a Ravenna quasi miliarios 15 ad
Novas, ubi olim fuit civitas nunc dirupta, infra ecclesiam beati
Stefani, per 15 dies ibi cummoratus est.
Et misit legatum suum Romam, qul diceret, quia egressus de
civitate venire voluit et infirmavit. Ille autem equitare non
valebat, quia minus erat corpus; ex parte simulabat infirmitate.
Quo audito, Romanus pontifex tristatus est valde, quia eum ad
se accersire non potuit, ut valde eo coartaret. Tunc sinivit eum
et iussit reverti una cum legato imperatoris ad propriam sedem.
Post haec autem, expleta legatione, Arelatensis sacerdos
ingressus est Ravennam, et suscepit eum Martinus pontifex cum
gaudio magno et alacritate multa, et prae dapibus repleti,
Ravennas sedulus vascula argentea tota expleta mensa, facta in
modum platani, quam ex dimissione Valerii archiepiscopi in suo
palatio erat, quod suis in temporibus fecit, et alapas
euangeliorum aurea parva, mechanicis facta operibus . . . .
170. Eo tempore defunctus est Leo papa, cuius Stefanus
succedit in sede. Et hic profectus in Francia papa ad Lodovicum
imperatorem, quicquid postulavit ab eo, optinuit; et venit
Ravennam, et obsculati sunt ambo pontifices, Romanus et
Ravennianus. Et celebravit Romanus antistes missas in ecclesia
Ursiana, et ostendit sandalias Salvatoris, quas omnis populus
vidit. Et laetus ex civitate egressus, ad propriam reversus est
sedem.
Igitur istius Martini temporibus misit Lodovicus imperator ex
dimissione sui genitoris Karoli ad Martinum pontificem huius
Ravennatis sedis mensam argenteam unam absque ligno, habentem
infra se anaglifte totam Romam, una cum tetragonis argenteis
pedibus et
cum diversa vascula argentea, seu et cuppam aurea unam, quae
cuppa haesit in cratere aureo sancto, quo cotidie utimur . . . .
. .
DE SANCTO GEORGIO XLVIII.
171. Georgius XLVIII. Iste iuvenis aetate, capillo crispo
capitis, grandes oculos. Ab Gregorio IV. papa Romanus cunsecratus
fuit. Sed postquam sacramentum a corpore beati Petri praebuit,
egressus Romam, statim cuntrarius ordinatori suo extitit. Hic
postquam accepit regimen, omnes gazas ecclesiae cunfregit et
criptas disrupit, et thesauros praedecessorum pontificum
extraxit.
Et ut filiam Lotharii de fonte levaret, magnas ope exinde
expendit. Eo anno ivit Papiam; et post omnia exenia augustali
tributa, emit ex palatio eiusdem imperatoris vestimenta
baptismalia quingentos aureos, ex auro ornata, bissina alba; et
suscepit filiam praedicti augusti nomine Rotrudam, quam mihi
porrexit, et manibus meis vestivi et calciamenta in pedibus
decoravi auro et iacintho ornata, et postmodum missas ad augustum
celebravit.
Pariter Ermengarda augusta stipata puellis, induta clara
veste, aureo circumdata limbo, cunligata crines vittis,
iacintinis gemmis, prosobsi velata, facies stillatas sarduisque,
smaragdis, auro.
Et ante introitum missarum fatebat, se exardescere siti, et
bibit occulte plenam fialam vini peregrini, et post haec caelesti
participavit mensae infra palatium eiusdem civitatis in
monasterio sancti Michaelis.
172. Igitur tempore illo, die 7. mense Madii dedicatio
basilicae sancti Michaelis, hic Ravennae pluit sanguinem.
Indictione 2, 8. eiusdem mensis, in vigilia noctis apparuit in
caelum signum mirabile discurrentium inter se stellas ab oriente
in occidentem velocissimum cum luna 20.
Item die quinta mensis Madii, indictione 3. factus est meridie
sol tenebrosus nimis per universum mundum usque ad horam nonam.
Et apparuit in caelum stellam ardens tanquam facula, superans
virtutem solis, et aliqua modica sub ipsius quasi passos duos
ibant ab orientem in occidentem, et post virtutem radiat solis,
iterum candor earum in ipsis erat stellis.
Mortuusque est Lodovicus imperator, ut aiunt quidam, ipsa die.
Et successit Lotharius, filius eius, post eum. Et antequam hic
moreretur augustus, divisit imperium suum inter reges filios
suos: Lotharius augustus maxima pars, Pipinus Aquitania regnum,
Lodovicus Baioariae. Hiis Ermengardae filii.
Ad Carolum vero plus fertilem et optimam largivit partem, et
Giselam, filiam suam, tradidit marito Curadum nomine,
piissimushomo. Hic et haec Iudit augusta parturit. Mortuo autem
Lodovico, semper bellum inter germanos fuit, eratque pax, sed
instabilis.
173. His itaque gestis, sensit Georgius archiepiscopus, quod
legati sedis apostolicae Franciam ire deberent ad impetrandum
inter fratres pacem: misit missos suos ad Lotharium augustum, ut
peteret ad Gregorium papam, quatenus ipse cum legatis Romanis
Franciam pergeret. Factumque est ita; et ivit cum maledictione
apostolica.
Et putans se ipse Georgius vicem apostolicam tenere, ivit cum
equis 300, qui diversa portabant onera; et sumpsit secum
aurummultum et argentum, depopulata gaza ecclesia, et coronas
aureas, quas beatus Petrus antistes fecit, et calices et patenas
aureas etdiversa vascula et argentea et aurea, et gemmas de cruce
et coronis, quas demolivit, secum detulit, ut ad omnes larga manu
largiret.
Cogitansque, quod per eam posset subvertere imperatorum corda,
ut exiret desub potestate Romano pontificis; et privilegia, quae
Maurus et ceteri pontifices Ravennenses meruerunt a sacris
principibus, omnia deportabat.
174. Et pervenit cum legatis Romanis usque ad imperatorem, et
invenerunt eum in campo praelii in loco qui dicitur Fontaneum,
contra Carolum dimicantem. Tantaque plenitudo exercitus Lotharii
erat, ut aiunt, ut nulla quadrupedia aut minuta volatilia evadere
vel transvolare potuissent.
Igitur inito certamine die sabbato post esterno die sancti
Iohannis baptistae, diversa inter se miscebant lucida tela.
Sonant arma, humeris ventilantur splendida scuta, tremebant multi
animo, se terga dabant, pavida corda et gemitos immensos,
cadebant corpora ferro.
Lotharius armatus se medium mersit in hostes, videns victos
suos fugientes passim undique, nec erat quies secantium gladiis
membra. In media inimicorum, ut dixi, arma deventus, non ex eius
lateri qui posset auxilium erant praebere, sed 'solus acer multa
demolivit cadavera hasta.' Bella solus vicit, sed sui omnes terga
dederunt. Crinito sedens sonipede, pictas ornatus faleras ostro,
calce equo percutit, inimicos morsibus vastans. Qualis in hoste
solus, decem sicut ille fuissent imperium divisum non esset, nec
tantos in sedilia reges.
Interea versa est victoria in manus Caroli. Adiuvabat eum
Lodovicus frater suus Baioariorum rex. Sed postquam venit Pipinus
filius Pipini Lotharii nepos rex Aquitaniae, cunfortatus
exercitus Lotharii, iterum commissum est bellum, et aliquanti ex
parte Caroli ceciderunt, quia erant vagi per loca. Quos
colligentes se, inito certamine, ex parte Lotharii et Pipini
ceciderunt amplius quam 40 milia hominum.
Captus est ibi Georgius archiepiscopus, deposueruntque cum de
equo invite et abstulerunt pluviale, quod erat coopertus, et
cumpellebat cum ire hostis suis ante equum suum quasi unum ex
pecudibus; et cum non valebat gressu pedum incedere, percutiebat
eum lancea hasta.
Tunc unus ex illis posuit eum pro subsannationem in iumentum
dorso disruptum, sine stramento, aures et cauda abscissa valdeque
deformis, et ibat moerens. Iterumque alius venit, deposuit eum
exinde, et sedere fecit illum super alium iumentum strata ulta,
flascones et sitarcium ad sellam ligatum, et perduxerunt eum ad
Carolum regem, et iussit eum excubias detinere per dies tres.
Sacerdotes vero eius omnes dispersi sunt, et opes ecclesiae
distructae sunt per manus praedantium. Legati vero Romani
episcopi, qui fuerunt tres, fuga arrepti, iverunt in civitatem
Altisiodorum.
Tunc Carolus misericordia motus iussit, ut, ubi inventi
fuerint sacerdotes ecclesiae Ravennensis vel clerici, inlaesi et
incolumes honorificeque ante eum allati fuissent.
Iudit vero, Caroli mater, dedit eisdem sacerdotibus tribilion
argenteum modicum unum, asserens, se non plus habere, dicens:
'Tollite hunc ferculum, refocillate penuriam vestram.'
Carolus vero et Lodovicus, germani ex uno patre nati,
audientes de malignitate Georgii, eo quod saevus et pessimus
esset, voluerunt eum [in] inrevocabile exilium mittere. Sed diu,
quamvis malus fuisset, pro eo sui sacerdotes decertantes, cum
Iudit augusta, Caroli mater, ad misericordiam adcommodans animum,
cito postulavit filium et privignum suum, ut ad suam Georgius
remitteret sedem.
Tunc iussit eum Carolus ante se venire.
Prostratus humo, eius pedibus se advolvens; stans autem rex
indutus iuvenilibus armis, indutus purpurea, succinctusque aureas
fibula, veste, ex sinistro latere obriziaca pendentia bulla,
connixa smaragdus et iacintinis fulgens gemmis, clipeo tectus
humero, lorica indutus, hastam tenens manibus et iuncta lancea
ferro, stans acer in armis, cristatus in agmine caput, emissam
palam omnibuserumpens de pectore vocem: 'O tu pastor, si in te
istud permanet nomen, cur reliquisti ecclesia tibi commissa et
plebem, quam afflixisti, non recuperasti, sed per longinquo
itinere, ut videres praelium, venisti? Quid tibi necesse fuit
tuam depopulare ecclesiam, et quod a christianis principibus vel
imperatoribus illatum fuit et a tuis praedecessoribus adquisitas
una amisisti hora? Sciam, si centum vivas annos, non
recuperabis.'
Tunc Georgius vates gemens, audiens improperium talem,
deflexit transversa lumina terram et statim obmutuit amens et
stabat aporiatus prae cunfusione nec valebat respondere purpurato
regi. Submissoque in terra vultu, aiebat cum largissmis fletibus:
'Nos pacem postulare venimus, non contra vos arma parare.'
Ad haec superiunxit Carolus, dicens: 'Ut video, inreverens et
infronitus es. Dic modo fronte duelli: Nonne hesternam cum esses
die, in tua dicebas tentoria, quia: "Cum victus fuerit Carolus et
innodatus lora brachia, post exutas palmas ego eum clericabo et
ad meam deportabo parrochiam''? Quare propria dicta negabis? Ecce
duo mala, una, inexpedibilia quia dixisti, altera, propter metus
hominis inhonoras Deum et periuras Deum viventem in caelum, qui
te ex nostris liberavit manibus. Cum venerit, secundum tua
propria reddet tibi. Ecce, sicut mea praecepit genetrix solvam.
Revertere ad propriam sedem.'
Tunc iussa regum allatae sunt sanctorum reliquia et sanctum
lignum crucis Domini sanctaque euangelia, et eiectis omnibus
foris, introducti sunt postea viri, non multa matura corpora, et
praebuit sacramentum Georgius Ravennae sedis episcopus, iuxta
quod sibi fuerat imperatum, et statim dimisit eum.
Et ubicumque de rebus ecclesiae apud eum inventae sunt, statim
reddere iussit. Euangelia vero habentes alapas aureas unus ex
clericis in superiori sinu habens, dolorem simulans, pronus super
eum recubans, per quinque dies noctesque haec laborante
liberavit.
Privilegia antiqua, cum quibus se fatebat ex potestate Romani
papae subtrahere, in loto proiectae sunt et ab hastis lanceae
comminutae.
Corona vero aurea de ecclesia beatorum martirum Iohannis et
Pauli ibidem capta fuit, habens preciosissimas gemmas,
similiteret canistrum aureum et calicis gemmas infixas et multae
species ibi sublatae sunt.
Sacerdotes vero et alii populares, qui non sunt inventi in
manu Caroli, nimia ab hostibus afflictione omnia perdiderunt,
tantum in linea veste dimissi sunt, et qui antea ascensores erant
equorum, postea pedestres effecti sunt, et veluti peregrini omnes
elemosinas petebant per vias.
Hora vero eadem cum se recepisset a suis, promittens fortiter
coram inopibus sacerdotibus in cunspcetu divini, omnia emendare
et resipiscere a mala, quae antea perpetravit. Et cum aliquantos
solidos ab his, qui fuga lapsi sunt, inventi fuissent et se cibum
potuique refocillasse, reversus a mala conscientia, postquam
Iovis montem obtectus nube istis partibus calcatas vias
remeantes, mentitus est omnia, quae dixit, et non recordatus
iusiurandum, quod Domino pollicitus est.
Sacerdotes vero adnihilati et fame cunfecti dixerunt ei:
'Mutua nobis aliquanta pecunia unde vivamus. Ibimus Ravennam,
duplum exige.' Qui noluit adquiescere petitioni eorum, sed
amplius in crudelitate sua permansit.
175. Istiusque temporibus die dominico crepitavit panem in
furno cuiusdam iudicis, et inventi sunt omnes panes lutum et
omnes oblatas nigras sicut fuliginem; similiter in furnum ipsius
episcopi. Multique proceres mutuaverunt ad vicinos panes, et
facta est lamentatio in civitate ista.
Sed haec, fratres, quid aliud in hoc ostenditur nisi tenebrosa
sacerdotis opera, ut manifestaretur, qualis ille fuisset et quale
sacrificium offerre deberet? Adprobat hoc, quamvis de sua malitia
oves suas dicere contra pastorem suum non ausissent, oblationes,
quas discerpere segnius solebat, ipsa contra eum clamabat et a se
suum repellebat sacrificatorem.
Miranda talia sunt signa et lacrimanda, fratres mei, quando
creatura in variam per nostras facinoras mutantur figuram. Cum
enim non cunvertimur, ut emendemus, nec sanctam acquiescemus
nobis protestantem scripturam neque euangelica praecepta, per
creaturam nobis cuminatur, ut resipiscere debeamus.
Interea infirmavit pessima infirmitatem, et dicunt quidam,
quod male tradidisset animam suam, quod mihi necesse dicere non
est, quia melius est maligni facta praeterire, quam laus iusti
tacere. Mortuus est die 20. mensis Ianuarii, et nunc est
sepultus, sicut mos est, a suis sacerdotibus, sed cum deducebatur
. . . . . . . . . . . .